Nabożeństwo trzech godzin Agonii Chrystusa, naszego Zbawiciela: Różnice pomiędzy wersjami

Nabożeństwo rozpoczyna się wezwaniem do [[Duch Święty|Ducha Świętego]]. Na nabożeństwo składa się odczytanie [[Słowa Jezusa na krzyżu|siedmiu Słów Jezusa na krzyżu]], po czym do każdego z nich dołączone są odpowiednie rozważania (też w formie kazań<ref>[http://www.catholicculture.org/culture/library/view.cfm?id=2719&repos=1&subrepos=0&searchid=1619157 ''Sermons on the Three Hours’ Agony''] w CatholicCulture.org</ref>), pieśni i modlitwy. Nabożeństwo często odprawiane jest pomiędzy 12:00 a 15:00<ref>[https://books.google.pl/books?id=I2saUSRrOmoC&printsec=frontcover&dq=The+Nuttall+Encyclopaedia&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj094DhrZDMAhUqKpoKHSD1CQwQ6AEIKjAC#v=onepage&q&f=false The Nuttall Encyclopaedia, hasło ''Three Hours' Agony''.</ref>, tradycyjnie uznawaną za godzinę śmierci Jezusa (może być też poprzedzone [[Droga krzyżowa|Drogą krzyżową]], a po nim może następować [[Liturgia Męki Pańskiej]]). Bywa też odprawiane między godziną 18:00 a 21:00<ref>[https://books.google.pl/books?id=Hj4_uC-57wMC&pg=PA1&dq=tre+ore&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwic_7TRoo7MAhVPb5oKHff5DK8Q6AEIUjAJ#v=onepage&q=tre%20ore&f=false ''Divozione alle tre ore dell'agonia di Gesù Cristo nostro redentore''..., strona tytułowa]</ref>.

 

[[Plik:Desamparados001.jpg|thumb|250px|Dawny kościół Matki Bożej Bezdomnych w Limie. Zdjęcie z roku 1875. Dziś na jego miejscu stoi nowoczesna świątynia.]]

Nabożeństwo ''Trzech godzin Agonii'' wywodzi się z [[Peru]], gdzie zainicjowali je [[jezuici]].

Po śmierci o. Del Castillo w 1673 roku, peruwiański jezuita i [[teolog]], o. Alonso Messia, znany też jako Alphonsus Messia lub Mesia (ur. 1655, Pacaraos, Peru; zm. 1732, Lima), „usystematyzował i rozpowszechnił Kazania o Siedmiu Słowach w broszurze ''Nabożeństwo o trzech godzinach konania Chrystusa, Pana naszego, i jego metoda'' (''Devoción de las Tres HORAS de la Agonia de Cristo Nuestro Senor''...; [[Lima]], 1737), które było praktykowane w ''Collegium Maximum'' Św. Pawła Towarzystwa Jezusowego w Limie i w całej Prowincja Peru”<ref>[http://www.misionjesuitaperuana.com/#!alonso-messia/cx61 Misión Jesuita peruana: Alonso Messia Bedoya, SJ]</ref><ref>P. Enrique Rodríguez, S.J., “Siete Palabras para Tito Otero”. Publicado en el Anuario de la Companía de Jesús del Perú del ano 2010, cyt. za: [http://manolotg.blogspot.com/2015/03/pregon-de-semana-santa-2-notas.html ''Pregón de Semana Santa 2 - notas historicas'']</ref>. Książeczka ta jest najważniejszym dziełem o. Alonso Messia. W ten sposób nabożeństwo do umierającego Jezusa uzyskało znaną do dzisiaj formę trzygodzinnego nabożeństwa na Wielki Piątek, poświęconego rozważaniu trzech godzin agonii Jezusa Chrystusa.

 

 

Nabożeństwo zostało przetłumaczone na [[język włoski]], [[język francuski|francuski]], [[język angielski|angielski]], [[język niemiecki|niemiecki]], [[język polski|polski]] i [[język baskijski|baskijski]]. Było niezwykle rozpowszechnione zwłaszcza w XIX w.<ref>[http://www.misionjesuitaperuana.com/#!alonso-messia/cx61 Misión Jesuita peruana: Alonso Messia Bedoya, SJ]</ref> W XIX i pierwszej połowie XX wieku było też bardzo popularne w różnych wyznaniach protestanckich w krajach anglojęzycznych<ref>''Three-hours service'', w: J.G. Davies (red.): ''A Dictionary of Liturgy and Worship''. London, SCM Press 1972, s. 355 n, oraz James Monti: ''The week of salvation: history and traditions of Holy Week''. Huntington, Our Sunday Visitor 1993, ISBN 0879735325, s. 205 nn.</ref>.

W postaci szczątkowej przetrwało też w tradycji anglikańskiej i luterańskiej<ref>[http://mwm.nfm.wroclaw.pl/articles/248-bog-ktory-umarl Dorota Kozińska: Bóg, który umarł - Siedem Ostatnich Słów Chrystusa]</ref>.

 

[[Plik:Divotione alla tre ore.JPG|thumb|Strona tytułowa włoskiego wydania ''Divotione alla tre ore'' z roku 1793.]]

Książeczka [http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=1007131&posicion=1 ''Devoción a las tres horas de la agonía de Cristo nuestro Redentor...''] prezentuje następujący porządek nabożeństwa<ref>Podział na trzy części w oryginale nie jest zaznaczony</ref>:

 

* Hymn do Ducha Świętego.

* Krótkie rozważanie wprowadzające, odczytane/wygłoszone przez prowadzącego.

* Następnie wszyscy klękają i rozważają wysłuchane treści; w międzyczasie śpiewana jest Lamentacja (według tekstu zamieszczonego na końcu książeczki) lub krótko grają instrumenty.

 

* Odczytywane jest Słowo, które wypowiedział Pan na Krzyżu, po czym następuje:

** odczytanie/wygłoszenie przez prowadzącego kazania na temat odczytanego Słowa;

** następuje pięciokrotnie powtarza się krótką prośbą, skierowaną do konającego Jezusa (po trzecim i czwartym Słowie też do Maryi), o treści odpowiedniej do rozważanego Słowa;

** ma koniec mówi się:

 

 

Ten schemat powtarza się sześć razy po odczytaniu kolejnych Słów. Przy siódmym Słowie następuje zmiana:

** prowadzący odczytuje długą medytację modlitewną, aby wzbudzić większą miłość i żal ze względu na to, co działo się w czasie agonii Pana.

 

* Tuż przed godziną trzecią rozpoczyna się śpiew [[Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary|''Credo'']].

* O godzinie trzeciej, czyli w godzinie, kiedy Jezus oddał ducha, po słowach ''et mortuus est''<ref>Zgodnie z tekstem książeczki z nabożeństwem.</ref>, wykonuje się żarliwy akt skruchy, połączony z odśpiewaniem ostatniej strofy Lamentacji.

 

Zgodnie z założeniem, całe nabożeństwo powinno trwać trzy godziny. Gdyby jednak skończyło się wcześniej, niż o godzinie trzeciej, przewidziane są dodatkowe modlitwy (w przeciwnym razie można je pominąć). Jest to adoracja pięciu ran Pana Jezusa, która ma następujący porządek:

* odczytywane są krótkie rozważania o każdej z pięciu ran: na lewej stopie, prawej stopie, lewej ręce, prawej ręce i boku;

Na końcu książeczki zamieszczone są strofy Lamentacji, przewidziane do śpiewania w czasie nabożeństwa (niestety bez nut), a także końcowa modlitwa do Maryi.

 

[[Plik:Pergolesi 3 Verbum Christi de Cruce.jpg|thumb|Giovanni Battista Pergolesi, trzecie ''Verbum Christi de Cruce'' - strona tytułowa kopii rękopiśmiennej.]]

[[Plik:Haydn Seven Words Sitio.jpg|thumb|Szkic Józefa Haydna do "Siedmiu ostatnich Słów Chrystusa"; strona z piątego Słowa ''Sitio'' (Pragnę), ok. roku 1785.<ref>Źródło: Allgemeine Musikalische Zeitschrift nr 22/1848</ref>]]

* [[Giovanni Battista Pergolesi]] (1710–1736): cykl siedmiu kantat (zwanych też "oratoriami"<ref>[http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/3/35/IMSLP70786-PMLP142129-Score.pdf Rękopiśmienna partytura trzeciego "oratorium"]</ref>) ''Septem verba a Christo in cruce moriente prolata'' (ok. 1730-1736). Każda kantata obejmuje dwie [[aria|arie]] da capo. Pierwsza z nich zawiera słowa Chrystusa, którą śpiewa [[bas]] solo (oprócz kantaty drugiej, w której śpiewa ją [[tenor]] solo). Druga aria jest odpowiedzią "duszy" na słowa Chrystusa. W pierwszej i czwartej kantacie śpiewa ją [[alt]], w drugiej, trzeciej i szóstej - [[sopran]], w piątej i siódmej - tenor. W pięciu kantatach niektóre arie są poprzedzone [[recytatyw]]em. Solistom towarzyszy orkiestra, składająca się z dwóch [[trąbka|trąbek clarino]], dwóch [[Róg (instrument muzyczny)|rogów]] i [[Instrument smyczkowy|instrumentów smyczkowych]]. Dzieło było prawdopodobnie przeznaczone na nabożeństwo ''Tre Ore''<ref>[http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/3/35/IMSLP70786-PMLP142129-Score.pdf Rękopiśmienna partytura trzeciej kantaty]</ref><ref>[https://is.muni.cz/th/399853/ff_b/BAKALARSKA_PRACE_Najdekrova_Terezie.txt ''Sedm posledních slov Krista na kříži v hudbě. Historická perspektiva a téma v díle Pavla Nováka-Zemka'']. Terezie Najdekrová, Bakalářská diplomová práce, [[Uniwersytet Masaryka|Masarykova univerzita]], [[Brno]] 2015</ref>.

* [[Joseph Haydn]] (1732–1809): cykl ''[[Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu]]'' (niem. ''Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze'') - najbardziej znana kompozycji na Nabożeństwo Trzech Godzin:

** W roku 1787 powstało opracowanie cyklu na [[kwartet smyczkowy]] (Hob. XX/1:B = Hob. III:50–56; autorstwo Haydna niektórzy muzykolodzy poddają w wątpliwość).

** Haydn osobiście zaakceptował opracowanie [[wyciąg fortepianowy|wyciągu fortepianowego]] przez swego wydawcę (Hob. XX/1:C). Wszystkie trzy powyższe wersje zostały opublikowane w lecie 1787 roku przez wydawnictwo ''Artaria'' w [[Wiedeń|Wiedniu]].

 

== Zobacz też ==

* [[Słowa Jezusa na krzyżu]]

* [[Wielki Piątek]]

 

 

{{Przypisy}}