Wikipedia

Félix Houphouët-Boigny: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
392 031 edycji
m →‎Bibliografia: Drobne redakcyjne - poprawki linków, apostrofów, cudzysłowów, kategorie.
od nowa,zrodla
Linia 19:
|quote = Félix Houphouët-Boigny
}}
'''Félix Houphouët-Boigny''' /{{IPA|feˈliks ufwɛbwaˈɲi}} zwany '''Papa Houphouët''' lub '''Le Vieux''' (ur. [[18 października]] [[1905]] w [[Jamusukro]], zm. [[7 grudnia]] [[1993]] tamże_tamże) – iworyjski polityk prawicowy<ref>Hasło ''Houphouët-Boigny, Félix'' w: Wielka Encyklopedia Polonica'', 2000.</ref>, pierwszy [[Prezydenci Wybrzeża Kości Słoniowej|prezydent Wybrzeża Kości Słoniowej]] od 3 listopada 1960 do swej śmierci. Szef państwa od 7 sierpnia do 3 listopada 1960<ref name="b">{{Cytuj stronę | url =https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = https://www.britannica.com | język = en}}</ref><ref name="e">{{Cytuj stronę | url= http://www.encyclopedia.com/topic/Felix_Houphouet-Boigny.aspx| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = http://www.encyclopedia.com | język = en}}</ref><ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wybrzeze-Kosci-Sloniowej-Historia;4575740.html| tytuł = Wybrzeże Kości Słoniowej. Historia.| opublikowany =http://encyklopedia.pwn.pl | język = pl}}</ref>.
 
== Życiorys ==
Syn zamożnego wodza plemiennego Baoulé i plantatora<ref name="b">{{Cytuj stronę | url =https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = https://www.britannica.com | język = en}}</ref><ref name="e">{{Cytuj stronę | url= http://www.encyclopedia.com/topic/Felix_Houphouet-Boigny.aspx| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = http://www.encyclopedia.com | język = en}}</ref>. W dzieciństwie uczęszczał do szkoły misyjnej i przyjął chrzest w obrządku [[katolicyzm|katolickim]]<ref name="e">{{Cytuj stronę | url= http://www.encyclopedia.com/topic/Felix_Houphouet-Boigny.aspx| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = http://www.encyclopedia.com | język = en}}</ref>. Pracował jako wiejski lekarz, jednocześnie realizując karierę plantatora. Karierę polityczną rozpoczął jako współzałożyciel Afrykańskiego Syndykatu Rolniczego, utworzonego w 1944 roku przez niezadowolonych afrykańskich plantatorów. Celem syndykatu była obrona ich interesów przed europejskimi osadnikami. W pierwszych wyborach do parlamentu na terenie Wybrzeża Kości Słoniowej został wybrany do [[Francja|francuskiego]] Zgromadzenia Narodowego. W 1946 roku zyskał reelekcję. W tym samym roku założył Partię Demokratyczną Wybrzeża Kości Słoniowej (PDCI). Partia była członkiem federacji partii znanej jako Afrykańskie Zjednoczenie Demokratyczne, której to Houphouët-Boigny pozostawał przewodniczącym. Tworzony przez niego ruch był powiązany z [[Francuska Partia Komunistyczna|Francuską Partią Komunistyczną]]<ref name="b">{{Cytuj stronę | url =https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = https://www.britannica.com | język = en}}</ref>.
=== Dojście do władzy ===
[[Plik:Ben-Gurion - Houphouet Boigny - Meir 1962.jpg|mały|<center>[[Dawid Ben Gurion]] (pierwszy premier Izraela), [[Golda Meir]] (pierwsza z prawej) i iworyjski prezydent – zdjęcie z 16 lipca 1962<center>]]▼
Wywodził się z arystokratycznej rodziny z Wybrzeża Kości Słoniowej – był synem naczelnika plemiennego, porzucił jednak religię swoich przodków, aby stać się praktykującym katolikiem<ref>[http://www.pallotyni.org/prowincja.wa/archiwum/242-wks-jubileusz-20-lecia-konsekracji-bazyliki-matki-boej-pokoju-notre-dame-de-la-paix-w-yamoussoukro.html ''WKS: Jubileusz 20-lecia konsekracji Bazyliki Matki Bożej Pokoju (Notre-Dame-de-la-Paix) w Yamoussoukro''] – Prowincja Chrystusa Króla. Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego (Pallotyni).</ref>. Ukończył Uniwersytet Medyczny im. Jules’a Carde’a w [[Dakar]]ze, po czym praktykował w zawodzie lekarza przez piętnaście lat. W celu obrony praw ludności tubylczej wobec kolonialnej administracji stał przez pewien czas na czele związku plantatorów<ref>Ks. Piotr J. Karp SAC, [http://www.ms.ecclesia.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=684 ''Między niebem a ziemią Afryki''], 14 czerwca 2011 – ''Miejsca Święte''.</ref>.
Pod koniec lat 40. administracja kolonialna była coraz bardziej nieprzechylna PDCI, zwłaszcza po tym gdy komuniści francuscy weszli w skład opozycji. W październiku 1950 roku Houphouët-Boigny postanowił zreorganizować ruch - zerwał z komunistami i nawiązał współpracę z administracją kolonialną. W okresie od 1956 do 1960 roku dzielił swój czas pomiędzy Francję (gdzie był członkiem Zgromadzenia Narodowego i ministrem) a Wybrzeżem Kości Słoniowej (był burmistrzem [[Abidżan]]u i liderem partii)<ref name="b">{{Cytuj stronę | url =https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = https://www.britannica.com | język = en}}</ref>.
 
W 1959 roku został premierem rządu Wybrzeża Kości Słoniowej i pierwszym prezydentem niepodłego kraju. W 1960 ponownie wybrany prezydentem. Reelekcję uzyskał w 1965, 1970, 1975, 1980, 1985<ref name="b">{{Cytuj stronę | url =https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny| tytuł = Félix Houphouët-Boigny| opublikowany = https://www.britannica.com | język = en}}</ref> i 1990<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wybrzeze-Kosci-Sloniowej-Historia;4575740.html| tytuł = Wybrzeże Kości Słoniowej. Historia.| opublikowany =http://encyklopedia.pwn.pl | język = pl}}</ref>. Przybrał orientację [[kapitalizm|kapitalistyczną]] a w polityce zagranicznej prowadził współpracę z krajami które przyjęły podobny kurs. Ściśle współpracował z Francją (przez co uchodził za promotora Politykę zagraniczną oparł na ścisłej współpracy z Francją, uchodząc przy tym za promotora francuskiego [[neokolonializm]]u)<ref name=RK>[[Ryszard Kapuściński]], ''Gdyby cała Afryka...'', Agora SA, Warszawa, 2011, ISBN 9788326805264, s. 74.</ref>)<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wybrzeze-Kosci-Sloniowej-Historia;4575740.html| tytuł = Wybrzeże Kości Słoniowej. Historia.| opublikowany =http://encyklopedia.pwn.pl | język = pl}}</ref>. Występował przeciwko lewicowym rewolucyjnym ruchom afrykańskim<ref>[[Ryszard Kapuściński]], ''Gdyby cała Afryka...'', Agora SA, Warszawa, 2011, ISBN 9788326805264, s. 73.</ref> i był krytykowany przez kontynentalnych przywódców za bliskie stosunki dyplomatyczne z [[Południowa Afryka|RPA]]<ref>Hasło ''Wybrzeże Kości Słoniowej'' w: Wielka Encyklopedia Polonica'', 2000.</ref>. Wspólnie z [[Maurice Yaméogo|Maurice’em Yameogo]] – prezydentem Burkina Faso – planował połączenie Burkiny z Wybrzeżem, jednak projekt ten nigdy nie doczekał się realizacji. 25 maja 1963 brał udział w szczycie w Addis Abebie – stolicy Etiopii – powołującym [[Organizacja Jedności Afrykańskiej|Organizację Jedności Afrykańskiej]] (OJA)<ref name=RK>[[Ryszard Kapuściński]], ''Gdyby cała Afryka...'', Agora SA, Warszawa, 2011, ISBN 9788326805264, s. 74.</ref>.
Jako antykolonialny<ref>Bara Ndiaye, ''Ruchy społeczno-polityczne we francuskiej Afryce Zachodniej'', t. 9., Forum Politologiczne – INP UWM Olsztyn, 2009.</ref> radykał i zwolennik francuskiego ruchu komunistycznego był jednym z członków ''Union Républicaine de la Résistance''<ref>Sohna Aisha Ndiaye, [http://afryka.org/afryka/senghor--przywodca-polityczny,news/ ''Senghor: Przywódca polityczny''] – afryka.org.</ref>. W październiku 1946 był – wspólnie z [[Léopold Sédar Senghor|Leopoldem Sedarem Senghorem]] (późniejszym prezydentem Senegalu) jednym z założycieli [[Afrykańskie Zrzeszenie Demokratyczne|Afrykańskiego Zrzeszenia Demokratycznego]] (RDA), partii, która zrzeszała działaczy z różnych afrykańskich kolonii francuskich. Został pierwszym w jej historii przewodniczącym. W następnym roku założył z kolei [[Partia Demokratyczna Wybrzeża Kości Słoniowej|Demokratyczną Partię Wybrzeża Kości Słoniowej]]. Sprawował znaczące urzędy we francuskiej administracji: w latach 1946-1959 zasiadał w parlamencie francuskim jako deputowany, zaś od 1956 do 1959 wchodził w skład rządu francuskiego jako minister zdrowia oraz minister spraw afrykańskich, ale też w trzecim rządzie [[Charles de Gaulle|Charles’a de Gaulle’a]] (1 czerwca 1958 – 8 stycznia 1959) piastował tekę ministra stanu.
 
Na okres jego rządów przypadł boom gospodarczy, który zapewnił Wybrzeżu Kości Słoniowej solidne nadwyżki finansowe<ref>[[Arkady Radosław Fiedler]], ''Wabiła nas Afryka Zachodnia'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1980, s. 69-70.</ref>. O ile gospodarka za jego rządów rozwijała się w szybkim tempie to pieniądze były szybko wydawane. W 1983 wybrał miasto Jamusukro na stolicę Wybrzeża Kości Słoniowej, zaczynając jego rozbudowę. (Przyczyną przeniesienia stolicy z Abidżanu do Jamusukro było to, że mieszkało tam rodzime plemię prezydenta). W roku 1985 rozpoczął budowę [[Bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro|Bazyliki Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro]], którą ukończono w 1989 kosztem 300 000 000 dolarów<ref>Cezary Wąs, ''Antynomie współczesnej architektury sakralnej'', Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2008, s. 101.</ref>. Ta kopia Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie stała się największym na świecie kościołem, lecz w ogromne wydatki poniesione na nią spowodowały, że kilka lat po śmierci Houphueta-Boigny’ego – w 1997 – iworyjski rząd ogłosił bankructwo kraju<ref>Simon Sebag Montefiore, ''Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa'', tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 306.</ref>.▼
W 1959 został w swej ojczyźnie premierem rządu autonomicznej republiki, by w następnym roku stanąć na czele kraju jako szef niepodległego państwa. Dążył do stopniowego uzyskiwania niepodległości francuskiej kolonii, dystansując się od gwałtownych i rewolucyjnych metod stosowanych podówczas przez innych przywódców afrykańskich. Początkowo współpracował w tym celu z partiami komunistycznymi, jednak po ogłoszeniu niepodległości Wybrzeża zerwał z marksistowską orientacją polityczną<ref>[http://www.histmag.org/Kosc-sloniowa-skapana-we-krwi-7707 Przemysław Mrówka, ''Kość słoniowa skąpana we krwi''], 14 marca 2013, histmag.org.</ref>.
 
Do 1990 roku prowadził rządy autorytarne, jednopartyjne. Zrezygnował z nich w 1990 roku wprowadzając prodemokratyczne poprawki do konstytucji. Pierwsze wielopartyjne wybory również wygrał Houphouët-Boigny i PDCI<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wybrzeze-Kosci-Sloniowej-Historia;4575740.html| tytuł = Wybrzeże Kości Słoniowej. Historia.| opublikowany =http://encyklopedia.pwn.pl | język = pl}}</ref>. Pomimo formalnej demokratyzacji dzierżył w swych rękach dyktatorską władzę do końca życia, prowadząc życie w znacznym przepychu<ref>Simon Sebag Montefiore, ''Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa'', tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 257.</ref>. Zmarł w 1993 roku a jego następcą jako prezydenta i przywódcy partii został [[Henri Konan Bédié]]<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wybrzeze-Kosci-Sloniowej-Historia;4575740.html| tytuł = Wybrzeże Kości Słoniowej. Historia.| opublikowany =http://encyklopedia.pwn.pl | język = pl}}</ref>. Śmierć Houphouët-Boigny położyła kres porządkowi politycznemu na Wybrzeżu, zapoczątkowując ostrą rywalizację między grupami politycznymi w państwie<ref>[http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/unoci.php Unic Warsaw. Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie].</ref>.
=== Prezydentura ===
 
▲[[Plik:Ben-Gurion - Houphouet Boigny - Meir 1962.jpg|mały|<center>[[Dawid Ben Gurion]] (pierwszy premier Izraela), [[Golda Meir]] (pierwsza z prawej) i iworyjski prezydent – zdjęcie z 16 lipca 1962<center>]]
Jego imieniem nazwano [[Stade Félix Houphouët-Boigny]] w [[Abidżan]]ie oraz jedną z nagród [[UNESCO]]<ref>[http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/plaza_de_mayo_grandmothers_to_receive_felix_houphouet_boigny_peace_prize_at_unesco_headquarters/ Plaza de Mayo Grandmothers received Félix Houphouët-Boigny Peace Prize at UNESCO Headquarters].</ref>. 18 października 2009 obchodzono religijne uroczystości w Jamusukro z okazji 104. rocznicy urodzin Houphoueta-Boiny’ego<ref>Jean Paul Loukou, [http://www.sekretariat-misyjny.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=853%3Awybrzee-koci-soniowej-rocznica-urodzin-prezydenta-felixa-houphoueta-boigny&Itemid=20 ''Wybrzeże Kości Słoniowej: Rocznica urodzin prezydenta Félixa Houphouëta-Boigny''], tłum. M. Kupiec, Pallotyński Sekretariat ds. Misji i Ewangelizacji Wschodu.</ref>.▼
Dzierżył w swych rękach dyktatorską władzę do końca życia, prowadząc życie w znacznym przepychu<ref>Simon Sebag Montefiore, ''Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa'', tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 257.</ref> oraz stosując ustrój monopartyjny (zaprowadzony w 1960) na czele z jedyną legalnie działającą Partią Demokratyczną Wybrzeża Kości Słoniowej. W polityce zagranicznej występował przeciwko lewicowym rewolucyjnym ruchom afrykańskim<ref>[[Ryszard Kapuściński]], ''Gdyby cała Afryka...'', Agora SA, Warszawa, 2011, ISBN 9788326805264, s. 73.</ref> i był krytykowany przez kontynentalnych przywódców za bliskie stosunki dyplomatyczne z [[Południowa Afryka|RPA]]<ref>Hasło ''Wybrzeże Kości Słoniowej'' w: Wielka Encyklopedia Polonica'', 2000.</ref>, które uzasadniał potrzebą dialogu ludności rasy białej i murzyńskiej. Wspólnie z [[Maurice Yaméogo|Maurice’em Yameogo]] – prezydentem Burkina Faso – planował połączenie Burkiny z Wybrzeżem, jednak projekt ten nigdy nie doczekał się realizacji. 25 maja 1963 brał udział w szczycie w Addis Abebie – stolicy Etiopii – powołującym [[Organizacja Jedności Afrykańskiej|Organizację Jedności Afrykańskiej]] (OJA)<ref>[[Ryszard Kapuściński]], ''Gdyby cała Afryka...'', Agora SA, Warszawa, 2011, ISBN 9788326805264, s. 74.</ref>. Przede wszystkim jednak był wykonawcą polityki ścisłej współpracy z państwami Zachodu (w szczególności z Francją) oraz rozwoju kapitalizmu w kraju, dzięki czemu ustabilizował życie polityczne Wybrzeża Kości Słoniowej, zapobiegając wybuchom ewentualnych zamachów stanu. Udało mu się utrzymać na odpowiednim poziomie stabilizację gospodarczą Wybrzeża Kości Słoniowej, która stale rozwijająca się przyciągała zagranicznych inwestorów, a następnie zyskała status największego producenta kakao i jednego z najbogatszych państw w Afryce. Dzięki jego programowi politycznemu na Wybrzeżu osiedlili się imigranci, którzy urośli pod względem liczebności do 1/3 populacji.
 
=== Schyłek życia i spuścizna ===
[[Plik:41658X1X2.jpg|mały|<center>[[Nicolae Ceaușescu]] (dyktator Rumunii) i Houphouët-Boigny – zdjęcie z początków 1977</center>]]
▲W 1983 wybrał miasto Jamusukro na stolicę Wybrzeża Kości Słoniowej, zaczynając jego rozbudowę. Przyczyną przeniesienia stolicy z Abidżanu do Jamusukro było to, że mieszkało tam rodzime plemię prezydenta. W roku 1985 rozpoczął budowę [[Bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro|Bazyliki Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro]], którą ukończono w 1989 kosztem 300 000 000 dolarów<ref>Cezary Wąs, ''Antynomie współczesnej architektury sakralnej'', Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2008, s. 101.</ref>. Ta kopia Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie stała się największym na świecie kościołem, lecz w ogromne wydatki poniesione na nią spowodowały, że kilka lat po śmierci Houphueta-Boigny’ego – w 1997 – iworyjski rząd ogłosił bankructwo kraju<ref>Simon Sebag Montefiore, ''Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa'', tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 306.</ref>.
 
W 1990 zezwolił na wprowadzenie [[pluralizm polityczny|systemu wielopartyjnego]], organizując wybory z udziałem różnych partii politycznych. Odniósł w nich zwycięstwo, pokonując kandydata na prezydenta [[Laurent Gbagbo|Laurenta Gbagbo]], lecz kilka lat później zmarł jako trzeci z ludzi najdłużej rządzących państwem niemonarchicznym<ref>Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego, [http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020229,title,Brutalnie-walcza-o-wladze-wojna-wisi-w-powietrzu,wid,13145001,wiadomosc.html?ticaid=112f60 ''Brutalnie walczą o władzę – wojna wisi w powietrzu''], 18 lutego 2012 – wp.pl.</ref> (prześcigali go [[Kim Ir Sen]] oraz [[Fidel Castro]]). Jego zgon położył kres porządkowi politycznemu na Wybrzeżu, zapoczątkowując ostrą rywalizację między grupami politycznymi w państwie<ref>[http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/unoci.php Unic Warsaw. Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie].</ref>.
 
▲Jego imieniem nazwano [[Stade Félix Houphouët-Boigny]] w [[Abidżan]]ie oraz jedną z nagród [[UNESCO]]<ref>[http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/plaza_de_mayo_grandmothers_to_receive_felix_houphouet_boigny_peace_prize_at_unesco_headquarters/ Plaza de Mayo Grandmothers received Félix Houphouët-Boigny Peace Prize at UNESCO Headquarters].</ref>. 18 października 2009 obchodzono religijne uroczystości w Jamusukro z okazji 104. rocznicy urodzin Houphoueta-Boiny’ego<ref>Jean Paul Loukou, [http://www.sekretariat-misyjny.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=853%3Awybrzee-koci-soniowej-rocznica-urodzin-prezydenta-felixa-houphoueta-boigny&Itemid=20 ''Wybrzeże Kości Słoniowej: Rocznica urodzin prezydenta Félixa Houphouëta-Boigny''], tłum. M. Kupiec, Pallotyński Sekretariat ds. Misji i Ewangelizacji Wschodu.
</ref>.
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Félix_Houphouët-Boigny”