Wersja z 13:41, 1 gru 2015 edytuj Mathiasrex (dyskusja \| edycje) 345 374 edycje wikizacja ← poprzednia edycja		Wersja z 16:03, 21 gru 2015 edytuj anuluj edycję Paterm (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 31 159 edycji m poprawa ujedn. i przek., WP:SK następna edycja →
Linia 1: {{Komunizm}} '''Stalinizm''' – ukształtowany w latach 30. [[XX wiek~~\|XX wieku~~]]u w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich\|Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich]] pod [[dyktatura\|dyktatorskimi rządami]] [[Józef Stalin\|Józefa Stalina]] system poglądów [[ideologia\|ideologicznych]] i sposób kierowania [[partia komunistyczna\|partią]] i państwem [[komunizm\|komunistycznym]] oraz jego gospodarką. Sprowadzał się do [[Monopartia\|rządów jednej partii]] za pomocą [[~~przymus~~Przymus państwowy\|przymusu]]u ([[terror]]u) i [[propaganda\|propagandy]] oraz centralnie sterowanej [[gospodarka planowa\|gospodarki planowej]]. Przyjął formę [[totalitaryzm\|totalitarnego]] ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego – [[woluntaryzm\|woluntarystycznej]] [[~~autarkia~~Autarkia (ekonomia)\|autarkii]] gospodarczej, połączonej z represywnym systemem [[~~praca~~Roboty ~~przymusowa~~przymusowe\|pracy przymusowej]], kampanijnymi formami mobilizacji mas. Stalinizm odznaczał się stałym rozszerzaniem kręgów prawdziwych i urojonych fizycznie eliminowanych ''[[Wróg ludu\|wrogów ludu]]'', brakiem konstytucyjnego pojęcia [[prawa człowieka\|praw człowieka]], powtarzalnością [[czystka\|czystek kadrowych]] wśród przywódców partyjnych i państwowych. Reprezentował skrajny [[centralizm]] [[biurokracja\|biurokratyczny]]. W stalinizmie istniał nakazowy system kierowania gospodarką<ref>Mieczysław Smoleń, Stalinizm, w Encyklopedia Białych Plam, t. XVI, Radom 2005, s. 282.</ref>. Po [[II wojna światowa\|II wojnie światowej]] narzucony innym państwom i partiom komunistycznym. Z pewnymi przeobrażeniami przetrwał w ZSRR do [[1990]] roku<ref>Mieczysław Smoleń, Stalinizm, w Encyklopedia Białych Plam, t. XVI, Radom 2005, s. 282.</ref>. Podstawowymi cechami stalinizmu były: * nieograniczona władza Stalina prowadząca w późniejszym okresie do tzw. [[Kult jednostki\|kultu jednostki]]. * kontrola wszelkich dziedzin życia przez [[Nomenklatura (polityka)\|nomenklaturę]] partyjną. * aparat terroru ukierunkowany na zwalczanie realnych i domniemanych przeciwników władzy sowieckiej oraz zastraszenie społeczeństwa. * zakrojona na szeroką skalę militaryzacja kraju. * [[Gospodarka planowa\|ekonomia]] oparta na ścisłym, centralnym planowaniu inwestycji i centralnej dystrybucji dóbr. * [[kolektywizacja]] rolnictwa i położenie nacisku na [[przemysł ciężki]] i produkcję zbrojeniową. * wspieranie ruchów komunistycznych w innych krajach. * polityka imperialna zmierzająca do podporządkowywania innych państw władzy ZSRR. Zazwyczaj przyjmuje się, że pełna wersja stalinizmu trwała od roku 1929 (pozbycie się z kierownictwa [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego\|WKP(b)]] głównych oponentów Stalina) do roku [[1953]] (śmierć Stalina). Po 1953 system ten zaczął powoli ewoluować do [[Socjalizm nomenklaturowy\|socjalizmu nomenklaturowego]], w którym pod koniec istnienia ZSRR władzę sprawowała kilkusettysięczna grupa najważniejszych działaczy partii i podporządkowane tej grupie aparat biurokratyczny i aparat przymusu i kontroli. Stalinizm do roku 1945 funkcjonował wyłącznie w Związku Radzieckim. Po [[II wojna światowa\|II wojnie światowej]] został jednak eksportowany do państw, które w wyniku tej wojny dostały się pod kontrolę ZSRR. W [[Chiny\|Chinach]], przekształcił się szybko w [[maoizm]]. Linia 35: == Bilans stalinizmu == * Terror, którego ofiary w latach 1929–1953 szacuje się na kilkadziesiąt milionów osób (według rosyjskiego historyka [[Roj Miedwiediew\|Roja Miedwiediewa]] 40 milionów ofiar)<ref>J. Arch Getty, Roberta T. Manning (eds): [http://books.google.pl/books?id=NWYvGYcxCjYC&pg=PA13&dq=both+nove+and+wheatroft&hl=pl&sa=X&ei=pH-eUPP2B4nTtAbqjoG4Ag&ved=0CDYQ6AEwAA#v=onepage&q=both%20nove%20and%20wheatroft&f=false ''Stalinist Terror: New Perspectives''], Cambridge University Press, 1993, s. 13</ref> w ZSRR i [[Blok wschodni\|krajach satelickich]]. * Zniszczenie dziedzictwa kulturowego kilkunastu narodów w wyniku masowych przesiedleń i [[Rusyfikacja\|rusyfikacji]]. * Śmierć ok. 10 mln żołnierzy radzieckich podczas II wojny światowej. Tak duże straty były spowodowane w dużej części niekompetencją kadry dowódczej, co było związane z wielkimi czystkami w [[Armia Czerwona\|Armii Czerwonej]] przed wojną oraz rozkazami Stalina ([[Rozkaz nr 227\|„ani kroku w tył”]], [[Rozkaz rr 270]] itp.). * Całkowite zablokowanie wymiany wolnej myśli i związana z tym atrofia kultury i twórczych badań naukowych. * Zniszczenie środowiska naturalnego na ogromnych obszarach spowodowane przez gwałtowny rozwój przemysłu i armii ZSRR. == Zbrodnie stalinowskie == * [[Kuropaty]] * [[Wielki terror (ZSRR)\|Wielki terror]] * [[Wielki Głód na Ukrainie]] * [[Gułag]] * [[Zbrodnia katyńska]] * [[Operacja polska NKWD (1937–1938)\|Operacja polska NKWD]] * [[Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939-1946]] == Zobacz też == {{Wikicytaty\|Stalinizm}} * [[NKWD]] * [[partia komunistyczna]] * [[Proces pokazowy]] * [[angsoc\|angielski socjalizm]] * [[:Kategoria:Polskie ofiary represji stalinowskich\|polskie ofiary represji stalinowskich]] == Bibliografia == * [[Czarna księga komunizmu]] * [http://stalin.tv/pracamgr/pracamagisterska.html "Doktryna i polityka wewnętrzna Józefa Wissarionowicza Stalina (1924 - 1953)"] {{lang\|pl}} - rozprawa magisterska w formacie [[Portable Document Format\|PDF]] {{Przypisy}} {{Zimna wojna}} [[Kategoria:Stalinizm\| ]]

Stalinizm: Różnice pomiędzy wersjami