Łacina: Różnice pomiędzy wersjami

Różnice pomiędzy łaciną a pozostałymi językami Italii były w I tysiącleciu przed Chrystusem tak znaczne, że uniemożliwiały wzajemne zrozumienie. Wyjątkiem był podobny do łaciny [[Język faliskijski|język faliski]], którym mówiono w północnym Lacjum, jednak część uczonych twierdzi, że był to dialekt łaciny, a nie odrębny język. Starożytni autorzy greccy uważali rdzenne języki półwyspu[[Półwysep apenińskiegoApeniński|Półwyspu Apenińskiego]] za niespokrewnione. Dopiero XIX-wieczni badacze wykazali ich wspólne pochodzenie i stworzyli nazwę ''języki italskie''{{odn|Leonhardt|2013|s = 43}}. Ich zdaniem wszystkie wywodziły się z hipotetycznego języka praitalskiego. Rozpad italskiej wspólnoty językowej i wyodrębnienie łaciny językoznawcy datują zazwyczaj na pierwszą połowę II tysiąclecia przed Chrystusem{{odn|Blackwell|2007|s = 33}}.

W roku 338 przed Chrystusem Rzym podbił ostatecznie całe Lacjum. Następnie, w wyniku wojny z [[Starożytna Macedonia|macedońskim]] [[Pyrrus]]em, rozciągnął swą władzę na południową część półwyspuPółwyspu apenińskiegoApenińskiego. W III wieku zakończył się podbój Italii, chociaż jeszcze w latach 91-8891–88 doszło do tzw. [[Wojna Rzymu ze sprzymierzeńcami|wojny ze sprzymierzeńcami]], podczas której wiele ludów półwyspu powstało przeciwko władzy Rzymu. W roku 89 wszyscy mieszkańcy Italii otrzymali obywatelstwo rzymskie, a zanik języków italskich i ich zastąpienie przez łacinę datują językoznawcy najczęściej na II-I wiek przed Chrystusem{{odn|Stroh|2013|s=62-63}}.

Nie oznacza to jednak, że Rzymianie narzucali swój język podbitym ludom. Zachowywali ich prawo do własnego języka, praw, ubioru czy religii. Długo używanie łaciny było przywilejem, a nie obowiązkiem. [[Tytus Liwiusz|Liwiusz]] zanotował, że na początku II wieku mieszkańcy [[Cumae|Kume]] w [[Kampania (region)|Kampanii]] prosili senat o specjalne pozwolenie na używanie w swoim mieście łaciny jako języka urzędowego (''ut publice Latine loquerentur''). Uzyskali ten przywilej tylko ze względu na to, że zostali uznani za sprawdzonych przyjaciół Rzymu. W oficjalnych stosunkach z innymi ludami Rzymianie używali tłumaczy. [[Waleriusz Maksymus]] twierdził, że na greckie pisma Rzymianie odpowiadali wyłącznie po łacinie. Jeszcze [[Cyceron]] wywołał zgorszenie, gdy przemówił w senacie [[Mesyna|Mesyny]] po grecku, nie korzystając z pomocy tłumacza{{odn|Stroh|2013|s=64}}.

Co prawda od IV wieku, wraz z podbojami Rzymian, łacina była już znana na całym półwyspiePółwyspie apenińskimApenińskim, lecz sama uległa wpływom innych języków{{odn|Janson|2007|s = 17-18}}. [[Marek Terencjusz Warron]], w dziele ''De lingua Latina'', wyjaśniał znaczenie wielu słów łacińskich przez odwołanie do języków sabińskiego i [[Język oskijski|oskijskiego]] a przyjaciel [[Cyceron]]a [[Attyk]] narzekał nad zepsuciem łaciny wskutek napływu obcojęzycznych przybyszów do Rzymu{{odn|Blackwell|2007|s = 37}}.

Na północy półwyspuPółwyspu apenińskiegoApenińskiego mówiono do II wieku przed Chrystusem nieindoeuropejskim [[Język etruski|językiem etruskim]], na południu natomiast przeważała greka. Oba te języki, obok italskich, wywarły wyraźny wpływ na rozwój łaciny{{odn|Blackwell|2007|s = 38-40}}. Jeszcze w III wieku [[Kwintus Fabiusz Piktor]] napisał pierwszą rodzimą historię Rzymu po grecku, gdyż uważał, że łacina nie nadaje się do tego celu{{odn|Leonhardt|2013|s = 52}}. Kilkusetletnie związki polityczne i ekonomiczne Rzymian z [[Etruskowie|Etruskami]] zaowocowały wieloma zapożyczeniami. Według [[Tytus Liwiusz|Liwiusza]] jeszcze w IV wieku przed Chrystusem rzymska arystokracja rozumiała język etruski{{odn|Leonhardt|2013|s = 43}}. Litery alfabetu łacińskiego to zmodyfikowane symbole Etrusków, którzy z kolei wzorowali się na piśmie greckim. Słownictwo łaciny wchłonęło znaczną liczbę etruskich wyrażeń. Za wyrazy etruskiego pochodzenia niektórzy uczeni uważają między innymi ''caerimonia'' („ceremonia”), ''fenestra'' („okno”) czy ''persona'' („maska”, „osoba”){{odn|Janson|2007|s = 38-40}}.