Swiatłana Aleksijewicz: Różnice pomiędzy wersjami

|Pełne imię i nazwisko =

|Grafika =

|Podpis =

|Data i miejsce śmierci =

|Muzeum artysty =

|source =

'''Swiatłana Alaksandrauna Aleksijewicz''' ({{wW języku|be|Святлана Аляксандраўна Алексіевіч}}{{u|a1}}, {{wW języku|ru|Светлана Александровна Алексиевич}}, ''Swietłana Aleksandrowna Aleksijewicz''; ur. [[31 maja]] [[1948]] w [[Iwano-Frankiwsk|Stanisławowie]]) – [[Białoruś|białoruska]] pisarka i dziennikarka narodowości [[Białorusini|białorusko]]-[[Ukraińcy|ukraińskiej]], tworząca w [[językJęzyk rosyjski|języku rosyjskim]]; autorka książek, filmów i sztuk teatralnych; laureatka licznych radzieckich i międzynarodowych nagród, w 2015 roku laureatka [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Nagrody Nobla w dziedzinie literatury]]<ref. nameW =swojej "Nobel">{{Cytujtwórczości stronęporusza tematykę [[II wojna światowa|II urlwojny =światowej]], http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2015/[[Radziecka interwencja w Afganistanie|radzieckiej opublikowanyinterwencji =w Nobelprize.orgAfganistanie]], [[Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu|katastrofy tytułw =Czarnobylu]], Thesamobójstw Nobeli Prizeinną. inPisarka Literaturejest 2015krytycznie |nastawiona datado =polityki 2015-10-08przywódcy [[Białoruś|Białorusi]] data[[Alaksandr dostępuŁukaszenka|Alaksandra =Łukaszenki]], 2015-10-08}}</ref>.a jej prace nie są wydawane w tym kraju.

Urodziła się 31 maja 1948 roku w mieście [[Iwano-Frankiwsk|Stanisławów]], w [[obwódObwód iwanofrankiwski|obwodzie stanisławowskim]] [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]{{r|a|c}}. Jest pół-[[Ukraińcy|Ukrainką]]{{r|i}}. Jej ojciec, [[Białorusini|Białorusin]]{{r|bi|bj|bl|bm}} pochodzący z [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]{{u|b1}}, służył w [[Armia Czerwona|Siłach Zbrojnych ZSRR]]. Po jego demobilizacji Aleksijewicz przeniosła się wraz z rodziną na Białoruś{{r|a}}, gdzie wychowywała się na wsi{{r|k}}. W 1972 roku ukończyła studia na Wydziale Dziennikarstwa [[Białoruski Uniwersytet Państwowy|Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego im. Lenina]]. W 1965 roku{{r|a}} (według innych źródeł – w latach 1965–1966{{r|m}} lub od 1966 roku{{r|c|w}}) pracowała jako wychowawczyni w internacie i nauczycielka. W 1966 roku{{r|a}} (według innego źródła – od tego roku{{r|m}}) była współpracownikiem literackim{{r|m}} rejonowej gazety „[[Prypiackaja Prauda]]” ({{wW języku|pl|Prypecka Prawda}}) w [[Narowla|Narowli]]. W latach 1972–1973{{r|a}} pełniła funkcję kierownika działu korespondencyjnego{{r|m}} w gazecie rejonowej „Majak Kommunizma” ({{wW języku|pl|Latarnia Komunizmu}}) w [[Bereza (miasto)|Berezie]]. W latach 1973–1976 pracowała{{r|a}} jako korespondentka{{r|w}} w krajowej gazecie „Sielskaja Gazieta” ({{wW języku|pl|Gazeta Wiejska}}). W latach 1976–1984{{r|a}} pełniła funkcję kierowniczki działu rozprawek i publicystyki{{r|m}} miesięcznika „Nioman” ({{wW języku|pl|Niemen}}){{r|a}}. Od 1984 roku zajmowała się pracą twórczą{{r|w}}.

W 1975 roku rozpoczęła działalność literacką{{r|a|w}} jako prozaiczka-dokumentalistka{{r|c}}. Tworzy w [[językJęzyk rosyjski|języku rosyjskim]]{{r|y}}. Jej pierwsze publikacje ukazały się na łamach czasopisma „[[Maładosć]]” i dotyczyły [[frontFront wschodni (II wojna światowa)|wojny niemiecko-radzieckiej]] w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]{{r|w}}. Zdaniem krytyków za jej literackiego ''ojca chrzestnego'' można uznać białoruskiego pisarza [[Alaksandr Adamowicz (pisarz)|Alaksandra Adamowicza]], twórcę nowego gatunku, który nazywał ''powieścią zbiorową'', ''powieścią-oratorium'', ''powieścią-świadectwem'', ''ludem samym o sobie opowiadającym'', ''prozą epicko-chóralną'' itd. W 1983 roku ukończyła swoją pierwszą książkę ''U wojny – nie żenskoje lico'' (wyd. pol. ''[[Wojna nie ma w sobie nic z kobiety]]'', 2010){{r|a}}. Utwór ten stanowił rozwinięcie wcześniejszych prac publikowanych w „Maładosci”{{r|w}} i wywołał falę krytyki ze strony środowisk komunistycznych. Autorce zarzucano [[pacyfizm]], [[naturalizmNaturalizm (literatura)|naturalizm]] i dyskredytowanie bohaterskiego obrazu kobiety radzieckiej, co w tamtych czasach stanowiło bardzo poważne zarzuty. Z tego powodu książka nie została wydana przez kolejne dwa lata. Dopiero w okresie ''[[pieriestrojkaPieriestrojka|pieriestrojki]]'' ukazała się w druku, prawie jednocześnie w czasopismach „Oktiabr”, „Roman-Gazieta”, w wydawnictwie „Mastackaja Litaratura” i „Sowietskij Pisatiel”. Łączny nakład wyniósł 2 miliony egzemplarzy. Kolejną publikacją była ukończona w 1985 roku książka ''Poslednije swidietieli'' ({{wW języku|pl|Ostatni świadkowie}}) o spojrzeniu dzieci na II wojnę światową{{r|a}} i okupację niemiecką{{r|c}}. Napisana w 1989 roku{{r|a}} (według innego źródła – w 1991 roku{{r|c}}) książka ''Cynkowyje malcziki'' (wyd. pol. ''Ołowiane żołnierzyki'', 2007; ''Cynkowi chłopcy'', 2015) opisywała [[Radziecka interwencja w Afganistanie|radziecką interwencję w Afganistanie]]{{r|a}}, ukazującą ją jako amoralną zarówno w stosunku do narodu afgańskiego, jak i narodów ZSRR{{r|w}}. Książka wywołała falę negatywnych komentarzy w prasie wojskowej i komunistycznej oraz długotrwały proces sądowy, który przerwano pod naciskiem środowisk demokratycznych i zagranicznych intelektualistów. W 1993 roku powstała książka ''Zaczarowannyje smiertju'' ({{wW języku|pl|Urzeczeni śmiercią}}) na temat samobójców, a w 1997 roku – ''Czernobylskaja molitwa'' (wyd. pol. ''Krzyk Czarnobyla'', 2000; ''Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości'', 2012) o konsekwencjach [[Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu|katastrofy w Czarnobylu]]. W 1999 roku pracowała nad książką o miłości ''Czudnyj oleń wiecznoj ochoty''{{r|a}} ({{wW języku|pl|Cudny jeleń wiecznego polowania}}). Obecnie pracuje nad drugą częścią książki ''Zaczarowannyje smiertju'', która zawierać będzie 10 nowych historii. Część pierwsza opisywała myśli i działania bohaterów w latach 1985–1995, część druga odnosić się będzie do ostatniego dziesięciolecia{{r|m}}. W 2013 roku wydała książkę ''Wremja second-hand (Koniec krasnogo czielowieka)'' ({{wW języku|pl|Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka}}, 2014){{r|z}}.

Swiatłana Aleksijewicz w różnych sytuacjach i okolicznościach deklarowała swoją przynależność do narodów: [[Białorusini|białoruskiego]], [[Rosjanie|rosyjskiego]] lub [[Ukraińcy|ukraińskiego]]. W wielu wypowiedziach dotyczących narodu białoruskiego używała formy ''my'', sugerującej, że uważa się za Białorusinkę{{r|d|i|l}}. W innych okolicznościach jednak wielokrotnie mówiła ''my, Rosjanie''{{r|l}}. Deklaruje także, że jest pół-[[Ukraińcy|Ukrainką]]{{r|i}}. Zdarza się jej też określić siebie mianem ''[[homo sovieticus|człowieka radzieckiego]]''{{r|l}}. Tworzy w języku rosyjskim{{r|y}} i korzysta z niego na co dzień. Chociaż większość życia spędziła na Białorusi, nie posługuje się językiem białoruskim{{r|p}}. W pierwszym wywiadzie udzielonym po przyznaniu Nagrody Nobla powiedziała, że jest ''„człowiekiemczłowiekiem białoruskiego świata, człowiekiem kultury rosyjskiej, bardzo mocne szczepienie kultury rosyjskiej, i człowiekiem który bardzo długo mieszkał na świecie i na pewno kosmopolitą”kosmopolitą''{{r|bh}}.

Swiatłana Aleksijewicz wyraża pogląd, że na Białorusi w pierwszej kolejności należy zbudować [[demokracjaDemokracja|demokrację]], a dopiero później myśleć o odrodzeniu białoruskiej kultury i języka{{r|p}}. Ruchy zmierzające do odrodzenia narodowego oskarża o ''zbrodniczy romantyzm'', z którym należy ''skończyć''{{r|o}}. Pisarka w ogólnych słowach deklaruje, że nie jest zwolenniczką przywódcy Białorusi [[Alaksandr Łukaszenka|Alaksandra Łukaszenki]]{{r|n}}. Niektórzy biografowie twierdzą, że jest znana z konsekwentnie krytycznego stosunku do jego polityki{{r|b}}. Jednak pisarka wielokrotnie wyrażała się pochlebnie o Łukaszence i powtarzała jego retorykę. Nazywa go ''jedynym realnym politykiem w białoruskiej przestrzeni'', i ''naszym liderem''; twierdzi, że to on ocalił niezależność Białorusi i zagwarantował jej gospodarczą stabilność, przedłużył [[socjalizm]], zadbał o studentów, ludzi biednych i starych; mówi, że kraj ''trzyma się na nim''{{r|n}}, a w kontekście polityki [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]] interesy jego osobistej władzy są zbieżne z interesami narodu{{r|g}}. Po [[referendumReferendum na Białorusi w 2004 roku|referendum w 2004 roku]], które znaczna część opozycji i społeczności międzynarodowej uznała za sfałszowane, Aleksijewicz zaakceptowała zwycięstwo Łukaszenki i nazwała oficjalny wynik ''rezultatem woli narodu''{{r|n}}. Aleksijewicz krytykuje także opozycyjne wobec Łukaszenki siły polityczne w swoim kraju, zarzucając im ''psychologię ofiary'' i oczekiwanie na pomoc ze strony najpierw Zachodu, potem Federacji Rosyjskiej, a w końcu sąsiadów: Litwy, Polski i Ukrainy. Jej zdaniem jest to wynik poczucia bezsilności. Uważa, że Białorusini powinni samodzielnie, bez zagranicznej pomocy, rozwiązywać problemy swojego kraju{{r|h}}.

Zdaniem Swiatłany Aleksijewicz białoruska tożsamość narodowa coraz częściej reprezentowana jest przez postać ''białorusko-polskiego inteligenta'', który zastąpił ''przewodniczącego kołchozu'' i ''radzieckiego kierownika z partyjnego nadania''. Do takiego wniosku doprowadziło ją wysunięcie przez siły demokratyczne [[Alaksandr Milinkiewicz|Alaksandra Milinkiewicza]] na kandydata w [[wyboryWybory prezydenckie na Białorusi w 2006 roku|wyborach prezydenckich w 2006 roku]]. Według niej białoruska tożsamość kształtuje się w opozycji do tożsamości Związku Radzieckiego i pod wpływem ''[[koloroweKolorowe rewolucje|kolorowych rewolucji]]''. Jednak nie obejmuje ona całego społeczeństwa, a jedynie niektóre jego warstwy, głównie studentów i inteligencję. Aleksijewicz uważa Białorusinów za ''naród zapóźniony''{{r|d}}, bardzo niejednolity, w którym na wschodzie przeważają cechy rosyjskie, na zachodzie – polskie{{r|i}}. Twierdzi przy tym, że ''białoruska kultura dzisiaj nie może konkurować nawet z polską''{{r|k}}. Winą za to obarcza władzę Łukaszenki, która powinna wspierać proces kształtowania się białoruskiej tożsamości, a zamiast tego ''kultywuje grubiańską patriarchalność''{{r|d}}. Według niej nie istnieje coś takiego jak wspólnota narodów byłego ZSRR, ponieważ stopniowo odchodzą one od tożsamości radzieckiej i powracają do swoich korzeni. Jednocześnie, chociaż dystansuje się od [[panslawizm]]u, uważa, że przed [[Słowianie|Słowianami]] rysuje się wspólna przyszłość. Jej zdaniem zanikają pretensje z dawnych czasów i wzajemne wypominanie krzywd, a współcześni białoruscy intelektualiści nie mają podstaw, by mówić o wrogości do Rosji{{r|e}}.

* [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Nagroda Nobla w dziedzinie literatury]] (2015)<ref name = "Nobel"/>{{r|bk}}.

<ref name=a1>Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. AlternatywneAlternatywna formyforma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego ([[taraszkiewica|taraszkiewicy]]): {{j|be|Сьвятлана Аляксандраўна Алексіевіч}} (czyt. ''Światłana Alaksandrauna Aleksijewicz'').</ref>

<ref name=a>{{odn|ref=nie|''Kto…''|s=14}}.</ref>

<ref name=b>{{odn|ref=nie|''Kto…''|s=15}}.</ref>

<ref name=c>{{odn|ref=nie|Саламевіч|1996|s=243}}.</ref>

<ref name=d>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=124−125124–125}}.</ref>

<ref name=e>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=152}}.</ref>

<ref name=f>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=91}}.</ref>

<ref name=g>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=175−176175–176}}.</ref>

<ref name=h>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=194}}.</ref>

<ref name=i>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=42}}.</ref>

<ref name=j>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=26}}.</ref>

<ref name=k>{{odn|ref=nie|Беларусь: ні Эўропа…|s=68−6968–69}}.</ref>

<ref name=l>{{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=767}}.</ref>

<ref name=m>{{cytujCytuj stronę | url = http://who.bdg.by/obj.php?&kod=262| tytuł = Алексиевич Светлана Александровна| opublikowany = who.bdg.by| język = ru| archiwum = https://web.archive.org/web/20150705093654/http://who.bdg.by/obj.php?&kod=262| zarchiwizowano = 2015-07-05| data dostępu = 20142016-0601-2027}}</ref>

<ref name=n>{{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=768}}.</ref>

<ref name=o>{{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=769}}.</ref>

<ref name=p>{{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=611}}.</ref>

<ref name=r>{{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=614}}.</ref>

<ref name=s>{{cytuj stronę | url = http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80269,9616566,Swietlana_Aleksijewicz__Bialorusi_grozi_znikniecie.html| tytuł = Swietłana Aleksijewicz: Białorusi grozi zniknięcie| autor = Grzegorz Lisicki| opublikowany = [[Gazeta Wyborcza|gazeta.pl]]| data = 2011-05-18| data dostępu = 20112016-0501-2127}}</ref>

<ref name=t>{{cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/1,75475,9595562,Nagroda_Kapuscinskiego_dla_Aleksijewicz_i_Czecha.html| tytuł = Nagroda im. Kapuścińskiego dla Aleksijewicz i Czecha| autor = Beata Kęczkowska| opublikowany = [[Gazeta Wyborcza|wyborcza.pl]]| data = 2011-05-13| data dostępu = 20112016-0501-2227}}</ref>

<ref name=u>{{cytuj stronę | url = http://www.polskieradio.pl/75/921/Artykul/492445,Bialoruska-pisarka-zdobyla-nagrode-Angelusa| tytuł = Białoruska pisarka zdobyła nagrodę Angelusa| opublikowany = [[Polskie Radio]]| data = 2011-12-03| data dostępu = 20152016-0701-0327}}</ref>

<ref name=w>{{odn|ref=nie|Асіповіч|1993|s=100}}.</ref>

<ref name=y>{{odn|ref=nie|Кісялёў|2001|s=139}}.</ref>

<ref name=z>{{cytujCytuj stronę|url = https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/czasy-secondhand|tytuł = Czasy secondhand|opublikowany = czarne.com.pl|data dostępu = 20142016-1101-2127}}</ref>

<ref name=aa>{{cytujCytuj stronę | url = http://www.pen-international.org/oxfam-novibpen-award-for-freedom-of-expression| tytuł = Oxfam Novib/PEN Award for Freedom of Expression| opublikowany = [[PEN Club|PEN International]]| język = en| data dostępu = 20152016-01-1027}}</ref>

<ref name=bb>{{Cytuj stronę | url = http://www.czarne.com.pl/katalog/ksiazki/wojna-nie-ma-w-sobie-nic-z-kobiety | tytuł = Wojna nie ma w sobie nic z kobiety. Swietłana Aleksijewicz | opublikowany = [[Wydawnictwo Czarne | język = pl ]]| data dostępu = 20152016-1001-0827}}</ref>

<ref name=bc>{{Cytuj stronę | url = http://www.czarne.com.pl/katalog/ksiazki/ostatni-swiadkowie | tytuł = Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy. Swietłana Aleksijewicz | opublikowany = [[Wydawnictwo Czarne | język = pl ]]| data dostępu = 20152016-1001-0827}}</ref>

<ref name=bd>{{Cytuj stronę | url = http://www.czarne.com.pl/katalog/ksiazki/cynkowi-chlopcy | tytuł = Cynkowi chłopcy. Swietłana Aleksijewicz | data = 2015 | opublikowany = [[Wydawnictwo Czarne | język = pl ]]| data dostępu = 20152016-1001-0827}}</ref>

<ref name=be>{{Cytuj stronę | url = http://www.czarne.com.pl/katalog/ksiazki/czarnobylska-modlitwa | tytuł = Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości. Swietłana Aleksijewicz | data = maj 2012 | opublikowany = [[Wydawnictwo Czarne | język = pl ]]| data dostępu = 20152016-1001-0827}}</ref>

<ref name=bf>{{Cytuj stronę | url = http://lubimyczytac.pl/ksiazka/141183/urzeczeni-smiercia | tytuł = Urzeczeni śmiercią | opublikowany = Lubimy czytać | język = pl | data dostępu = 20152016-1001-0827}}</ref>

<ref name=bg>{{Cytuj stronę | url = https://meduza.io/feature/2015/09/30/ty-ryadom-s-kotletkoy-po-znachimosti-i-ne-mechtay-vstat | tytuł = «Ты рядом с котлеткой по значимости и не мечтай встать» Интервью писательницы Светланы Алексиевич| nazwisko = Гордеева| imię = Катерина| autor link = Katierina Gordiejewa| data = 2015-09-30 13:55| opublikowany = meduza.io | język = ru | data dostępu = 20152016-1001-0927}}</ref>

<ref name=bh>{{Cytuj stronę | url = http://www.svaboda.org/content/article/27295914.html | tytuł = «Сказала б дзякуй маім настаўнікам: Адамовічу і Быкаву»| data = 2015-10-08 23:25| opublikowany = [[Radio Wolna Europa|Radio Swaboda]]| język = be| data dostępu = 2016-01-27}}</ref>

<ref name=bibj>{{Cytuj stronę | url = http://www.nobelprizepolskieradio.orgpl/nobel_prizes5/literature3/laureatesArtykul/2015/bio1527164,Laureatka-bibl.pdf literackiego-Nobla-sprobujmy-zyc-w-godnym-panstwie| tytuł = TheLaureatka Nobelliterackiego PrizeNobla: inspróbujmy Literatureżyć 2015.w Svetlana Alexievich. Biobibliographical Notesgodnym państwie| opublikowanydata = Nobelprize08.org 10.2015-10-08| językopublikowany = en[[Polskie Radio]]| data dostępu = 20152016-1001-0927}}</ref>

<ref name=bjbk>{{Cytuj stronę | url = http://www.polskieradionobelprize.plorg/5nobel_prizes/3literature/Artykullaureates/2015/1527164,Laureatka-literackiego-Nobla-sprobujmy-zyc-w-godnym-panstwie | tytuł = LaureatkaThe literackiegoNobel Nobla:Prize spróbujmyin żyćLiterature w2015| godnymdata państwie= 2015-10-08| opublikowany = [[Polskie Radionobelprize.org|polskieradio.pl]] język = en| data dostępu = 20152016-1001-0927}}</ref>

* {{cytujCytuj książkę | autor = Рэдкал.: [[Michaił Bicz|М. В. Біч]] і інш.| tytuł = Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т| wydawca = „Biełaruskaja Encykłapiedyja” im. Piatrusia Brouki| miejsce = [[Mińsk]]| rok = 1993| strony = 100| rozdział = Алексіевіч Святлана Аляксандраўна| nazwisko r = Асіповіч| imię r = А. А.| tom = 1| tytuł tomu = А — Беліца| isbn = 5-85700-074-2| język = be| odn = tak}}

* {{cytujCytuj książkę | autor = Рэдкал.: [[Hienadź Paszkou|Г. П. Пашкоў]] і інш.| tytuł = Беларуская энцыклапедыя: У 18 т| wydawca = Biełaruskaja Encykłapiedyja| miejsce = Mińsk| rok = 1996| strony = 243| rozdział = Алексіевіч Святлана Аляксандраўна| nazwisko r = Саламевіч| imię r = І. А.| tom = 1| tytuł tomu = А — Аршын| isbn = 985-11-0036-6| język = be| odn = tak}}

* {{cytujCytuj książkę |autor = Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”| tytuł = Kto jest kim w Białorusi| wydawca = Podlaski Instytut Wydawniczy| miejsce = [[Białystok]]| rok = 2000| strony = 313| seria = Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś| isbn = 83-913780-0-4| odn = {{odn/id|''Kto…''}}}}

* {{cytujCytuj książkę | autor = Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.| tytuł = Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т| wydawca = „Biełaruskaja Encykłapiedyja” im. Piatrusia Brouki| miejsce = Mińsk| rok = 2001| strony = 139| rozdział = Рускамоўная літаратура Беларусі| nazwisko r = Кісялёў| imię r = Генадзь| autor r link = Hienadź Kisialou| tom = 6 Кн. 1| tytuł tomu = Пузыны — Усая| isbn = 985-11-0214-8| język = be| odn = tak}}

* {{cytujCytuj książkę | autor = Пад рэдакцыяй [[Waleryj Bułhakau|Валера Булгакава]]| tytuł = Беларусь: ні Эўропа, ні Расея. Меркаваньні беларускіх эліт| url = http://kamunikat.org/download.php?item=1750-1.pdf| wydawca = [[Wydawnictwo ARCHE]]| miejsce = [[Warszawa]]| rok = 2006| strony = 258| isbn = 83-89406-77-2| język = be| odn = {{odn/id|Беларусь: ні Эўропа…}}}}

* {{cytujCytuj książkę | nazwisko = Пазьняк| imię = Зянон| tytuł = Цяжкі час — Працяг. Канцэпцыя новага Беларускага Адраджэньня, кн. 3, артыкулы і матэр’ялы (2003−20102003–2010)| url = http://kamunikat.org/download.php?item=20328-1.pdf| wydawca = „Biełaruskija Wiedamaści” u Polszczy, [[Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie]]| miejsce = [[Warszawa]], [[Nowy Jork]], [[Wilno]]| rok = 2010| strony = 611−614611–614; 767−769767–769| rozdział = Чаму нельга спадзявацца на так званую „дэмапазыцыю” і яе кандыдатаў у прэзыдэнты; Цені рэжыму| nazwisko r = Пазьняк| imię r = Зянон| autor r link = Zianon Pazniak| isbn = 978-9955-578-12-3| język = be| odn = tak}}