Zasada pomocniczości: Różnice pomiędzy wersjami

{{Dopracować|źródła = {{#time:Y-m}}}}'''Zasada pomocniczości''' (inaczejsubsydiarności, '''zasadasubsydiarność, z [[subsydiarnośćŁacina|subsydiarnościłac.]] ''subsidium'' 'pomoc, lubwsparcie, posiły prostu '''subsydiarność''rezerwowe') – zasada mówiąca o tym, że każdy szczebel [[władza|władzy]] powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach [[Społeczeństwo|społeczeństwa]]. Idea subsydiarności sięga swoimi korzeniami czasów starożytnych, jako zasada jest także ważnym elementem [[Katolicka nauka społeczna|katolickiej nauki społecznej]].

Zasadę pomocniczości streszczają zdania: "''tyle władzy, na ile to konieczne, tyle wolności, na ile to możliwe''" oraz "''tyle państwa, na ile to konieczne, tyle społeczeństwa, na ile to możliwe.''".

Jest to jedna z najważniejszych zasad [[Praca socjalna (profesja)|pracy socjalnej]], która sprowadza się do poglądu, że obowiązkiem społeczności jest wspomaganie jej części składowych w naturalnym rozwoju. Istotnym założeniem jest zakres tej pomocy: społeczność nie może ingerować w sprawy, z którymi poszczególne jednostki są w stanie poradzić sobie same, lecz jedynie tam, gdzie pomoc jest niezbędna.

Zasada pomocniczości wymieniona jest w Preambule [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji Rzeczypospolitej PolskiejRP]] jako zasada, na której oparte są prawa opisane w Konstytucji RP.

'''Subsydiarność''' jest jedną z podstawowych zasad ustrojowych [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]. Oznacza to, że na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane tylko te działania, których przeniesienie na wyższy szczebel oznacza większą skuteczność i efektywność niż w przypadku, gdyby prowadzenie stosownych akcji pozostawić w wyłącznej kompetencji rządów poszczególnych państw członkowskich. Subsydiarność – w kontekście Unii Europejskiej – odnosi się więc z jednej strony do podziału zadań między organami [[Wspólnoty europejskie|Wspólnot Europejskich]] a administracjami rządowymi, a z drugiej – dotyczy zakresu prawodawstwa wspólnotowego, zarówno w aspekcie tematyki, jak i charakteru regulacji.<br />

Od początku swego istnienia, Wspólnoty Europejskie uwzględniały zasadę subsydiarności, chociaż nie znajdowała ona przez dłuższy czas odzwierciedlenia w zapisach traktatowych. Zasada subsydiarności została wprowadzona do uregulowań ustawowych Wspólnot Europejskich dopiero przez [[Traktat z Maastricht]] z 7 lutego 1992 r. Fakt ten był interpretowany jako wyraz kompromisu pomiędzy tzw. [[Eurosceptycyzm|eurosceptykami]], którzy nie chcieliby dopuścić do dalszego rozwoju uprawnień na szczeblu wspólnotowym i opowiadają się za integracją na zasadzie w miarę luźnej współpracy państw członkowskich, a tzw. euroentuzjastami – widzącymi przyszłość europejskiej integracji w stworzeniu Europy federalnej. Artykuł 3b [[Traktaty rzymskie|Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej]], według tekstu ustalonego w Maastricht, odnosi się do zasady subsydiarności w sposób następujący: "''Wspólnota działa w ramach uprawnień przyznanych jej niniejszym Traktatem i celów w nim wyznaczonych. W zakresie, który nie podlega jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań, mogą one zostać lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Żadne działanie Wspólnoty nie wykroczy poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów określonych w niniejszym Traktacie''".

Odniesienia do zasady subsydiarności są też obecne w preambule Traktatu o Unii Europejskiej: "''Sygnatariusze....Sygnatariusze… gotowi kontynuować proces tworzenia coraz ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są na szczeblu jak najbliższym obywatelowi, zgodnie z zasadą subsydiarności...subsydiarności… postanowili ustanowić Unię Europejską''". Z kolei zgodnie z Artykułem A, "''..Niniejszy Traktat stanowi nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy, w którym decyzje są podejmowane na szczeblu jak najbliższym obywatelowi...obywatelowi…''", a Artykuł B stanowi, iżże "''...Cele Unii będą osiągane w oparciu o niniejszy Traktat, zgodnie z przewidzianymi w nim warunkami i harmonogramem, poszanowaniem zasady subsydiarności określonej w artykule 3b Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską...Europejską…''" .

Kwestia subsydiarności stała się przedmiotem dość intensywnej dyskusji na forum konferencji międzyrządowej, która doprowadziła do zawarcia w 1997 r. (uzgodnienie tekstu – 17 czerwca, podpisanie – 2 października) [[Traktat amsterdamski|Traktatu Amsterdamskiego]]. Osiągnięty konsensus znalazł odzwierciedlenie w "''Protokole w przedmiocie stosowania zasad subsydiarności i proporcjonalności''" dołączonym do tego Traktatu. W Protokole znajdujemy wiele zapisów mających swe źródło we Wspólnym Stanowisku Rady Europejskiej z Edynburga. Podkreślono w nim, że stosowanie zasady subsydiarności nie może naruszać integralności prawa wspólnotowego, równowagi instytucjonalnej oraz relacji między prawem wspólnotowym a prawem narodowym państw członkowskich.

Uznano, że podejmowanie wspólnych działań jest umotywowane w następujących przypadkach:<br />

Traktatowe przyjęcie zasady subsydiarności i możliwie ścisłe jej sprecyzowanie w późniejszych dokumentach doprowadziło do dość istotnych zmian w sposobie pracy Komisji Europejskiej i funkcjonowania Wspólnot Europejskich. W 1992 r., jeszcze przed wejściem w życie [[Traktat z Maastricht|Traktatu z Maastricht]], wprowadzona została w ramach Komisji Europejskiej obowiązkowa procedura analizowania każdego projektu pod kątem subsydiarności, przed jego przedłożeniem Radzie i Parlamentowi. Komisja kieruje się obecnie większą selektywnością, prowadzącą do ograniczenia liczby i zakresu swoich inicjatyw. W każdej sytuacji, jeśli jest to możliwe, stara się znaleźć rozwiązania alternatywne wobec regulacji lub działań wspólnotowych.<br />

#"Encyklopedia politologii"„Encyklopedia politologii” t.1, pod red. W. Sokół i M. Żmigrodzki, wyd. Zakamycze, Kraków 1999.

# Karolczak Krzysztof, "Od„Od chadecji do syjonizmu - szkice o myśli politycznej XX wieku"wieku”, wyd. Elipsa, Warszawa 1996.

* [http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/DA2934F5B0C605DBC1257DB200459923/$file/Parlamenty_wobec_pomocniczosci.pdf ''Parlamenty narodowe wobec zasady pomocniczości w świetle prawa i praktyki Unii Europejskiej''] (Wydawnictwo Sejmowe 2015).