Kultura archeologiczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK, drobne redakcyjne |
|||
Linia 1:
'''Kultura [[archeologia|archeologiczna]]'''
Niemiecki archeolog [[Gustaf Kossinna]] (1858-1931) utożsamiał kultury archeologiczne z grupami językowymi, rasowymi i etnicznymi. W 1895 r. na konferencji Towarzystwa Antropologicznego w [[Kassel]] sformułował on zasady tzw. metody archeologiczno-osadniczej: "wyraźnie określone archeologicznie prowincje kulturowe odpowiadają bez wątpienia ściśle zdefiniowanym ludom lub grupom plemiennym".
▲Niemiecki archeolog [[Gustaf Kossinna]] (1858-1931) utożsamiał kultury archeologiczne z grupami językowymi, rasowymi i etnicznymi. W 1895 r. na konferencji Towarzystwa Antropologicznego w Kassel sformułował on zasady tzw. metody archeologiczno-osadniczej: "wyraźnie określone archeologicznie prowincje kulturowe odpowiadają bez wątpienia ściśle zdefiniowanym ludom lub grupom plemiennym".
Uczniami Kossinny byli tak wybitni uczeni jak [[Józef Kostrzewski]] w Polsce (który po studiach stał się jego zaciętym przeciwnikiem) i [[Vere Gordon Childe]] w Anglii. Józef Kostrzewski definiował kulturę archeologiczną jako "''zespół typowych cech ceramiki, uzbrojenia, narzędzi, ozdób, budownictwa, gospodarki, obrządku pogrzebowego i innych zjawisk kultury materialnej, duchowej i społecznej, uchwytnych w danym okresie i na danym obszarze''". Vere Gordon Childe, który wprowadził do światowej literatury archeologicznej, pisał: ''„Znajdujemy pewne typy zabytków – naczynia, narzędzia, ozdoby, obrządki pogrzebowe, formy domostw, stale współwystępujące ze sobą. Taki zespół regularnie powiązanych cech będziemy nazywali „grupą kulturową” lub po prostu kulturą. Przyjmujemy, że taki zespół jest wyrazem materialnym tego, co dzisiaj zostałoby nazwane ludem"''.
To początkowe '''realistyczne (obiektywistyczne) rozumienie kultur archeologicznych''' zostało poddane krytyce wychodzącej zarówno z założeń teoretycznych (np. w ujęciu [[Stanisław Tabaczyński|Stanisława Tabaczyńskiego]] kultura archeologiczna może być uznana co najwyżej za "rzeczowe korelaty kultury"), jak i opartej na wynikach obserwacji etnograficznych, m.in. dokonanych na terenie Stanów Zjednoczonych przez [[Franz Boas|Franza Boasa]] i [[Alfred Kroeber|Alfreda Louisa Kroebera]], którzy wykazali, że poszczególne elementy kulturowe mają odmienne, najczęściej przecinające się zasięgi geograficzne.
Obecnie przeważa zatem pogląd konstruktywistyczny, głoszący że relacja pomiędzy kulturą archeologiczną a [[grupa etniczna|etnosem]] ([[plemię|ludem]]) jest nieznana, ponieważ kultura archeologiczna nie jest realnym bytem z przeszłości, ale jedynie '''epistemologicznym konstruktem''' archeologów, sposobem, w jaki porządkowany jest materiał źródłowy. W związku z tym kultury archeologiczne są tworzone (a nie odkrywane) przez archeologów, ale mogą być przez nich także likwidowane (taki los spotkał np. kulturę grobów jamowych).
Dlatego też nie można udzielić konkluzywnej odpowiedzi na pytania np. o [[etniczność]] [[kultura łużycka|kultury łużyckiej]] czy [[kultura wielbarska|kultury wielbarskiej]]. Ostatnio podejmowane są starania utożsamienia kultur archeologicznych ze [[wspólnota komunikatywna|wspólnotami komunikatywnymi]].
Nazwy kultur archeologicznych mogą pochodzić od:
* charakterystycznych cech narzędzi
* charakterystycznych cech [[ceramika|ceramiki]]
* sposobu grzebania zmarłych
* miejsca odkrycia, czyli od tzw. [[stanowisko eponimiczne|stanowiska eponimicznego]]
Kultury archeologiczne mogą być definiowane przez archeologów w oparciu o jeden typ przewodni lub wyróżniane z uwzględnieniem całego zestawu typów. Pierwszy rodzaj definicji jednostek taksonomicznych, zwany monotetycznym, dominował przez długi okres w archeologii XX w. Wyróżniano więc kultury archeologiczne, np.:
| |||