Eleuteriusz (Bogojawleński): Różnice pomiędzy wersjami

|data konsekracji = 21 sierpnia 1911

|miejscowość konsekracji = [[Petersburg]]

|konsekrator = [[Sergiusz (patriarcha Moskwy)|Sergiusz (Stragorodski)]]

|współkonsekratorzy =

 

=== Biskup ===

21 sierpnia 1911 w [[Sobór Trójcy Świętej w Petersburgu (Ławra Aleksandra Newskiego)|soborze Trójcy Świętej]] w [[Ławra Aleksandra Newskiego w Petersburgu|Ławrze św. Aleksandra Newskiego]] miała miejsce jego chirotonia biskupia, której przewodniczył arcybiskup fiński i wyborski [[Sergiusz (patriarcha Moskwy)|Sergiusz (Stragorodski)]]<ref name="ortho"/>. Eleuteriusz został wówczas biskupem [[Kowno|Kowna]], wikariuszem [[eparchia wileńska i litewska|eparchii wileńskiej i litewskiej]]<ref name="ortho"/>. Wyjechał z Kowna po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]], uciekając w 1914 przed frontem. Wyjeżdżając z Litwy, zabrał z Wilna relikwie [[męczennicy wileńscy|męczenników wileńskich]]<ref name="ortholt">{{cytuj stronę| url = http://www.orthodoxy.lt/index.php/where,history;sub,arhier;sub3,196| tytuł = Митрополит Елевферий (Богоявленский)| data dostępu = 2010-03-28| język = ru}}</ref>. Do 1917 przebywał w [[Monaster Doński|monasterze Dońskim w Moskwie]]<ref name="ortho"/>. W czerwcu tego roku wyznaczony ''[[locum tenens]]'' eparchii wileńskiej i litewskiej, gdy dotychczasowy metropolita Wilna [[Tichon (patriarcha Moskwy)|Tichon (Bieławin)]] został wybrany na metropolitę moskiewskiego i kołomieńskiego<ref name="zarubieże"/>. Uczestniczył w [[Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (1917-1918)|Soborze Lokalnym Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1917–1918]]<ref name="zarubieże"/>. Po zakończeniu jego prac wrócił do Wilna<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Mironowicz| imię = Antoni| autor link = Antoni Mironowicz| tytuł = Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku | strony = 85}}</ref>. Tam 24 maja 1920 wziął udział w spotkaniu z przedstawicielami polskiego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, którzy rozważali powierzenie mu zarządu diecezji chełmsko-warszawskiej, a w przyszłości udzielenie poparcia w staraniach o autokefalizację Kościoła w Polsce. Ostatecznie jednak za lepszego kandydata uznany został drugi duchowny uczestnik spotkania – biskup białostocki [[Włodzimierz (Tichonicki)]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Mironowicz| imię = Antoni| autor link = Antoni Mironowicz| tytuł = Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku | strony = 87}}</ref>.

 

Arcybiskup Eleuteriusz zdecydowanie sprzeciwiał się staraniom o [[autokefalia|autokefalię]] dla [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny|Kościoła prawosławnego w Polsce]]. Był zwolennikiem zachowania jurysdykcyjnego ''status quo'' (tj. podporządkowania obszaru niepodległej Polski patriarchatowi Moskwy i całej Rusi); w związku z tym nie uznał jako swojego zwierzchnika [[Jerzy (Jaroszewski)|metropolity warszawskiego Jerzego]], mimo częściowego poparcia dla niego ze strony patriarchy Tichona<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Bendza| imię = M.| tytuł = Droga Kościoła prawosławnego w Polsce do autokefalii| strony = 33}}</ref>. Krytykował również podjęcie przez niektórych biskupów prawosławnych rozmów z polskimi władzami państwowymi w sprawie przyszłej organizacji Kościoła<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939 | strony = 103–114}}</ref>. Wziął udział w soborze biskupów prawosławnych w Polsce 30 maja 1922, w czasie którego wystąpił przeciw sformułowanej przez metropolitę Jerzego deklaracji o rozstrzyganiu problemów prawosławia w Polsce bez konsultacji z Moskwą (tj. ani z patriarchatem, ani z popieraną przez bolszewików [[Żywa Cerkiew|Żywą Cerkwią]]). Razem z ''locum tenens'' eparchii grodzieńskiej [[Włodzimierz (Tichonicki)|Włodzimierzem (Tichonickim)]] postulował poprawkę, która głosiła, iż sobór biskupów polskich, w razie konieczności rozstrzygania problemów będących w kompetencjach patriarchy, będzie mógł działać jedynie jednomyślnie. Poprawka ta nie została jednak uwzględniona. W tym momencie Eleuteriusz i Włodzimierz opuścili obrady soboru<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939 | strony = 103–111}}</ref>. Obydwaj hierarchowie przedstawili własne oświadczenie, w którym określili działalność metropolity Jerzego i popierających go biskupów jako łamiącą prawo kanoniczne. Podkreślili, że ewentualne starania o autokefalię poprą, jeśli patriarcha Tichon jednoznacznie wyrazi zgodę na usamodzielnienie się polskiego Kościoła<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Mironowicz| imię = A.| tytuł = Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku | strony = 96}}</ref>. Powołując się na zły stan zdrowia, arcybiskup Eleuteriusz nie wziął udziału w kolejnym zjeździe biskupów 15 czerwca 1922, który przegłosował decyzję o wystosowaniu prośby o autokefalię do patriarchy konstantynopolitańskiego<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939 | strony = 113}}</ref>. Nie został również powołany w skład ukonstytuowanego w czasie soboru Świętego Synodu Kościoła w Polsce<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939 | strony = 111}}</ref>.

 

W odpowiedzi arcybiskup Eleuteriusz zwołał do Wilna zjazd duchowieństwa swojej eparchii, który 30 czerwca uchwalił protest przeciwko działaniom metropolity Jerzego oraz innych zwolenników autokefalii, wysłany do innych kanonicznych Kościołów prawosławnych. Pod listem podpisały się również niektóre rosyjskie organizacje białej emigracji<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939 | strony = 114}}</ref>. Arcybiskup Eleuteriusz odmawiał płacenia obowiązkowych składek na utrzymanie Kościoła, a nawet zabronił kapłanom swojej eparchii modlić się w czasie nabożeństw za metropolitę Jerzego<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Papierzyńska-Turek| imię = M.| tytuł = Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939 | strony = 114}}</ref>. Równocześnie hierarcha starał się doprowadzić do ożywienia życia parafialnego na Wileńszczyźnie, które zamarło po okresie [[bieżeństwo|bieżeństwa]]. Szczególną opieką otaczał żeński [[monaster św. Marii Magdaleny w Wilnie]]. Gdy mniszki z tej wspólnoty straciły dotychczasowy dom zakonny (klasztor zarekwirowany zakonowi [[wizytki|wizytek]]), doprowadził do ich tymczasowego zamieszkania w budynkach rozwiązanego męskiego [[Klasztor bazylianów w Wilnie|monasteru Trójcy Świętej]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Pawluczuk| imię = U. A.| tytuł = Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej | strony = 208}}</ref>.

 

 

=== Działalność na Litwie ===

Po uwolnieniu arcybiskup Eleuteriusz udał się do Kowna, gdzie ponownie zaczął pełnić obowiązki metropolity wileńskiego i litewskiego. Jego jurysdykcja była ograniczona granicą polsko-litewską. Chociaż nadal uważał się za zwierzchnika eparchii w jej granicach sprzed I wojny światowej, nie miał żadnej kontroli nad parafiami na Wileńszczyźnie (katedrę wileńską w jurysdykcji PAKP objął biskup [[Teodozjusz (Fieodosijew)]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Pelica| imię = G.J.| tytuł = Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918–1939) | wydawca = Fundacja Dialog Narodów | miejsce = Lublin| rok =2007| strony = 392| isbn=978-83-925882-0-7}}</ref>)<ref name="lithuania">{{cytuj stronę| url = http://www.istorija.lt/html/laukaityte2003_summary.html| tytuł = THE ORTHODOX CHURCH IN LITHUANIA IN THE TWENTIETH CENTURY| data dostępu = 2010-03-28| język = en}}</ref>. W 1923 rząd Litwy wyznaczył Kowno jako siedzibę głowy Kościoła prawosławnego w granicach Litwy (już od 29 marca 1922 władze litewskie, mimo początkowej rezerwy<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szlewis| imię = G. | tytuł = Православные храмы Литвы| strony = 194}}</ref>, wstępnie zaakceptowały arcybiskupa Eleuteriusza na tej katedrze oraz zrezygnowały ze starań o oderwanie się eparchii litewskiej od Kościoła Rosyjskiego<ref name="lithuania"/>; do czasu jego przyjazdu do Kowna posiadał swojego przedstawiciela – ks. Nikołaja Sawickiego, pracującego w [[Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Kownie|cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego w Kownie]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Szlewis| imię = G. | tytuł = Православные храмы Литвы| strony = 193}}</ref>. 4 grudnia 1924 patriarcha Tichon nagrodził go za dotychczasową pracę duszpasterską prawem noszenia brylantowego krzyża na [[kłobuk (nakrycie głowy)|kłobuku]]<ref name="zarubieże"/>.

 

# {{cytuj stronę| url = http://www.istorija.lt/html/laukaityte2003_summary.html| tytuł = THE ORTHODOX CHURCH IN LITHUANIA IN THE TWENTIETH CENTURY| data dostępu = 2010-03-28| język = en}}

{{Poprzednik Następca|Pop=[[Tichon (patriarcha Moskwy)|Tichon (Bieławin)]] |Info=[[Eparchia wileńska i litewska|Biskup wileński i litewski]]

[[Kategoria:Metropolici wileńscy i litewscy]]

[[Kategoria:Urodzeni w XIX wieku]]