Koleje wąskotorowe w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
|||
Linia 3:
|grafika = Tramvaj-bohumin.jpg
|grafika_opis = Wagon wąskotorówki w Boguminie w latach 60.
|lokalizacja = [[Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie]]:<br /><small>
|rodzaj = [[kolej wąskotorowa]]
|uruchomienie =
|likwidacja =
|długość = 63 km
|linie =
|pojazdy =
|stacje =
|pasażerowie =
|prześwit = 760 mm
|właściciel =
|operator = do 1949:<br /><small>* Miejska Uliczna Kolej Parowa / Miejska Kolej Elektryczna w Boguminie<br />* Morawskośląska Spółka Akcyjna Kolei Lokalnej<br />* Śląskie Koleje Krajowe<br />* Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina</small><br />po 1949:<br /><small>* Przedsiębiorstwa Komunikacyjne Miasta Ostrawy</small>
}}
'''Koleje wąskotorowe w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim''' – sieć [[Kolej wąskotorowa|wąskotorowej kolei]] podmiejskiej łącząca w latach 1902–1973 miejscowości północno-wschodniej części [[Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie|Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego]] oraz posiadająca cechy systemu
Pierwsza linia powstała w 1902 i łączyła [[Stary Bogumin]] z [[Nowy Bogumin|Nowym]]. Dwa lata później powstała linia z [[Hruszów (Ostrawa)|Hruszowa]] do [[Śląska Ostrawa|Śląskiej Ostrawy]], a w 1909 z [[Morawska Ostrawa|Morawskiej Ostrawy]] do [[Kopalnie (Karwina)|Karwiny]]. W 1912 powstały
== Historia ==
Linia 26:
Przez pierwszy rok bogumińska wąskotorówka obsługiwana była przez [[tramwaj konny|tramwaje konne]], jednak od początku planowano trakcję parową. Dlatego po zakupie wozów i zbudowaniu obrotnic na końcowych przystankach, 13 października 1903, rozpoczęto eksploatację [[tramwaj parowy|tramwajów parowych]]. Operatorem linii zostało miejskie przedsiębiorstwo Miejska Uliczna Kolej Parowa w Boguminie (niem. ''Städtische Dampfstraßenbahn Oderberg'', czes. ''Městská parní tramvajová dráha v Bohumíně'').
W 1915 podjęto decyzję o elektryfikacji, którą przeprowadziła spółka [[AEG (koncern)|AEG Union]]. Wagon motorowy do jej obsługi wypożyczono od Śląskich Kolei Krajowych (niem. ''Schlesische Landeseisenbahnen'', czes. ''Slezské zemské dráhy''). Wyjechał on na trasę 23 września 1916. Po elektryfikacji bogumińskie przedsiębiorstwo komunikacyjne przemianowano na Miejską Kolej Elektryczną w Boguminie (niem. ''Städtische Elektrischebahn Oderberg'', czes. ''Městská elektrická dráha v Bohumíně''). Tramwaje parowe powróciły jeszcze na kilka miesięcy w 1918 – w lutym wypożyczony wagon musiano zwrócić, a zakupiony nowy otrzymano dopiero w lipcu. Rok 1916 to również początek funkcjonowania
Od 1922 miasto starało się o przejęcie linii przez Śląskie Koleje Krajowe, te jednak ze względu na jej zły stan techniczny i nierentowność nie były zainteresowane. Nastąpiło to dopiero w roku 1947.
Linia 33:
Pierwsze plany połączenia [[Hruszów (Ostrawa)|Hruszowa]] ze [[Śląska Ostrawa|Śląską Ostrawą]] pojawiły się w roku 1896; myślano wówczas o normalnotorowych (1435 mm) [[tramwaj|tramwajach elektrycznych]].
Zdecydowano się jednak na parową [[kolej wąskotorowa|kolej wąskotorową]] (760 mm). Projekt spółki
Jednotorową, z mijankami, linię o długości 3,1 km oddano do użytku 9 stycznia 1904. Biegła od fabryki sody w Hruszowie, wzdłuż dzisiejszej ul. Bogumińskiej (''Bohumínská'') do Mostu M. Sikory (''Sýkorův most''). W
Pierwotne plany budowy wąskotorówki przez Orłową do Karwiny z powodów finansowych zostały wkrótce porzucone. Również ze względów finansowych nie przedłużono linii z Hruszowa przez [[Wierzbica (Bogumin)|Wierzbicę]] do [[Pudłów|Pudłowa]], co było poważnie rozważane w 1908. Dokonano za to elektryfikacji istniejącej linii – pierwszy elektryczny wagon MSAKL wyjechał na tory 1 listopada 1911. Trakcję parową pozostawiono tylko w
=== Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina (1909-1949) ===
[[Plik:Technické muzeum v Brně, depozitář MHD v Líšni (18).jpg|thumb|215px|Wagon osobowy Kolei Lokalnej Ostrawa – Karwina z 1948 r. w Muzeum Technicznym w Brnie]]
Pierwsze plany połączenia do [[Karwina|Karwiny]] sięgają przełomu XIX i XX wieku. Ówczesny projekt przygotowany przez spółkę
Zainteresowane linią były jednak władze miejskie [[Morawska Ostrawa|Morawskiej Ostrawy]], które uzyskały w 1907 koncesję na eksploatację elektrycznej kolei wąskotorowej. Przystąpiono do budowy według częściowo zmienionego projektu
Eksploatację linii rozpoczęto 9 kwietnia 1909, jej operatorem było przedsiębiorstwo Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina (niem. ''Localbahn Ostrau – Karwin'', czes. ''Místní dráha Ostrava – Karviná''). Początkowo wagony osobowe jeździły również poprzez wspomniany łącznik do Śląskiej Ostrawy, jednak z powodu niskiej frekwencji kursy te zlikwidowano w 1914 (
Nowa granica z 1938 podzieliła linię – Morawska Ostrawa, Śląska Ostrawa i Radwanice pozostały w Czechosłowacji, zaś Pietwałd, Orłowa i Karwina znalazły się w Polsce. W efekcie powstały dwie odrębne linie: Morawska Ostrawa – Radwanice oraz Pietwałd – Karwina. Ruch na całej długości został przywrócony dopiero w 1939, kiedy całe Zagłębie zostało zajęte przez Niemcy (potem w 1945 przywrócono granice sprzed 1938).
Linia 51:
1 lipca 1949 Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina stała się częścią Przedsiębiorstw Komunikacyjnych Miasta Ostrawy (czes. ''Dopravní podniky města Ostravy'').
===
[[Plik:Technické muzeum v Brně, depozitář MHD v Líšni (22).jpg|thumb|
Śląskie Koleje Krajowe (niem. ''Schlesische Landeseisenbahnen'', czes. ''Slezské zemské dráhy'') powstały z inicjatywy [[Śląsk Austriacki|śląskich]] władz krajowych w 1912 w celu budowy i obsługi lokalnych linii kolejowych w silnie uprzemysłowionym i zurbanizowanym Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim.
W latach 1912–1914
* [[Śląska Ostrawa]], pl. Gagarina – [[Michałkowice (Ostrawa)|Michałkowice]], kopalnia Michał (1912)
* [[Kopalnie (Karwina)|Karwina]], dworzec – [[Frysztat]], rynek (1912)
Linia 62:
* Nowy Bogumin, dworzec – [[Pudłów]] – [[Wierzbica (Bogumin)|Wierzbica]] – [[Hruszów (Ostrawa)|Hruszów]] (1914)
W 1914 r. Śląskie Koleje Krajowe przejęły linię Hruszów – Śląska Ostrawa (pierwsze wagony ŚKK na
[[Plik:Jizdenka-tramvaj-bohumin.jpg|thumb
[[Wielki kryzys]] w latach 30. bardzo poważnie odbił się na sytuacji finansowej Śląskich Kolei Krajowych i tylko dotacje od władz Ziemi Morawskośląskiej uratowały przedsiębiorstwo przed upadkiem.
Nowa granica z 1938 r. podzieliła sieć ŚKK. W granicach Czechosłowacji pozostały linie Śląska Ostrawa – Hruszów i Śląska Ostrawa – Michałkowice, reszta zaś znalazła się w granicach Polski. Ponowne połączenie, pod nazwą Cieszyńskiej Kolei Powiatowej (niem. ''Teschener Kreisbahn'', czes. ''Těšínská okresní dráha''), nastąpiło w 1939 po zajęciu całego Zagłębia przez Niemcy.
W 1945 r. przywrócono oryginalną nazwę przedsiębiorstwa. Zniszczenia w końcu II wojny światowej (m.in. bombardowania zakładów przemysłowych) spowodowały znaczne utrudnienia w ruchu. Odbudowa niektórych odcinków ciągnęła się aż do jesieni 1946 r.
W 1947
===
[[Plik:Ostravsko, dráhy v roce 1953.png|thumb|
Przedsiębiorstwa Komunikacyjne Miasta Ostrawy (czes. ''Dopravní podniky města Ostravy'') powstały 1 stycznia 1949. Pod ich szyldem zjednoczono wszystkich przewoźników Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego:
* Spółkę Morawskich Kolei Lokalnych (czes. ''Společnost moravských místních drah'') obsługującą [[tramwaje w Ostrawie|normalnotorową sieć tramwajową]] w lewobrzeżnej części dzisiejszej Ostrawy – 1 stycznia 1949
Linia 80:
* Witkowicką Kolej Przemysłową (czes. ''Vítkovická závodní dráha'') – 1 lipca 1953
W 1950 r. dokonano likwidacji torowisk w [[Nowy Bogumin|Nowym Boguminie]] na ul. Dworcowej i Armii Czechosłowackiej – linia do Starego Bogumina jeździła odtąd od dworca przez al. E. Benesza (''třída E. Beneše''), tak jak dotychczas linia do Hruszowa. W tym samym roku zlikwidowano końcowy odcinek we [[Frysztat|Frysztacie]] do rynku kierując w zamian linię do Ośrodka Zdrowia, a w 1953 przedłużając ją do nowego osiedla mieszkaniowego
W 1953 r. wprowadzono liczbowe oznaczenia linii (numery poniżej 1-10 miały linie normalnotorowych tramwajów w lewobrzeżnej Ostrawie):
* '''11.''' – Morawska Ostrawa, pl. Smetany – Karwina, osiedle Stalingrad
*
* '''13.''' – Morawska Ostrawa, pl. Smetany – Nowy Bogumin, dworzec
* '''14.''' – Nowy Bogumin, dworzec – Stary Bogumin, rynek
Linia 90:
* '''16.''' – Orłowa, rynek – Karwina, dworzec
[[Plik:MustekTramvajPetrvald4.jpg|thumb
W połowie lat 50. zdecydowano jednak o stopniowej likwidacji ostrawsko-karwińskich wąskotorówek. Jako pierwsza przestała istnieć 30 czerwca 1954 linia do [[Michałkowice (Ostrawa)|Michałkowic]], którą zastąpiono [[trolejbusy w Ostrawie|trolejbusami]]. W 1959 skrócono linię Morawska Ostrawa – Karwina do Hranecznika, na zlikwidowanym odcinku pojawiła się normalnotorowa [[tramwaje w Ostrawie|linia tramwajowa]]. Likwidacja w 1960 trasy z pl. Smetany w Morawskiej Ostrawie przez ulicę 28 Października i pl. Masaryka do mostu Sikory w Śląskiej Ostrawie była równoznaczna z opuszczeniem przez koleje wąskotorowe lewego brzegu Ostrawicy. W kolejnych latach zlikwidowano linię od dworca w Karwinie do osiedla Stalingrad (1961) oraz ze Śląskiej Ostrawy do [[Hruszów (Ostrawa)|Hruszowa]] (1961), a linię z Karwiny do Nowego Bogumina skrócono tylko do odcinka [[Lutynia Dolna]] – Nowy Bogumin (1966). W 1967 ostatecznie przestała istnieć dawna Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina. W 1968 linię z dworca w Nowym do rynku w Starym Boguminie skrócono do starobogumińskiego szpitala, a w 1971 przestała istnieć trasa Nowy Bogumin – Dolna Lutynia. Ostatnim rokiem istnienia w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim podmiejskiej kolei wąskotorowej był rok 1973. 1 sierpnia przestała istnieć linia bogumińska, a 1 października zamknięto ostatni odcinek wąskotorówki – z Nowego Bogumina do Hruszowa.
Linia 97:
Przez pierwszy rok funkcjonowania tramwajów konnych tabor składał się z dwóch wagonów odkrytych i dwóch krytych.
Po wprowadzeniu w 1903 trakcji parowej linię obsługiwały trzy [[wagon parowy|wagony parowe]], cztery używane wcześniej w
Po wprowadzeniu trakcji elektrycznej przez pierwsze trzy lata (1915–1918) linia bogumińska obsługiwana była przez jeden wagon wypożyczony od Śląskich Kolei Krajowych. W późniejszym okresie eksploatowane były dwa wagony silnikowe (jeden z [[Kopřivnice|Koprzywnicy]], jeden z [[Simmering (dzielnica Wiednia)|Simmeringu]]) i dwa doczepne używane wcześniej przez kolej parową.
Linia 104:
=== Morawskośląska Spółka Akcyjna Kolei Lokalnej ===
Morawskośląska Spółka Akcyjna Kolei Lokalnej eksploatowała dwa wagony parowe produkcji [[Ringhoffer (tramwaj)|Ringhoffera]] z napędem parowym spółki
Po elektryfikacji (1911) używano wagonów wypożyczonych od Kolei Lokalnej Ostrawa – Karwina.
Drewniana dwutorowa zajezdnia znajdowała się przy końcowym przystanku ''[[Hruszów (Ostrawa)|Hruszów]], stacja wodna''.
[[Plik:Technické muzeum v Brně, depozitář MHD v Líšni (20).jpg|thumb
=== Kolej Lokalna Ostrawa – Karwina ===
Główna zajezdnia i zakłady naprawcze znajdowały się w [[Śląska Ostrawa|Śląskiej Ostrawie]]–Zarubku. Istniała również mała, drewniana zajezdnia przy przystanku ''Karwina, browar''.
===
Śląskie Koleje Krajowe eksploatowały w sumie osiemnaście wagonów elektrycznych z zakładów w Koprzywnicy i podobną liczba wozów doczepnych tej samej produkcji. Po przejęciu linii Hruszów – Śląska Ostrawa (1914) użytkowano do lat 20. kryte wozy doczepne MSAKL. W latach
Śląskie Koleje Krajowe posiadały cztery zajezdnie: w [[Michałkowice (Ostrawa)|Michałkowicach]] (najstarsza i najmniejsza), [[Frysztat|Frysztacie]] i [[Nowy Bogumin|Nowym Boguminie]] (największa). Po przejęciu linii Hruszów – Śląska Ostrawa użytkowały również zajezdnię w [[Hruszów (Ostrawa)|Hruszowie]]. Zajezdnia w Starym Boguminie po przejęciu przez ŚKK linii bogumińskiej (1947) została zamknięta.
[[Plik:Brno, Líšeň, depozitář MHD, MV č. 31 (MDOK).jpg|thumb
=== Dopravní podniky města Ostravy ===
Przedsiębiorstwa Komunikacyjne Miasta Ostrawy do końca istnienia systemu kolei wąskotorowej użytkowały tabor odziedziczony po wcześniejszych przewoźnikach. Uzupełniony został w latach 50. o osiem wagonów elektrycznych i cztery wozy doczepne wyprodukowane w fabryce w [[Czeska Lipa|Czeskiej Lipie]].
Linia 163 ⟶ 165:
| 1
| 1908
| Grodziec Styryjski /
| MT Brno
|-
Linia 246 ⟶ 248:
|'''[[Lutynia Dolna]]'''
* Lutynia Dolna
|}
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko = Boháček| imię = Jiří |nazwisko2 = Grisa |imię2 = Ivan |nazwisko3 = Chrobák |imię3 = Luděk| tytuł = Od koňky k Sedanu (Historie úzkorozchodných drah na Ostravsku a Karvinsku 1902
== Linki zewnętrzne ==
{{commonscat|Místní dráha Ostrava – Karviná|Kolej lokalna Ostrawa – Karwina}}
{{commonscat|Slezské zemské dráhy|Śląskie Koleje Krajowe}}
{{commons|Tram transport in Bohumin|Tramwaje w Boguminie}}
* [http://www.spvd.cz/?p=cz/ostravsko/uzkorozchodky/uzkorozchodky.html&m=cz/ostravsko/menu_ostravsko.html Koleje wąskotorowe w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim] na stronach Towarzystwa Komunikacji Publicznej
* [http://www.ostramvaje.ic.cz/archiv/ova-kar.php Koleje wąskotorowe w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (bez linii bogumińskiej)] na portalu poświęconym
* [http://www.ostramvaje.ic.cz/archiv/bohumin.php Tramwaje w Boguminie] na portalu poświęconym
{{Transport miejski w Czechach}}
|