Śląsk (prowincja): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne, poprawa linków |
redakcyjne |
||
Linia 81:
|uwagi =
}}
'''Prowincja Śląsk''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Provinz Schlesien'') – [[prowincje pruskie|pruska prowincja]] istniejąca w latach [[1815]]-[[1919]] i [[1938]]-[[1941]] ze stolicą we [[Wrocław]]iu (Breslau). Po przegraniu przez [[Niemcy]] [[II wojna światowa|II wojny światowej]] niemal całe terytorium, na którym leżała prowincja, należy do [[Polska|Polski]], natomiast już od [[1920]] niewielki fragment prowincji znalazł się w granicach [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] ([[kraik hulczyński]]).
Prowincja śląska powstała w wyniku reformy administracyjnej państwa pruskiego, przeprowadzonej w obliczu zmian terytorialnych po [[wojny napoleońskie|wojnach napoleońskich]] i [[kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]]. Po przejęciu przez Prusy północnej części [[Królestwo Saksonii|Królestwa Saksonii]] część zajętych ziem obejmujących [[Łużyce Górne]] przyłączono do śląskiej jednostki administracyjnej, która objęła wówczas [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubań]] (niem. ''Lauban''), [[Zgorzelec]] (niem. ''Görlitz''), [[Rothenburg/O.L.|Rózbork]] (niem. ''Rothenburg''), aż po [[Hoyerswerda]]. Poza jej granicami znalazły się jednak leżące już wcześniej w granicach Prus północne ziemie śląskie [[Krosno Odrzańskie|Krosno]] (dawne księstwo krośnieńskie), [[Sulechów]]
W niemieckiej tradycji granice prowincji śląskiej utrwaliły się jako tradycyjne granice Śląska, podczas gdy w polskiej – opartej o pierwotne granice diecezji wrocławskiej – jego zachodni kraniec wyznacza [[Kwisa]], a ziemie przyłączone w 1815 postrzega się jako część historycznych [[Łużyce|Łużyc]]<ref>''W tym przypadku rozszerzenie terytorium Śląska było sztuczne, gdyż zostały do niego włączone obszary czysto łużyckie, które ze Śląskiem nie miały historycznie nic wspólnego. Było to czysto administracyjne rozszerzenie zakresu terytorialngo pojęcia Śląsk'' – cytat za: R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, ''Granice Śląska'', Wrocław 1998, ISBN 83-911532-0-7, s. 30. </ref>. Różnice te przyczyniają się do różnych sporów.
Linia 90:
[[Plik:Superiorem Silesiam AD1746.jpg|thumb|250px|Górny Śląsk i część Dolnego na mapie z 1746]]
Po [[wojny śląskie|wojnach śląskich]] teren Śląska został podzielony (ostatecznie w [[1763]]) pomiędzy [[Królestwo Prus|Prusy]] i [[Austria|Austrię]] (formalnie Królestwo Czech). Do państwa Hohenzollernów włączono większą część Śląska, który został nazwany Śląskiem Pruskim. Przy Habsburgach pozostały jedynie południowe fragmenty [[Księstwo Nyskie|
Prusy zdobyty teren nazwały Prowincją Śląską i w [[1741]] podzieliły na 2 departamenty kameralne ze stolicami we [[Wrocław]]iu (Śląsk Górny i tzw. Średni, 32 powiaty) i [[Głogów|Głogowie]] (Śląsk Dolny, 16 powiatów). Granice dawnych księstw i powiatów pozostały w większości przypadków bez zmian, chociaż niektóre mniejsze jednostki wcielano do większych. Z trzech małych powiatów [[Nowogród (powiat)|Nowogród]], [[Przewóz]] i [[Żagań]] utworzono jeden duży w Żaganiu, z powiatów [[Prudnik]], [[Biała (miasto)|Biała]] i [[Głogówek]] jeden w Prudniku (choć początkowo stolica
Do pruskiego Śląska należały 4 [[enklawa|enklawy]] – w [[Brandenburgia|Brandenburgii]] wokół [[Świebodzin]]a oraz na [[Łużyce|Łużycach]] – wsie Kromlau, Jämlitz i Tzschernitz, wieś Lieskau oraz wieś Bloischdorf. Liczne enklawy występowały wewnątrz Śląska – w granicach powiatów znajdowały się ziemie z innych, niekoniecznie sąsiednich powiatów.
W [[1741]] wolne państwo stanowe [[Żmigród]] zostało podniesione do rangi księstwa. W [[1793]],
W [[1809]] Francuzi przenieśli siedzibę departamentu kameralnego z Głogowa do [[Legnica|Legnicy]] z uwagi na jej bardziej centralne położenie.
Linia 105 ⟶ 104:
Enklawę Świebodzina włączono do Brandenburgii (w [[1815]]), podobnie jak wspomniane 3 mniejsze enklawy. Chcąc wyrównać północną granicę prowincji przesunięto ją bliżej Odry, włączając do niej fragmenty Brandenburgii – [[Czerwieńsk]] (Rothenburg) i [[Nietków]] (Polnisch Nettkow). Przydzielono je do powiatu zielonogórskiego, podobnie jak kolejny nabytek – wieś [[Drzonów]].
W miejsce dawnych departamentów wprowadzono rejencje (''
Wraz z reformą administracyjną zlikwidowano większość enklaw. W [[1818]] ze wschodniej części powiatu [[Racibórz]], [[Wodzisławskie Państwo Stanowe|ziemi wodzisławskiej]], żorskiej oraz południowych fragmentów powiatu gliwickiego utworzono powiat [[Powiat Rybnik|Rybnik]]. Z większych powiatów wykrojono mniejsze, samodzielne – np. [[Kamienna Góra]], [[Świerzawa]], [[Wałbrzych]]. Powstało też kilka całkowicie nowych – [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubań]], [[Ziębice]], [[Złotoryja]]-[[Chojnów]]. W [[1820]] powiat [[Kluczbork]] przeniesiono z rejencji wrocławskiej do opolskiej. Po reformach w rejencji wrocławskiej były 22 powiaty, w legnickiej 19, a w opolskiej 16. Powierzchnie były podobne – 13600, 13500 oraz 13200 kilometrów kwadratowych. Równolegle oprócz oficjalnych nazw stosowano też nazwy zwyczajowe – Śląsk Dolny na rejencję legnicką, Śląsk Średni lub Środkowy na wrocławską (Mittelschlesien) i Śląsk Górny na opolską<ref>A. Scheer, ''Zmiany granic Śląska na przestrzeni wieków'', Świdnica 2002, s. 36.</ref>.
| |||