Dwudziestolecie międzywojenne (historia powszechna): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
RoodyAlien (dyskusja | edycje) m Wycofano edycje użytkownika 109.125.202.166 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to WTM. |
||
Linia 2:
{{Inne znaczenia|okresu w historii Europy|[[Historia Polski (1918–1939)|dwudziestolecie międzywojenne w Polsce]]}}
[[Plik:Europe in 1923.jpg|thumb|250px|Mapa Europy z 1923 roku]]
'''Dwudziestolecie międzywojenne''' – okres między zakończeniem [[I wojna światowa|I wojny światowej]] (11 listopada 1918) a wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]] (1 września 1939).
== Początki okresu ==
W czasie dwudziestolecia powstało większość obecnie istniejących państw. Pierwsze lata okresu upłynęły na sporach (często zbrojnych) o wytyczenie granic. [[28 czerwca]] [[1919]] podpisano [[traktat wersalski]], który oficjalnie zakończył I wojnę światową. Na Niemcy nałożono kary za wywołanie wojny, m.in. niemiecka armia została zredukowana, zabroniono jej posiadania niektórych rodzajów broni, zdemilitaryzowano niektóre regiony jak [[Nadrenia]]. Dla zapobieżenia wybuchowi kolejnej wojny powołano organizację międzynarodową, jaką była [[Liga Narodów]], której zakres działań był mocno ograniczony z powodu małych kompetencji.
Rosja:
W 1917 roku w czasie rewolucji październikowej w Rosji obalono powstały kilka miesięcy wcześniej Rząd Tymczasowy. Władzę przejęli bolszewicy, z Włodzimierzem Leninem na czele. Na czele kraju stanęła Rada Komisarzy Ludowych, której przewodniczył [[Włodzimierz Lenin]], [[Lew Trocki]] został komisarzem do spraw zagranicznych, natomiast za sprawy narodowościowe odpowiedzialny został [[Józef Stalin]]. Na przełomie listopada i grudnia 1917 roku bolszewicy zarządzili wybory do [[Wszechrosyjskie Zgromadzenie Ustawodawcze|rosyjskiej Konstytuanty]], ale uzyskali w tym parlamencie tylko 175 miejsc na 707. Konstytuanta zebrała się tylko raz, 18 (5) stycznia 1918.
[[Republika Weimarska]]:
Jeszcze przed podpisaniem kapitulacji Cesarstwo Niemieckie upadło.
Kanclerz Maksymilian Badeński ogłosił abdykację cesarza w dniu 9 listopada.
Po buntach marynarzy kilońskich (które zapoczątkowały rewolucję) oraz próbie przejęcia władzy przez Związek Spartakusa założony przez [[Róża Luksemburg|Różę Luksemburg]] i [[Karl Liebknecht|Karla Liebknechta]] [[socjaldemokracja|socjaldemokraci]] ogłosili powstanie republiki. Powołano rząd tymczasowy, na czele którego stanął [[Friedrich Ebert]].
Jeszcze w końcu grudnia 1918 roku powstała Komunistyczna Partia Niemiec, a rewolucja została krwawo stłumiona.
31.07.1919 roku w Weimarze parlament uchwalił konstytucję, zwaną konstytucją weimarską.
1.04.1920 roku powstało [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników). Od 1921 roku kierował nią [[Adolf Hitler]].
== Rozwój ==
W [[1926]] roku [[Józef Piłsudski]] dokonał zamachu, w którym obalił rząd prezydenta [[Stanisław Wojciechowski|Stanisława Wojciechowskiego]] i premiera [[Wincenty Witos|Wincentego Witosa]]. Wspomnieni politycy sami zrezygnowali ze stanowisk, w celu uniknięcia wojny domowej. Wspomniane wydarzenie zyskało nazwę [[przewrót majowy|przewrotu majowego]], gdyż odbywało się w dniach 12 – 15 maja 1926 roku.
W większości krajów odchodzono od demokracji w kierunku rządów „silnej ręki” – [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytaryzmu]]. Rządy totalitarne wprowadzone zostały w Rosji (1917), Włoszech (1922) i Niemczech (1933), a autorytarne w Turcji, Albanii, Portugalii, Węgrzech, Polsce (1926), Litwie (1926), Jugosławii (1929), Hiszpanii (1936), Finlandii, Austrii (1933), Bułgarii (1923−1926, 1934), Łotwie (1934), Estonii (1934).
{{sekcja stub}}
== Schyłek dwudziestolecia ==
W [[1933]] roku kanclerzem Niemiec został [[Adolf Hitler]], a do władzy wskutek koalicji doszła jego partia [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]], Hitler rozpoczął budowę totalitarnej [[III Rzesza|III Rzeszy]], zyskując poparcie Niemców hasłami o konieczności „rewanżu” za klęskę I wojny i uciskającego, a także poniżającego Niemcy [[traktat wersalski|traktatu wersalskiego]]
12 marca 1938 Adolf Hitler zaanektował [[Austria|Austrię]]. Następnie zaś dokonał rozbioru Czechosłowacji. Niemcy rozpoczęły militaryzację i przygotowania do wojny, które zachodnie państwa usiłowały ignorować, by uniknąć konfliktu.
[[17 lipca]] [[1936]] wybuchła [[Hiszpańska wojna domowa|wojna domowa w Hiszpanii]], którą państwa takie jak Niemcy czy [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] traktowały jako poligon doświadczalny nowej broni.
== Kultura ==
Dynamicznie rozwijało się [[kino]], do którego w 1927 r. wprowadzono dźwięk, a w latach 30. kolor. Pojawiły się pierwsze gwiazdy kinowe, np. [[Charlie Chaplin]]. Zaczęły powstawać pierwsze gatunki filmowe (horror oraz western). Swoją działalność rozpoczynał [[Walt Disney]]. Rozpoczęła się masowa produkcja filmów w [[Hollywood]].
== Nauka i technika ==
[[Edwin Hubble]] – odkrył, że im dalej znajdują się galaktyki od Ziemi, tym szybciej oddalają się od niej. Wykazał więc, że wszechświat jest większy niż dotychczas sądzono oraz że nieustannie się rozszerza.
[[James Chadwick]] – odkrył neutron prowadząc badania nad budową atomu oraz zjawisko rozszczepienia jądra atomowego. Było to jedno z najważniejszych odkryć w dziedzinie fizyki jądrowej.
[[Enrico Fermi]] – otrzymał Nagrodę Nobla za prace doświadczalne nad sztuczną promieniotwórczością. Jest twórcą pierwszego reaktora jądrowego, uruchomionego w USA w 1942 r. oraz współtwórcą pierwszej bomby atomowej.
[[Alexander Fleming]] – odkrył penicylinę, potwierdzając tym samym słuszność maksymy swego idola, francuskiego chemika Ludwika Pasteura.
[[Taśmowy sposób produkcji]] – polega na rozdzieleniu całego procesu produkcyjnego na proste czynności. Są one wykonywane kolejno w miarę przesuwania się wytwarzanego przedmiotu na taśmie produkcyjnej.
== Gospodarka ==
W latach 1929-1933 w gospodarce światowej trwał [[wielki kryzys|wielki kryzys ekonomiczny]], powodując spadek produkcji i masowe [[bezrobocie]]. W związku z tą sytuacją w roku 1932 prezydent Stanów Zjednoczonych [[Franklin Delano Roosevelt]] zapoczątkował politykę gospodarczą nazwaną nowym ładem ([[New Deal]]). W celu naprawy kryzysu rozpoczęto wielkie [[roboty publiczne]]. Budowano i naprawiano drogi, w tym autostrady. Również rządy państw europejskich prowadziły politykę [[interwencjonizm]]u.
[[Kategoria:Dwudziestolecie międzywojenne| ]]
| |||