Pomorze Gdańskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zarys historyczny: drobne redakcyjne |
m poprawa ujedn. i przek., lit. |
||
Linia 9:
Pierwsza wiadomość historyczna o [[Gdańsk]]u pochodzi z 997 roku dzięki wysłaniu [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]] przez [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] w celu szerzenia wiary chrześcijańskiej – dotarł on do osady o nazwie ''Gyddanyzc''. Dowodzić ma ta wiadomość, że {{fakt|Gdańsk z okolicznymi ziemiami należał do pierwszego historycznego władcy Polski [[Mieszko I|Mieszka I]]|data=2012-11}}.
Pomorze Gdańskie zostało na krótko opanowane i przyłączone do Polski w 1090 przez [[Sieciech]]a. W ważniejszych grodach pomorskich umieszczono polskie załogi, resztę spalono w celu pozbycia się oporu Pomorzan. W kilka miesięcy później doszło do buntu miejscowych elit, co doprowadziło do przywrócenia stanu niezawisłości od Księstwa Polskiego<ref>S. Szczur przypuszczał, że w planach palatyna było narzucenie administracji polskiej, co miało umożliwić szybką integrację z Księstwem Polskim. {{cytuj książkę|nazwisko=Szczur|imię=S.|tytuł=Historia Polski – średniowiecze|wydawca=Wydawnictwo Literackie|miejsce=|rok=2002|strony=117-118|isbn=83-08-03272-9}}</ref>. W następnym roku zorganizowana próba podporządkowania Polsce ziem Pomorza Gdańskiego nie przyniosła efektu; w bitwie nad [[Wda (rzeka)|Wdą]] oraz w kolejnej jesiennej wyprawie [[Władysław I Herman|Władysław Herman]] wspomagany przez załogi czeskie poniósł klęskę<ref name="Spórna445">{{cytuj książkę|nazwisko=P. Wierzbicki|imię=M. Spórna,|tytuł=Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego|miejsce=|rok=|strony=445|isbn=}}</ref>.
W latach [[1109]]-[[1119]] podejmowane były kolejne próby ustanowienia podległości Pomorza Gdańskiego Polsce. Polski książę, [[Bolesław III Krzywousty]], pokonał Pomorzan w [[Bitwa pod Nakłem (1109)|bitwie pod Nakłem]] (1109), kolejny najazd wojsk polskich nastąpił w [[1112]]. W [[1119]] roku Krzywousty pokonał dwóch książąt pomorskich - sądzi się, że jednym z nich mógł być [[Świętopełk (książę pomorski)|Świętopełk]]<ref>G. Labuda, ''Świętopełk syn Świętobora'', s. 586.</ref>. Od tego momentu datuje się podległość Pomorza Gdańskiego Polsce, zaś gwarantami zależności mieli być namiestnicy, od drugiej połowy XII w. tworzący dynastię [[Sobiesławice|Sobiesławiców]].
Linia 16:
W [[1210]] roku książę [[Mściwój I gdański|Mściwoj I]] złożył hołd lenny królowi Danii [[Waldemar II Zwycięski|Waldemarowi II]]. Zależność ta trwała krótko i skończyła staraniem [[Leszek Biały|Leszka Białego]] w [[1211]]. W kolejnych latach książę [[Świętopełk II Wielki]] podejmował kolejne próby usamodzielnienia, do którego doszło po śmierci Leszka Białego ([[1227]]). W [[1231]] Świętopełk uzyskał dla siebie, swojej rodziny i swojego księstwa protekcję papieską. Stolica państwa (Gdańsk) uzyskała w tym okresie prawa miejskie według [[prawo lubeckie|prawa lubeckiego]].
[[Plik:POL województwo pomorskie IRP COA.svg|thumb|150x150px|Herb przedrozbiorowego [[Województwo pomorskie (I Rzeczpospolita)|województwa pomorskiego]]
W 1282 między księciem gdańskim [[Mściwój II|Mściwojem II]] a księciem wielkopolskim [[Przemysł II|Przemysłem II]] zawarty został [[układ w Kępnie]]; umowa głosiła, że ten z książąt, który przeżyje drugiego, będzie po nim dziedziczył. Od śmierci Mściwoja II w 1294 roku datuje się ponowne podporządkowanie Pomorza Gdańskiego Polsce. Zjednoczenie dwu dzielnic umożliwiło Przemysłowi II koronację na [[Król Polski|króla Polski]]; został on zamordowany w 1296 roku, wskutek czego przez następne kilkanaście lat Pomorze przechodziło z rąk do rąk. Kolejnymi władcami stali się: książę [[Władysław I Łokietek|Władysław Łokietek]]; w roku 1300 królem Polski został panujący w [[Czechy|Czechach]] [[Wacław II]]; w 1305 roku jego następcą został [[Wacław III]], który zginął w zamachu w 1306 roku. Wówczas Pomorze przejął ponownie Władysław Łokietek, jednak wkrótce je utracił. W roku 1308
W 1343 w wyniku układu pokojowego krzyżacko-polskiego ([[Pokój kaliski 1343|pokój kaliski]]) król Polski [[Kazimierz III Wielki]] zrzekł się faktycznej władzy nad Pomorzem Gdańskim, zachowując jednakże tytuł jego "Pana i Dziedzica". W tym samym roku Gdańsk ponownie otrzymał prawa miejskie (w dwa lata później działanie prawa lubeckiego całkowicie zastąpiono [[prawo chełmińskie|prawem chełmińskim]]).
Linia 26:
Przez następne stulecia będący formalnie pod wpływami Polski Gdańsk, jak również inne miasta Prus Królewskich – tzw. ''trzy wielkie miasta pruskie'' (Gdańsk, [[Toruń]] i [[Elbląg]])<ref>Te miasta razem wzięte liczyły ok. 36,5% ludności miejskiej Rzeczypospolitej, stanowiły także większą część ludności Prus Królewskich.</ref>, posiadały znaczną samodzielność i przywileje.
W wyniku rozbiorów Polski Pomorze Gdańskie przeszło pod panowanie Prus, później Niemiec, pod nazwą [[Prusy Zachodnie|Prus Zachodnich]]. Stan ten trwał do zakończenia [[I wojna światowa|I wojny światowej]], oprócz okresu 1807–1814, kiedy istniało [[Wolne Miasto Gdańsk (
[[II wojna światowa]] przyniosła kolejne zmiany terytorialne: Pomorze Gdańskie i Gdańsk wcielono do III Rzeszy jako [[Gdańsk-Prusy Zachodnie]]. W 1945 roku całe Pomorze Gdańskie razem z Gdańskiem znalazło się w Polsce.
Linia 32:
== Miasta ==
* [[Gdańsk]], [[Gdynia]], [[Sopot]], [[Pruszcz Gdański]], [[Tczew]], [[Puck]], [[Reda (miasto)|Reda]], [[Rumia]], [[Wejherowo]], [[Żukowo]]
* [[Hel (miasto)|Hel]], [[Władysławowo]], [[Łeba]], [[Lębork]], [[Kartuzy]], [[Kościerzyna]], [[Chojnice]], [[Człuchów]], [[Tuchola]], [[Starogard Gdański]], [[Nowy Staw]], [[Nowy Dwór Gdański]], [[Świecie]], [[Nowe]], [[Gniew (miasto)|Gniew]], [[Czersk]], [[Brusy]]
== Zobacz też ==
| |||