Ołdrzychowice Kłodzkie: Różnice pomiędzy wersjami

W zakładaniu osady uczestniczyła w większości ludność niemiecka oraz w mniejszym stopniu tubylcza ludność [[Słowianie|słowiańska]]. Wieś lokowano na tzw. "surowym„surowym korzeniu"korzeniu”, a akcją dowodził jak można przypuszczać niejaki Ulrich, od którego imienia miejscowość wzięła swoją nazwę - ''Ulrichsdorf''<ref>K. Kuchta, ''op. cit.'', s. 24.</ref>. Zasadźca wsi otrzymywał największy przydział ziemi i posiadał wiele przywilejów na terenie osady. Nosił on oryginalny tytuł na ziemi kłodzkiej - [[wolne sędziostwo|wolnego sędziego]]. Do połowy XIV w. nie posiadamy jednak w ogóle wzmianek dotyczących wolnych sędziów w Ołdrzychowicach. Wieś została po założeniu nadana następnie rycerskiemu rodowi [[Knoblauchsdorfowie|Knoblauchsdorfów]] w lenno<ref name=autonazwa3>''Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit.'', s. 320.</ref>.

Średniowieczne dzieje wsi możemy analizować tylko i wyłącznie na podstawie zachowanych dokumentów kupna i sprzedaży oraz zachowanych do naszych czasów protokołów sądowych. Pierwszym znanym z imienia właścicielem wsi był [[Hanko Knoblauchsdorf]]<ref>J. Kögler, ''Historische Beschreibung des in der Grafschaft Glatz und zwar im Glatzer Kreise gelegenen Dorfes Ullersdorf'', [w:] "Die„Die Chroniken der Grafschaft Glatz"Glatz”, nowe wydanie pod red. Dietera Pohla, t. 5, s. 361.</ref>. Trzydzieści lat później jako właściciel wolnego sędziostwa wymieniany jest Nikolas Ulersdorf. Późniejsi jego posiadacze często używali nazwiska ''von Ullersdorf'' - od nazwy wsi. W [[1384]] r. pojawia się pierwsza wzmianka historyczna dotycząca kościoła parafialnego. Przez cały ten czas istniało dziedziczne, wolne sędziostwo, które obejmując w [[1413]] r. 1 łan gruntów, stało się przedmiotem transakcji Wano i jego matką Mertin Wankinne, a Casparem von Ullrichsdorffem<ref>K. Kuchta, ''op. cit.'', s. 27.</ref>. W 1420 r. sędziostwo posiadała Margaretha, córka Jürga von Zaucha. W [[1466]] r. istniał tu duży [[folwark]], którego właścicielem był w [[1476]] r. Petir Lauterbach. W [[1481]] r. wieś odwiedził [[Biskupi wrocławscy|biskup wrocławski]], który poświęcił nowy kościół i ołtarz<ref>J. Kögler, ''op. cit.'', s. 333.</ref>. W 1488 r. posiadaczem wolnego sędziostwa był Bertel Lischke. Pod koniec [[XV wiek|XV]] w. posiadaczem lenna rycerskiego był przez pewien czas ród [[Haugwitz]]ów<ref name=autonazwa3 />.

W [[1792]] r. główną część Ołdrzychowic odziedziczył Gisbert von Henima, który w [[1793]] r. odsprzedał swój majątek hr. [[Anton Alexander von Magnis|Antonowi von Magnisowi]]<ref>J. Kögler, ''op. cit.'', s. 343.</ref>. W rękach tego rodu wieś znajdowała się do [[1945]] r. Należeli oni do jednych z bogatszych rodów na [[Śląsk]]u. W końcu XVIII w. przystąpili do rozbudowy folwarku przy dworze oraz dokonali przebudowy dworu na początku [[XX wiek|XX]] wieku<ref>H. Haushofer, ''Magnis (Magni), Grafen v. (kath)'', [w:] "Neue„Neue Deutsche Biographie"Biographie” (NDB), t. 15, wyd. Duncker & Humblot, Berlin 1987, s. 659–661.</ref>.

W okresie [[Wiosna Ludów|wiosny ludów]] dochodziło w dobrach hr. von Magnisa do rozruchów spowodowanych odrabianiem przez chłopów [[pańszczyzna|pańszczyzny]], a w [[1885]] r. w przędzalni wybuchł strajk, w którym uczestniczyło blisko 1000 robotników. Działała już wówczas organizacja związkowa. Wieś stale rozwijała się. W [[1883]] r. zbudowano kościół ewangelicki, a sześć lat później duże mauzoleum rodowe von Magnisów przy kościele parafialnym. Majątek von Magnisów obejmował 1895 morgów, a część hr. von Schlabrendorfa 554 morgi<ref>Dane na 1870 rok.</ref>. [[28 lutego]] [[1874]] r. został utworzony Obwód Urzędowy Ołdrzychowice (''Amtsbezirk Ullersdorf'') w skład której weszły gmina wiejska Ołdrzychowice, [[Rogówek (powiat kłodzki)|Rogówek]] oraz dobra szlacheckie: Ołdrzychowice Dolne (Niederullersdorf) i Ołdrzychowice Górne (Oberullersdorf)<ref>[http://helmut-dinter.de/OSchlesien/Ullersdorf.htm Informacja wraz z kalendarium na stronie "Helmut„Helmut-Dinter.de"de”, (dostęp: 1.11.2010)]</ref>.

Na początku [[XX wiek|XX]] w. w części należącej do von Magnisów były już 2 szkoły, przędzalnia lnu, szpital, hotel i nadleśnictwo. W drugiej części miejscowości należącej do hr. von Oppersdorfów, powstała ich secesyjna willa i przędzalnia Löbeckescha. Przy starszej przędzalni znajdowała się elektrownia wodna. Wieś miała nadal spore znaczenie turystyczne. Działała tu grupa i punkt informacyjny [[Kłodzkie Towarzystwo Górskie|Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego]] (GGV). Oprócz hotelu działało 6 gospód. W okresie [[dwudziestolecie międzywojenne|dwudziestolecia międzywojennego]] wieś nosiła tytuł oficjalnego letniska. Nadal działał hotel, parę gospód oraz kwatery prywatne z miejscami noclegowymi. W lecie funkcjonowało kąpielisko nad rzeką. W dolnej części wsi były dwa dwory oraz tartak. W 1930 r. dwór Oppersdorfów został przekazany [[Franciszkanki szpitalne|franciszkankom szpitalnym]]<ref name=autonazwa4 />. W latach [[II wojna światowa|II wojny światowej]] działania wojenne nie dotknęły bezpośrednio wsi do czasu przesuwania się frontu w kierunku zachodnim. 8 maja 1945 r. do Ołdrzychowic Kłodzkich wkroczyły oddziały [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armii Czerwonej]], które w ciągu dwóch dni dokonały dewastacji dóbr rodowych von Magnisów, m.in. paląc wnętrza pałacu i ich bogatą bibliotekę<ref>F. Stein, ''op. cit.'', s. 56.</ref>.

Po 1945 r. wieś utrzymała swój rolniczo-przemysłowy charakter. Ze znacznej części znacjonalizowanego majątku Magnisów (w tym z pałacu) utworzono [[Państwowe gospodarstwo rolne|PGR]]. Wielu mieszkańców znajdowało zatrudnienie w Zakładach Przemysłu Lnianego „Lech” (dawne zakłady Lindheima). Działała także fila Kłodzkich Zakładów Metalowych ''Kłomet'' i filia Zakładów Elektrotechniki Motoryzacyjnej<ref name=autonazwa4 />. W 1946–1947 założono pod patronatem fabryki klub sportowy ZKS „Lech” Ołdrzychowice<ref>Dane uzyskane w siedzibie OZPN w Wałbrzychu w 2009 roku.</ref>. W latach 70. XX w. przystąpiono do budowy nowego osiedla bloków mieszkalnych w rejonie ulicy Sportowej i oddano tam do użytku nowy budynek szkolny<ref name=autonazwa2>''Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit.'', s. 322.</ref>. Niedofinansowanie oraz brak nowych technologii spowodował w kolejnych latach powolny upadek ZPL „Lech”, co widoczne było chociażby w tym, że pracowano jeszcze na sprzęcie z połowy XIX wieku<ref>''Kłodzko. Dzieje miasta'', pod. red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 169.</ref>. Przełomem były lata 90. XX w., kiedy w wyniku transformacji gospodarczej zamknięto zakład, a pracę straciło wielu mieszkańców wsi oraz okolicznych miejscowości. W lipcu 1997 r. wieś znacznie ucierpiała w wyniku [[powódź tysiąclecia|powodzi tysiąclecia]]<ref>[http://dolny-slask.org.pl/20604,obiekt.html Zdjęcia na stronie "Dolny„Dolny Śląsk na dawnej fotografii"fotografii”, (dostęp: 2.11.2010)]</ref>. 11 lat później miało miejsce kolejna powódź, jednak jej skutki nie były tak katastrofalne.

Po [[1945]] r. we wsi otwarto polską [[szkoła podstawowa|szkołą podstawową]] mieszczącą się w budynku po dawnej szkole katolickiej przy ul. Kłodzkiej. Ze względu na jej nieprzystosowanie do aktualnych potrzeb edukacyjnych w połowie lat 70. [[XX wiek|XX]] w. przystąpiono do budowy nowego obiektu położonego w rejonie ul. Sportowej. Ostatecznie oddano go do użytku w [[1979]] r. W [[1985]] r. nadano szkole imię gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]], a wydarzenie to upamiętnia obelisk z popiersiem patrona, który znajduje się przed głównym wejściem do budynku<ref>[http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PB0560 Informacja na portalu "szkolnictwo.pl", (dostęp: 3.11.2010)]</ref>. Od [[1998]] r. funkcję dyrektora pełni mgr Krzysztof Pindral, absolwent [[Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu|Akademii Wychowania Fizycznego]] we [[Wrocław]]iu<ref>Informacja uzyskana przez K. Kuchtę w Szkole Podstawowej w Ołdrzychowicach Kłodzkich</ref>. Młodsze dzieci mogą uczęszczać do znajdującego się przy ul. Osiedlowej 7 [[przedszkole|przedszkola]]. Młodzież w wieku 13-16 lat pobiera naukę na poziomie gimnazjalnym w Gimnazjum Gminnym im. Władysława Reymonta w Kłodzku.

Dużą sławę w kraju zdobył zespół śpiewaczy ''Jaskier'' założony w 1999 r. Występuje w strojach ludowych wzorowanych na starych strojach dolnośląskich z [[XIX wiek|XIX]] wieku. Otrzymał wiele wyróżnień i nagród, m.in. na Festiwalu Przyśpiewek Ludowych, I nagroda w 2002 r., Międzynarodowym Festiwalu "Tęcza„Tęcza Polska"Polska” czy na Międzynarodowym Przeglądzie Zespołów Ludowych Ziem Pogranicza "Róża„Róża Kłodzka"Kłodzka”. Przy kościele parafialnym ponadto działa chór, powstały w [[1980]] r<ref>[http://www.ziemiaklodzka.pl/articles/00064.html ''Ołdrzychowice Kłodzkie'', artykuł w "Ziemi„Ziemi Kłodzkiej"Kłodzkiej”, (dostęp: 2.11.2010)]</ref>.

Powierzchnia wsi wynosi 1558 ha, będąc w ten sposób szóstą co do wielkości wsią w gminie Kłodzko, z czego większą część stanowią [[użytki rolne]], z których przeważają [[łąka|łąki]] i [[pastwisko|pastwiska]], natomiast [[las]]y porastają tylko wzniesienia na północy i południu wsi<ref>Dane na styczeń 2008 r., przekazane przez Urząd Gminy Kłodzko do [[Główny Urząd Geodezji i Kartografii|Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii]]</ref>. Użytki rolne, położone na stosunkowo dobrych [[gleba]]ch zajmują szeroką i płaską dolinę Białej Lądeckiej<ref name=autonazwa1 /> Ołdrzychowice Kłodzkie są wsią o charakterze [[osiedle|osiedla]] rolniczo-przemysłowego. W [[1978]] r. znajdowały się tutaj 133 gospodarstwa rolne, ale pełnorolnych było tylko 75. Działał też SKR i [[Państwowe gospodarstwo rolne|PGR]] ulokowany w byłym pałacu Magnisów. Wyłącznie z pracy w rolnictwie utrzymywało się 17% ludności czynnej zawodowo. Dziesięć lat później łączna liczba gospodarstw wynosiła tylko 72, ale wyłącznie z pracy na roli utrzymywało się aż 87% mieszkańców. Miejscowość była liczącym się ośrodkiem przemysłowym ziemi kłodzkiej. Działały tu duże zakłady przemysłu lniarskiego „Lech” oraz mniejsze zakłady metalowe ("Kłomet"„Kłomet”) i elektrotechniczne oraz zakłady rzemieślnicze<ref name=autonazwa3 />.

Przez wieś przechodzi [[linia kolejowa]] nr [[Linia kolejowa nr 322|322]] z [[Krosnowice Kłodzkie|Krosnowic]] do [[Stronie Śląskie (stacja kolejowa)|Stronia Śląskiego]]. Trasa ta została otwarta do użytku w [[1897]] r. W południowej części osady znajduje się [[stacja kolejowa]] – [[Ołdrzychowice Kłodzkie (stacja kolejowa)|Ołdrzychowice Kłodzkie]]<ref>[http://www.kolej.one.pl/~halski/linie/stronie/stronie.html J. Kućmin, ''Sto lat kolei Doliny Białej Lądeckiej. Kolej żelazna w Sudetach, (w:) "Pielgrzymy"„Pielgrzymy” 1997.]</ref>. Ruch pasażerski wstrzymano w [[2004]] r<ref>[http://www.kolej.o-to.pl/stacje/oldrzychowice.htm Informacja na stronie "Koleje„Koleje na Dolnym Śląsku"Śląsku”, (dostęp: 2.11.2010)]</ref>. Obecnie planuje się przywrócenie kursowania na tej trasie szynobusów należących do [[Koleje Dolnośląskie|Kolei Dolnośląskich]]<ref>''Strategia rozwoju powiatu kłodzkiego na lata 2008-2015'', Kłodzko 2007.</ref>.

* [[Joseph Kögler|Kögler J.]], ''Historische Beschreibung des in der Grafschaft Glatz und zwar im Glatzer Kreise gelegenen Dorfes Ullersdorf'', [w:] "Die„Die Chroniken der Grafschaft Glatz"Glatz”, nowe wydanie pod red. [[Dieter Pohl|Dietera Pohla]], t. 4, ISBN 3-927830-18-6, s. 23–24.

* [[Joseph Kögler|Kögler J.]], ''Historische Beschreibung des in der Grafschaft Glatz und zwar im Glatzer Kreise gelegenen Dorfes Ullersdorf'', [w:] "Die„Die Chroniken der Grafschaft Glatz"Glatz”, nowe wydanie pod red. Dietera Pohla, t. 5, ISBN 3-927830-19-4.