Pax Britannica: Różnice pomiędzy wersjami

Od XVI w. [[Anglia]], a od XVIII w. Wielka Brytania konkurowała na morzach z [[Hiszpania|Hiszpanią]], [[Holandia|Holandią]] i [[Francja|Francją]]. Za pierwszy moment osiągnięcia przez Wielką Brytanię światowej hegemonii uznać można już zwycięstwo w [[wojna siedmioletnia|wojnie siedmioletniej]] w [[1763]] nad konkurencją ze strony Francji<ref>''„Wojna 7 letnia dała Anglii absolutną przewagę na morzu, jej flota dominowała na oceanie atlantyckim i indyjskim (…) Powstało pierwsze kolonialne imperium brytyjskie obejmujące bezgraniczne posiadłości europejskie i władztwo mórz. Zasada równowagi sił w stosunkach europejskich, zapewniła Anglii hegemonię w świecie(..) godziła przede wszystkim we Francję – pokonanego, lecz zawsze jeszcze groźnego przeciwnika i rywala na szlakach morskich”'' Z.Libiszowska: ''Thomas Jefferson''. Ossolineum, 1984 s. 25.</ref>. Jednakże szybko owa Pax Britannica uległa zachwianiu, gdy zbuntowały się kolonie w Ameryce Północnej (1774) i powstały [[Stany Zjednoczone|USA]], a następnie na początku XIX wieku wyzwanie brytyjskiej potędze rzuciła ponownie [[Francja]] z [[Napoleon Bonaparte|Napoleonem Bonaparte]] na czele.

Brytyjski premier [[Henry Temple|wicehrabia Palmerston]] w przemówieniu w parlamencie wygłoszonym w 1850, w związku z aferą Don Pacifico <ref>W 1850 r. Palmerston poparł sprawę Don Pacifico, portugalskiego Żyda, konsula tego kraju w Atenach, któremu dom zdemolowano przy biernej postawie greckiej policji. Minister doprowadził do wysłania Royal Navy na Morze Egejskie i blokady portu w Pireusie.</ref> stwierdził, że tak jak w starożytności [[Cesarstwo Rzymskie]] chroniło swych obywateli zasadą "Civis Romanus sum", tak obecnie obywatel brytyjski, gdziekolwiek by przebywał, ma prawo do obrony ze strony swojego państwa również przy użyciu siły. Dał w ten sposób do zrozumienia, że Wielka Brytania ma prawo do hegemonii na całej kuli ziemskiej; "Pax Britannica" zastąpiła więc starożytną ideę "[[Pax Romana]]". <ref>G.Jaszuński: ''Ostatni monarchowie.'' Warszawa: Czytelnik, 1975.s. 92</ref>.

Kolejna proponowana data początku Pax Britannica to [[1856]] - zwycięstwo koalicji pod przywództwem Wielkiej Brytanii nad Rosją w [[wojna krymska|wojnie krymskiej]]. Istotne znaczenie miało również pokonanie innego wielkiego mocarstwa lądowego Ipierwszej połowy XIX wieku - Chin, w [[Wojny opiumowe|wojnach opiumowych]] 1839-1860.<ref>http://www.ux1.eiu.edu/~nekey/syllabi/british/britweek9_outline.pdf Pax Britannica: from age of Free trade to Age of New Imperialism</ref><ref>http://www.kingsownmuseum.plus.com/imagesfromempire04.htm ''Images from Empire''</ref> Ogólnie najczęściej uznaje się, iż okres światowej hegemoni brytyjskiej przypadał na lata 1845/1850-1870/1873. <ref>''World System History: The Social Science of Long-Term Change'' pod red. Robert Allen Denemark, s. 70</ref><ref>F. Zakaria, Koniec hegemonii Ameryki, Warszawa 2009, s. 199.</ref>

Po I wojnie światowej, kiedy główny rywal Wielkiej Brytanii - Niemcy – zostały pokonane, USA - potencjalny następca Wielkiej Brytanii w roli hegemona - powróciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji, a Francja – choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną, Imperium brytyjskie nadal mogło odgrywać rolę "wiodącego mocarstwa światowego", osiągając niemal 34 mln km kw powierzchni<ref>Steven E. Lobell: ''The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics'', s.85</ref><ref>"Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej." Moczulski: ''Geopolityka'', s. 349</ref>. Jednakże na przeszkodzie temu stanęły nowe wydarzenia: zrównanie brytyjskiej potęgi morskiej - podstawy dominacji w świecie - z amerykańską w [[Traktat waszyngtoński (1922)|Traktacie waszyngtońskim]] w [[1922]]; osłabienie wewnętrznej spójności Imperium na skutek uznania niepodległości dominiów - przyznanej przez [[Statut Westminsterski (1931)|Statut Westminsterski]]; buntów w [[Indie|Indiach]] i [[Palestyna|Palestynie]]; imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii, które doprowadziły do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]; oraz pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W [[1945]] to USA i ZSRR były globalnymi potęgami, a Imperium brytyjskie było w przededniu rozpadu.