|
'''Prostaglandyny''', '''PGs''' – grupa [[hormony zwierzęce|hormonów zwierzęcych]], pochodnych [[kwas arachidonowy|kwasu arachidonowego]] należących tym samym do grupy [[eikozanoidy|eikozanoidów]]. Należą one do hormonów parakrynowych (działających miejscowo), są regulatorami procesów [[fizjologia|fizjologicznych]], powstają wskutek pobudzenia [[układ nerwowy|nerwowego]]. Występują we wszystkich tkankach oraz płynach ustrojowych. Wykazują bardzo dużą aktywność biologiczną.
[[Plik:Prostaglandin E1.svg|thumb|Chemiczna struktura [[Prostaglandyna E1alprostadyl|prostaglandyny E<sub>1</sub>]] (PGE<sub>1</sub>)]]
[[Plik:Prostacyclin-2D-skeletal.png|thumb|[[Prostacyklina|I<sub>2</sub> - Prostacyklina]]]]
== Historia odkrycia i etymologia ==
W 1930 roku dwaj ginekolodzy [[Raphael Kurzrok]] i [[Charles C. Lieb]] odkryli, że [[macica]] ludzka po kontakcie z [[sperma|nasieniem]] mężczyzny kurczy się silnie i rozkurcza<ref>Kurzrok R, Lieb CC. ''Biochemical Studies of Human Semen. II. The Action of Semen on the Human Uterus''. Exp Biol Med (Maywood) 28 (3), ss. 268-272, 1930 {{doi|10.3181/00379727-28-5265 }}</ref>. [[Ulf von Euler]], laureat [[nagroda Nobla|nagrody Nobla]], badając odkryte przez Kurzroka i Lieba zjawisko wywnioskował, że skurcze macicy wywołuje produkowana przez [[gruczoł krokowy]] niezidentyfikowana substancja. Euler nazwał tę substancję prostaglandyną od łacińskiego określenia gruczołu krokowego ''glandula prostatae'' (obecnie wiadomo, że Euler był w błędzie, ponieważ prostaglandyny produkowane są przez [[pęcherzyk nasienny|pęcherzyki nasienne]]). Około 1945 Bergström i współpracownicy wyizolowali z nasienia dwie prostaglandyny nazywając je PGE i PGF.
== Biosynteza ==
Po zadziałaniu na komórkę czynników fizjologicznych takich jak [[(hormony]] i, [[neuroprzekaźnik]]i,) lub patologicznych, takich jak ([[toksyny]], czynniki drażniące, [[mikroorganizm]]y,) następuje uwalnianie hormonów tkankowych. Powodują one zaburzenia wewnątrz komórki, m.in.między innymi uszkadzają błonę [[lizosom]]ów, których [[enzym lityczyny|enzymy lityczne]], po przedostaniu się do [[Cytoplazma|cytozolu]], niszczą [[organellum|organelle]] i błony. [[Hydrolazy]] mogą [[hydroliza|hydrolizować]] [[Estry|wiązania estrowe]] [[Fosfolipidy|fosfolipidów]] błonowych, czego efektem jest uwolnienie wolnych [[Kwasy tłuszczowe|kwasów tłuszczowych]] do [[cytoplazma|cytoplazmy]]. Jeżeli uwolnionym kwasem jest [[kwas arachidonowy]], ulega on ''kaskadzie kwasu arachidonowego'', w wyniku czego powstają PGs.
=== Kaskada kwasu arachidonowego ===
Kwas ulega przemianom przez zespół enzymów zwanych ''syntetazą prostaglandynową'', w której skład wchodzą:
* [[cyklooksygenaza]] – hydro [[peroksydacjahydroperoksydacja]] na węglu jedenastym i cyklizacja łańcucha;
* [[lipooksygenaza]] – karboksylacja;
* [[Izomerazy|izomeraza]] – specyficzneswoiste komórkowo i tkankowo enzymy, które odpowiadająodpowiadające za wytworzeniewytwarzanie poszczególnych PGyn.
=== COX ===
Prostaglandyny syntetyzowane są przez [[Enzymy|enzym]] zwany [[cyklooksygenaza|cyklooksygenazą]] (COX). Istnieją trzy formy enzymu COX: [[COX-1]] i [[COX-2]] i [[COX-3]].
Formy te syntetyzują prostagladyny, z tym, żeale ich funkcja jest nieco inna:
* prostaglandyny [[COX-1]] – m.in.między innymi chronią błonę wyściełającą [[żołądek]], zmniejszając wytwarzanie [[sok żołądkowy|kwasu żołądkowego]], regulując wydzielanie śluzu oraz prawidłowe ukrwienie żołądka
* prostaglandyny [[COX-2]] – uczestniczą w procesach [[zapalenie|zapalnych]] i przyczyniają się do powstania [[ból]]ubólu, [[gorączka|gorączki]] i obrzęków.
* prostaglandyny [[COX-3]] -– występują w OUN, są izoformą COX-1
== Działanie biologiczne ==
== Zobacz też ==
* [[Prostacyklinatromboksany]]
* [[Eikozanoidy]]
* [[Tromboksany]]
{{Commonscat|Prostaglandins}}
| 