Jekaterynburg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
The Polish (dyskusja | edycje) zdublowane przypisy |
m WP:REFDUPL: wstawiam informacje o powtórzonym przypisie "j14" |
||
Linia 73:
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] wiele instytutów technologicznych (np. [[GIRD|Instytut Naukowo-Badawczy Napędu Odrzutowego]]), uczelni wyższych (niektóre wydziały [[Uniwersytet Moskiewski|Uniwersytetu Moskiewskiego]], [[Ukraińska Narodowa Akademia Muzyczna|Kijowskiego Konserwatorium]]), a nawet całych fabryk zostało przeniesionych do Swierdłowska. W lipcu 1941 r. do miasta ewakuowano także z [[Petersburg|Leningradu]] część kolekcji [[Ermitaż|Państwowego Muzeum Ermitażu]]. Pozostała tu ona do października 1945 roku. Wkład Swierdłowska w [[Wielka Wojna Ojczyźniana|Wielką Wojnę Ojczyźnianą]] był następujący: więcej niż 100 000 mieszkańców walczyło na wszystkich frontach wojny, 62 otrzymało tytuły [[Bohater Związku Radzieckiego|Bohatera Związku Radzieckiego]]<ref name="j12">{{cytuj stronę|url= http://m-i-e.ru/library/istoriya/|tytuł= Во имя Победы. Свердловск-Екатеринбург в годы Великой Отечественной войны 1941-1945гг|data dostępu=2011-08-14|autor= УрО РАН 2005|język=ru}}</ref> (m.in. [[Nikołaj Kuzniecow (agent)|Nikołaj Kuzniecow]]), 41 772 mieszkańców nie powróciło z wojny (z czego 21 397 zginęło w walce, 4778 w wyniku odniesionych ran, 15 491 zaginęło, a 106 w niemieckich obozach koncentracyjnych)<ref name="j12"/>. W mieście wśród obywateli odbywały się regularne zbiórki gotówki, kosztowności na specjalny fundusz wojenny. Zebrane fundusze przekroczyły kwotę 55 milionów [[rubel|rubli]]<ref name="j12"/>. W szpitalach wojskowych przez cały czas trwania wojny mieszkańcy oddali około 70 [[tona|ton]] [[krew|krwi]] na rzecz żołnierzy<ref name="j12"/>. W okolicy miasta znajdowały się [[Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939-1946|obozy jenieckie]] nr 231 i nr 523 w obwodzie Swierdłowskim dla obywateli Polski, którzy zostali aresztowani w latach 1944–45 i byli przetrzymywani bez wyroku w obozach NKWD–MWD ZSRR jako internowani.
Po wojnie liczba mieszkańców w dalszym ciągu systematycznie rosła by w 1959 r. osiągnąć 779 000. W dalszym ciągu trwały procesy rozbudowy dotychczasowych i budowy nowych fabryk i zakładów w mieście. Same produkty wytwarzane w Swierdłowsku były eksportowane do 56 krajów<ref name="j13">{{cytuj stronę|url= http://www.1723.ru/read/books/sverdlovsk-1983.htm|tytuł= Свердловск. Справочник-путеводитель|data dostępu=2011-08-14|autor= Бердников Н. Н., Рабинович Р. И.|język=ru}}</ref>. Z uwagi na swoje znaczenie dla przemysłu zbrojeniowego Swierdłowsk był [[Miasto zamknięte|miastem zamkniętym]] dla cudzoziemców<ref name="j14"><!-- UWAGA: istnieją dwa zdefiniowane przypisy o tej nazwie; Zobacz [[WP:REFDUPL]] -->{{cytuj stronę|url= http://www.1723.ru/read/books/sverdlovsk-1983.htm|tytuł= Побратимы Екатеринбурга|data dostępu=2011-08-14|autor= ИТАР-ТАСС Урал.|język=ru}}</ref>. Przebudowano centrum miasta, rozbudowując i powiększając główny plac miasta oraz dochodzące do niego ulice, im. Lenina i im. Swierdłowa. Zainwestowano także w infrastrukturę sportową budując Pałac Kultury (1957), Stadion Centralny (1957).
[[Plik:New Sortirovka.jpg|thumb|left|250px|Zabudowa miasta z czasów sowieckich]]
W latach sześćdziesiątych miasto przeżywało gwałtowaną rozbudowę. Zgodnie z decyzją [[Nikita Chruszczow|Nikity Chruszczowa]] w Swierdłowsku zbudowano wiele dzielnic składających się z typowych, radzieckich [[blok mieszkalny|bloków mieszkalnych]]. Są to między innymi dzisiejsze dzielnice kirowska czy czkałowska. Utworzono nowe szkoły wyższe: Instytut Inżynierów Kolejnictwa (1956), Instytut Ekonomii Narodowej (1967), Instytut Architektury (1972). W 1967 r. otwarto w Swierdłowsku pierwsze w Związku Radzieckim sztuczne lodowisko<ref name="j14"><!-- UWAGA: istnieją dwa zdefiniowane przypisy o tej nazwie; Zobacz [[WP:REFDUPL]] -->{{cytuj stronę|url= http://proceedings.usu.ru/?base=mag/0009(03_05-1998)&xsln=showArticle.xslt&id=a08&doc=../content.jsp|tytuł= Екатеринбург: памятные даты (1917-1998) |data dostępu=2011-08-14|autor= Запарий В. В.|język=ru}}</ref>. 23 stycznia 1967 r. liczba mieszkańców przekroczyła jeden milion<ref name="j14"/>. W 1973 r. Swierdłowskowi nadano [[Order Lenina]]<ref name="j4"/>. Na przełomie marca i kwietnia 1979 roku doszło do tragicznego [[Katastrofa w Swierdłowsku|wypadku w fabryce]] opracowującej, produkującej i magazynującej [[broń biologiczna|broń biologiczną]]. Władze radzieckie próbowały zatuszować katastrofę, liczbę ofiar śmiertelnych skażeniem [[wąglik]]iem szacuje się na około 100 osób. Mimo ograniczeń wjazdowych dla cudzoziemców Swierdłowsk uzyskał pewne znaczenie jako miejsce spotkań dyplomatycznych. W 1963 r. [[Nikita Chruszczow]] spotkał się tutaj z [[Fidel Castro|Fidelem Castro]]<ref name="j15">{{cytuj stronę|url= http://www.1723.ru/read/books/vip.htm|tytuł= Гости Екатеринбурга–Свердловска. Екатеринбург+Свердловск|data dostępu=2011-08-14|autor= 1723.ru|język=ru}}</ref>. W kolejnych latach w mieście pojawili się także m.in. delegacja indyjska z [[Jawaharlal Nehru|Jawaharlalem Nehru]] i [[Indira Gandhi|Indirą Gandhi]], fińska z [[Urho Kaleva Kekkonen|Urho Kekkonenem]], północnokoreańska z [[Kim Ir Sen]]em, irańska z [[Mohammad Reza Pahlawi|Mohammadem Pahlawim]], czechosłowacka z [[Ludvík Svoboda|Ludvíkiem Svobodą]], etiopska z [[Hajle Syllasje I|Haile Selassie I]], czy wreszcie chińska z [[Mao Zedong]]iem i amerykańska z [[Richard Nixon|Richardem Nixonem]]<ref name="j4"/><ref name="j15"/>.
W latach osiemdziesiątych miasto wraz z całym krajem przeżywało zastój ekonomiczny. W czasie [[pucz moskiewski|puczu moskiewskiego]] w sierpniu 1991 roku [[Borys Jelcyn]] wybrał Swierdłowsk na ewentualną zastępczą stolicę Rosji<ref name="j16">McCauley M., '' Who's who in Russia since 1900'', Routledge, 1997, s. 133.</ref>, w razie gdyby władzę w [[Moskwa|Moskwie]] przejęli jego przeciwnicy. Do miasta został wysłany [[Oleg Łobow]], ówczesny tymczasowy [[premierzy Rosji|premier Rosji]], który w sytuacji powodzenia puczu miał reprezentować legalny rząd<ref name="j16"/>. 4 września 1991 r. decyzją rady miasto ze '''Swierdłowska''' na powrót stało się '''Jekaterynburgiem'''. 25 grudnia 1991 r. do dymisji podał się [[Prezydent Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|prezydent ZSRR]] – [[Michaił Gorbaczow]], następnego dnia (26 grudnia) r. [[Rada Najwyższa ZSRR]] uznała ten fakt i sama także się rozwiązała. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich formalnie [[Rozpad ZSRR|przestał istnieć]] 31 grudnia 1991 roku.
| |||