Lasotundra: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz” za pomocą gadżetu CzyWiesz |
drobne merytoryczne |
||
Linia 2:
[[Plik:Nain Labrador 2008.JPG|thumb|Lasotundra na Labradorze]]
[[Plik:Evening shadows on tundra.jpg|thumb|Lasotundra w [[Park Narodowy Tuktut Nogait|Parku Narodowym Tuktut Nogait]]]]
'''Lasotundra''' – strefa przejściowa między bezdrzewną (właściwą) [[tundra|tundrą]] i [[tajga|tajgą]], w której zbiorowiska roślinne typowe dla obu tych stref przenikają się wzajemnie tworząc makromozaikę. W jej obrębie przebiega [[granica drzew]]. W południowej części lasotundry dominują lasy, w obrębie których pojawiają się polany, zwłaszcza w miejscach wyżej położonych. Im dalej na północ tym udział terenów otwartych się zwiększa, a maleje powierzchnia i zwarcie lasów. W północnej części lasotundry drzewa rosną pojedynczo i w niewielkich kompleksach. Im dalej na północ drzewa rosną nie tylko rzadziej, ale też z powodu trudnych warunków rozwoju mają pokrój krzaczasty i określane są mianem krzywulców<ref name=walter>{{Cytuj książkę | autor = H. Walter | tytuł = Strefy roślinności a klimat | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1976 | strony = 204, 214-215}}</ref>, tworząc tzw. tundrę krzewiastą<ref name="drozdow">{{Cytuj książkę | autor = P.P Wtorow, N. N. Drozdow | tytuł = Biogeografia kontynentów | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1981 | strony = 257 | isbn = 83-01-02854-8}}</ref>. W części południowej lasotundry dominują lasy, a roślinność nieleśna wykształca się na eksponowanych wzniesieniach i stokach<ref name="canada">{{Cytuj książkę | autor = Geoffrey A.J. Scott | tytuł = Canada's Vegetation: A World Perspective | wydawca = McGill-Queen's Press | strony = 65-81 | data = 1995 | isbn = 0773565094}}</ref>. Tereny bezleśne w obrębie lasotundry pokrywa głównie [[tundra krzewinkowa]]<ref name=walter/>.
==
Lasotundra rozciąga się na obszarze okołobiegunowym na półkuli północnej pomiędzy formacją bezdrzewnej [[tundra|tundry]] na północy i zwartych [[tajga|lasów borealnych]] na południu. W zachodniej części Eurazji formacja występuje w północnej [[Finlandia|Finlandii]] i ciągnie się dalej na wschód do krańców Azji. Na kontynencie północnoamerykańskim lasotundra występuje na [[Alaska|Alasce]] i w północnej Kanadzie<ref name=canada/>.
Przez strefę lasotundry biegnie polarna granica lasu. Do czynników limitujących zasięg drzew w kierunku biegunów należą silne i zimne, wysuszające wiatry. Dlatego w osłoniętych dolinach zasięg drzew jest większy niżeli na terenach otwartych<ref name=walter/>. Za przyczynę preferencji dolin wskazuje się też obniżenie w pobliżu rzek poziomu [[Wieczna zmarzlina|wiecznej zmarzliny]]<ref name=berg/>. Występowanie drzew ogranicza brak [[Naturalne odnowienie lasu|naturalnego odnowienia lasu]] – drzewa zawiązują nieliczne nasiona zdolne do [[Kiełkowanie|kiełkowania]], które w dodatku stanowią pożądane pożywienie dla zwierząt. Żywe nasiona, które unikną spożycia mają problem z rozwojem z powodu utrudniającego kiełkowanie, gęstego kobierca mszaków i porostów. [[Siewka|Siewki]] utrzymują się tylko jeśli w pierwszych latach ich rozwoju zdarzy się korzystny układ temperatur. Rozwój młodych drzew jest bardzo powolny i 25-letnie często ledwo wyrastają ponad poziom [[Ściółka (leśnictwo)|ściółki]]. Przyrost na wysokość zwykle nie przekracza 1, czasem 2 cm. Przy tak wolnym wzroście kolejnym czynnikiem limitującym rozwój i utrzymanie się drzew jest żerowanie roślinożerców i pozyskanie [[drewno (technika)|drewna]] przez ludzi<ref name=walter/>. W dolinach rzek drzewa osiągają do 15 m wysokości, a poza nimi do 6–8 m<ref name=berg/>.▼
Na półkuli południowej, ze względu na brak formacji [[tajga|borealnych lasów iglastych]], lasotundra w zasadzie nie jest wyróżniana, chociaż występują podobieństwa w strefie przejściowej między [[tundra subantarktyczna|tundrą subantarktyczną]] i lasami liściastymi występującymi w jej strefie kontaktowej<ref name=canada/>.
== Warunki geograficzno-klimatyczne i edaficzne ==
W europejskiej i północnoamerykańskiej lasotundrze zaznacza się silniejszy wpływ klimatu oceanicznego (większa wilgotność), stąd też znaczny udział gatunków liściastych drzew. Im dalej na wschód Azji tym bardziej obszar lasotundry znajduje się pod wpływem klimatu kontynentalnego (mniejsza wilgotność, większa różnica między średnimi temperaturami lata i zimy), a wśród drzew dominują [[świerk]]i i [[modrzew]]ie. Warunki klimatyczne w obszarze lasotundry są łagodniejsze niż na terenach położonych dalej na północ. Średnia temperatura roczna jest 4–6 stopni wyższa niżeli na obszarach tundry bezdrzewnej, w południowej części lasotundry bywa wyższa o dalsze 2–4 stopnie. Temperatury powyżej 0°C utrzymują się przez 5–6 miesięcy w roku. W całym obszarze występowania formacji występuje [[wieczna zmarzlina]] i typowe dla niej gleby ([[Cryosols]]), w tym [[gleby poligonalne]] i strukturalne, [[gleby marzłociowe]]<ref name=canada/>.
== Granica drzew, gatunków drzewiastych i lasu ==
Przez strefę lasotundry biegnie polarna [[granica drzew]], czasem definiowana odrębnie jako „granica zasięgu drzew” ([[Roślina drzewiasta|roślin drzewiastych]] osiągających ponad 5 m wysokości), „zasięgu gatunków drzewiastych” (wykracza dalej na północ od granicy drzew za sprawą wyrastania w formie krzewiastej niektórych gatunków rosnących w dogodnych warunkach w formie drzew) i „zasięgu lasu” (wyznacza zasięg występowania mniej lub zwartych kompleksów leśnych – na północ od niej drzewa rosną tylko pojedynczo)<ref name=canada/>.
▲
== Szata roślinna ==
Linia 13 ⟶ 22:
W Ameryce Północnej granicę drzew osiągają: [[świerk biały]] ''Picea glauca'', [[świerk czarny]] ''Picea mariana'' i [[modrzew amerykański]] ''Larix laricina''<ref name="kurpisz">{{Cytuj książkę | autor = Zbigniew Podbielkowski | tytuł = Szata roślinna Ziemi. Tom VII | wydawca = Wydawnictwo Kurpisz SC | miejsce = Poznań | data = 1997 | seria = Wielka encyklopedia geografii świata | strony = 297-298 | isbn = 83-86600-87-X}}</ref>.
Ze względu na rozrzedzenie drzewostanu w lasotundrze, nawet w obrębie wysp leśnych panują dobre warunki świetlne sprzyjając rozwojowi gatunków światłolubnych w runie. Zmienne warunki siedliskowe wpływają na zróżnicowanie [[zbiorowisko roślinne|zbiorowisk roślinnych]]<ref name=berg/>. Lokalne zróżnicowanie i warunki siedliskowe mają istotne znaczenie dla różnorodności gatunkowej tej formacji, pod tym względem dominując nad strefowym zróżnicowaniem powodowanym przez warunki klimatyczne<ref name=canada/>.
[[Plik:Arctostaphylos alpina betula nana bearberry and dwarf birch.jpg|thumb|Gatunki typowe dla runa lasotundry – mącznica alpejska i brzoza karłowata]]
| |||