Wojna krymska: Różnice pomiędzy wersjami

'''Wojna krymska''' – wojna między [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]] a [[Imperium Osmańskie|Imperium osmańskim]] i jego sprzymierzeńcami, tj. [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielką Brytanią]], [[II Cesarstwo Francuskie|Francją]] i [[Królestwo Sardynii|Królestwem Sardynii]], toczona w latach 1853–1856. Wojnę wywołała rosyjska ekspansja, a Rosja przegrała ją w wyniku starcia się ze sprawnymi i dobrze wyposażonymi technicznie armiami państw zachodnich oraz w wyniku wewnętrznej [[Korupcja|korupcji]] i kradzieży w administracji cywilnej i wojskowej. Dodatkowo broniący się na [[Półwysep Krymski|Krymie]] Rosjanie ponieśli większe straty w ludziach od atakujących, co dowiodło dużych dysproporcji w umiejętności organizacji działań wojennych. Był to pierwszy konflikt zbrojny mocarstw [[Europa|europejskich]] od czasów [[Napoleon Bonaparte|napoleońskich]]. Łącznie poległo i zmarło z powodu ran 500 tys. żołnierzy<ref>[[Andrzej Chwalba]] ''Historia powszechna. Wiek XIX'', wyd. 2009 r., s. 337–339.</ref>. Konflikt ten był przełomowy w historii wojen; po raz pierwszy tak wielki wpływ na pole walki miały nauka i technologia<ref name="Historia sztuki wojennej">''Historia sztuki wojennej. Od starożytności do czasów współczesnych'', pod redakcją Geoffreya Parkera, wyd. 2008, s. 243-245</ref>.

Rosja i Turcja były najbardziej zacofanymi gospodarczo oraz społecznie krajami Europy i jednymi z bardziej zacofanych krajów [[Azja|Azji]]<ref>Andrzej Chwalba ''Historia powszechna. Wiek XIX'', wyd. 2009 r., s. 334.</ref>. Europejscy politycy i eksperci przewidywali wybuch tej wojny, ponieważ narastały sprzeczności interesów gospodarczych i politycznych, zwłaszcza między Rosją a Wielką Brytanią. Rosja od długiego czasu zmierzała do rozszerzania swych granic w stronę [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], [[Zatoka Perska|Zatoki Perskiej]], [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]] i [[Chiny|Chin]], a były to rejony, które interesowały również Wielką Brytanię. Z kolei Francję interesował [[Bliski Wschód]], a zwłaszcza Turcja, [[Syria]], [[Liban]] i [[Egipt]]. W tym czasie strategicznym kierunkiem rosyjskiej ekspansji były [[Bałkany]], a zamiarem likwidacja państwa tureckiego i uczynienie [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] wewnętrznym morzem rosyjskim oraz uzyskanie swobodnego dostępu do cieśnin tureckich. Sama Turcja była krajem osłabionym. Na początku 1853 cesarz Rosji [[Mikołaj I Romanow]] próbował namówić Brytyjczyków do [[Rozbiór państwa|rozbioru]] Turcji<ref>Andrzej Chwalba ''Historia powszechna. Wiek XIX'', wyd. 2009 r., s. 336–337.</ref>. Uniknięcie przez Rosję w latach 1848–1849 ruchów [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] oraz dodatkowo stłumienie narodowej rewolucji [[Węgry|węgierskiej]] zmotywowały [[car]]a do prowadzenia na Bałkanach bardziej ofensywnej polityki<ref name="Historia sztuki wojennej"/>.

W lutym 1853 car Mikołaj I skierował do Turcji [[ultimatum]], w sprawie wyłącznego prawa opieki nad miejscami świętymi w [[Palestyna|Palestynie]] (ówcześnie na terytorium Imperium osmańskiego) oraz przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium osmańskim. Był to jednak tylko pretekst. Wyrażenie zgody na te żądania oznaczałoby przekształcenie Turcji w rosyjski protektorat, ponieważ Rosja mogłaby ingerować w tureckie sprawy wewnętrzne. Car wykazał się bardzo błędną oceną ówczesnej sytuacji politycznej. Był pewny neutralności Austrii, którą wsparł w walce z [[Węgry|Węgrami]] podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] (1848-1849). Przewidywał, że Anglia nie była zdolna do współpracy z odwieczną konkurentką, Francją. Sułtan [[Abdülmecid I]] przekazał treść ultimatum Francji i Anglii, które miały świadomość, że zaistniało niebezpieczeństwo pozbawienia ich wpływów w imperium tureckim. W tej sytuacji zachęciły sułtana do sprzeciwu. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do księstw naddunajskich [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzny]] i [[Hospodarstwo Mołdawskie|Mołdawii]]. Wówczas w październiku 1853 Turcja [[Wypowiedzenie wojny|wypowiedziała wojnę]] Rosji, a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukazie]], skąd zostały jednak wyparte, a [[flota]] turecka zniszczona 30 listopada 1853 w [[Bitwa pod Synopą|bitwie pod Synopą]], w południowej części Morza Czarnego. Rosja wygrała tę bitwę nie dlatego, że była tak silna, ale dlatego, że Turcja była tak słaba.

Wielka Brytania musiała interweniować, by zapobiec ostatecznej klęsce Turcji, a w efekcie odniesieniu korzyści przez Rosję. Rosyjskie zwycięstwo podburzyło [[opinia publiczna|opinię publiczną]] w Anglii i Francji, które pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji – odwiodły ją od tego Prusy, by nie wzmacniać państw zachodnich). 21 lutego 1854 Rosja wypowiedziała wojnę Anglii i Francji, a 31 marca wypowiedzieli wojnę Rosji zachodni sojusznicy. Lokalna wojna przekształciła się w wojnę mocarstw europejskich, pierwszą od [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]]. Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w [[Wielkie Księstwo Finlandii|Finlandii]], [[Zatoka Fińska|Zatoce Fińskiej]], na [[Wyspy Alandzkie|Wyspach Alandzkich]] na [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]], w [[Pietropawłowsk Kamczacki|Pietropawłowsku]] na [[Kamczatka|Kamczatce]] oraz w [[Odessa|Odessie]] i [[Kercz]]u na Morzu Czarnym. Dzięki wprowadzeniu do marynarki wojennej okrętów parowych Brytyjczykom i Francuzom stosunkowo łatwo było transportować i zaopatrywać swe wojska. We wrześniu 1854 60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na [[Półwysep Krymski|Półwyspie Krymskim]]. Dołączyły do nich później (w kwietniu 1855) także wojska [[Królestwo Sardynii|Sardynii]]. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy [[Sewastopol]] (gdzie znajdowało się dowództwo rosyjskiej [[Flota Czarnomorska|Floty Czarnomorskiej]]), którego [[Oblężenie Sewastopola (1854–1855)|oblężenie]], połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855. Do historii przeszła też brytyjska kawaleryjska ''szarża lekkiej brygady'' na stanowiska rosyjskiej artylerii podczas [[Bitwa pod Bałakławą|bitwy pod Bałakławą]]. W trakcie wojny krymskiej zmarł Mikołaj I, a tron po nim przejął jego syn [[Aleksander II Romanow|Aleksander II]] (panujący w latach 1855–1881).

[[Kategoria:Wojna krymska|! ]]