Jan Hirkan I: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m uproszczenie wywołania szablonu {{Kontrola autorytatywna}}
m drobne techniczne
Linia 1:
[[Plik:John Hyrcanus.jpg|300px|thumb|Moneta Jana Hirkana I]]
[[Plik:Judea Johannes Hyrcanus.PNG|right|thumb|Państwo Machabeuszy za Jana Hirkana I<br />{{legenda|lime|sytuacja w 134 p.n.e.}}{{legenda|fuchsia|tereny podbite}}]]
'''Jan Hirkan I''' (zm. [[104 p.n.e.]]) – [[etnarcha]] [[Judea|Judei]] i [[Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)|arcykapłan]] od [[135 p.n.e.]] z dynastii [[Machabeusze|Hasmoneuszy]]. Jego pseudonim "Hirkan" został mu nadany po dojściu do władzy.
 
Linia 15:
''Rozwścieczony ciosem zadanym mu przez Szymona, Antioch poprowadził swoje wojsko na Judeę i rozłożywszy się pod Jerozolimą, począł oblegać Hirkana. Ten zaś otworzył grób Dawida, który był najbogatszy z królów, i zabrał stamtąd skarb wartości ponad trzech tysięcy talentów. Z sumy tej wypłacił Antiochowi trzysta talentów i skłonił go do zaniechania oblężenia, a za pozostałą część zaczął, jako pierwszy wśród Żydów, utrzymywać wojska najemne''<ref name="flawiusz"/>.
 
Jednak według ''Antiq'' 13,249 Hirkan otworzył grób Dawida dopiero po oddaleniu się wojska i wyjednaniu rozejmu z Antiochem. Tak więc początki panowanie Jana Hirkana I były bardzo niekorzystne dla młodego, niedoświadczonego władcy. Znacząco spadła wtedy jego popularność między innymi z powodu wypędzenie z Jerozolimy ludności cywilnej w czasie oblężenie z powodu ciężkich warunków. Otwierając grób Dawida został przez niektórych oskarżony o obrazę obowiązków [[Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)|arcykapłana]] <ref>Jagersma, 89</ref>. Tymczasem gospodarka Izraela była wyczerpana środkami zużytymi w czasie oblężenia.
 
== Dalsze rządy ==
Jan Hirkan I wsparł Antiocha w czasie jego wyprawy na Partów. Kiedy Antioch poległ w jednej ze swoich bitew z nimi Jan napadł na Syrię <ref>''Antiq'' 13,250</ref>. Wracający z wygnania [[Demetriusz III Filopator|Demetriusz III]] nie mógł już uzyskać kontroli nad Judeą <ref name=autonazwa2>Sievers, 141</ref>. Później Syria rozpadła się na kilka krajów<ref name=autonazwa1>Gaalyahu Cornfled. Daniel to Paul: Jews In Conflict with Graeco-Roman Civilization. (New York: The Macmillan Company, 1962), 50</ref>. Korzystając z tego Hirkan zrzucił całkowicie zwierzchność syryjską z Izraela i powiększył terytorium swego państwa. Korzystając z pieniędzy uzyskanych z grobu Dawida zaczął utrzymywać armię złożoną z najemników <ref name=autonazwa2 />. Fundusze zebrane z podatków były jeszcze za małe, by poradzić sobie z jej utrzymywaniem <ref name=autonazwa1 />. Pierwszym terenem podbitym przez Hirkana była [[Transjordania]]. Po trwającym dziewięć miesięcy oblężęniu opanował on Medebę, po czym wyruszył w kierunku [[Sychem]]. W 111-10 r. przed naszą erą zmniejszył on znacząco rozmiary Sychem, a samarytańską świątynię leżąca nad [[Garizim]] zburzył. Umożliwiło to poprawę wizerunku Jana Hirkana I u wielu wspólnot religijnych, które nie akceptowały żadnych wspólnych miejsc kultu poza Jerozolimą. Następnie przyłączył on do państwa izraelskiego Idumeę, w której opanował Marisę, Adorę i wiele innych miast<ref>''Antiq'' 13,257</ref>. W 113 r. przed naszą erą Jan rozpoczął kolejną kampanię przeciwko Samarii. Jego dwaj synowie – Arystobul i Antygon rozpoczęli oblężenie Samarii. Oblężeni wezwali na pomoc Antiocha IX Kyzikenosa, który wysłał im 6000 żołnierzy. Oblężenie trwało długi i było kosztowne, jednak ostatecznie [[Samaria]] została pokonana. Hirkanowi udało się zająć [[Bet Sze’an|Scytopolis]]. Macedończycy mieszkający na obszarze Samarii stali się niewolnikami. Nie zostali natomiast nimi mieszkańcy Samarii czczący [[Jahwe]] i będący Izraelitami. Pod koniec trzydziestoletnich rządów Jana Hirkana I jego królestwo rywalizowało wielkością z tym istniejącym za czasów Salomona.
 
== Ekonomia, układy z innymi państwami i religia ==
Na początku swoich rządów Jan Hirkan I miał kłopoty ekonomiczne. Po śmierci Antiocha VII Sidetesa i później jego sytuacja znacząco się poprawiła. Nie musiał już płacić daniny i zaczął wybijać własną monetę. Odbudował mury zburzone przez Antiocha, ponadto wybudował w Judei warownie Baris i ewentualnie w okolicach Hirkanii<ref>W.D. Davies. The Cambridge History of Judaism, Vol. 2: The Hellenistic Age. (New York: Cambridge University Press, 1989), 331-332</ref>. W czasie swojego panowania dwukrotnie odnowił przymierze z Rzymianami<ref>Jagersma, 84</ref> i uzyskał od nich potwierdzenie niezależności Judei <ref>David Noel Freedman. The Anchor Yale Bible Dictionary, H-J: Volume 3. (New Haven: Yale University Press), 1992</ref>. Wspomagał także działania wojenne Rzymu. Utrzymywał dobre stosunki z Egiptem<ref>''Antiq''. 13.284-287</ref> i został uczczony przez [[Ateny]] i [[Pergamon (miasto)|Pergamon]].
W pobliżu [[Betlejem]] znaleziono sześćdziesiąt dwie monety pochodzące z czasów Hirkana, o czym świadczy inskrypcja brzmiąca "Arcykapłan Yohanan". Inny widoczny na nich napis oznacza "zgromadzenie Żydów". Świadczy to, że nie sprawował on władzy despotycznej, lecz dzielił ją z Zgromadzeniem i musiał liczyć się z jego zdaniem<ref>Cornfeld, 52</ref>. Z powodu nieobecności na wspomnianych tu monetach rysunków zwierząt i ludzi sugeruje się, że Jan Hirkan I wytrwał w zakazie kultu bożków. Znany jest jeden przypadek jego konfliktu z faryzeuszami, którzy krytykowali jego podwójną władzę jako arcykapłana i władcy o czym wzmiankuje [[Józef Flawiusz]] <ref>Sievers, 153-154</ref>. Miało to spowodować utratę ich wpływów oraz polepszenie się pozycji saduceuszy. Jednak istnieje kilka powodów aby wątpić relacjom Józefa. Wszystko wskazuje, że [[faryzeusze]] nie posiadali żadnych wpływów aż do czasu Salome, a monety odkryte wokół Betlejem przeczą jakoby Hirkan dzierżył władzę absolutną. Prawdopodobnie Flawiusz chciał opisując to zajście podwyższyć status faryzeuszy z którymi był związany za dynastii hasmonejskiej<ref>Sievers, 155</ref>. Pod koniec życia Hirkan dokonał rozdziału władzy zostawiając władanie nad państwem swojej żonie, a syna Arystobula I ustanawiając arcykapłanem<ref>Gaalyahu, 55</ref>. Józef Flawiusz tak podsumowuje w "Wojnie żydowskiej" panowanie Hirkana:
 
''Resztę swoich dni Jan dokonał w szczęśliwych okolicznościach i po wspaniałych rządach, które sprawował pełne trzydzieści lat, zmarł pozostawiając pięciu synów. Zasługuje on na miano prawdziwie szczęśliwego i nie było, jeśli chodzi o jego osobę, żadnego powodu do uskarżania się na los. Sam bowiem skupił w swojej osobie dające mu bezwzględną przewagę zakresy działania: najwyższą władzę, urząd arcykapłański i dar proroczy. Bóg bowiem mówił do niego i dlatego żadne z przyszłych wydarzeń nie były przed nim zakryte. On też przewidział i przepowiedział, że jego dwaj starsi synowie nie utrzymają się przy władzy. Warto opowiedzieć o ich tragicznym losie i pokazać, jak daleko im było do szczęścia swego ojca.''<ref name="flawiusz"/>..
 
== Współczesne nawiązania do postaci Jana Hirkana I ==
Linia 35:
* [[Allan Millard|Millard A.]], ''Skarby czasów Biblii'', Warszawa 2000, s. 204.
 
{{Władca
{| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" style="margin: 1em auto 1em auto"
|poprzednik = [[Szymon Machabeusz]]
|-
|funkcja = Książę Judei
!colspan="8" rowspan="1" align="center"| Jan Hirkan I
|lata = [[134 p.n.e.]]-[[104 p.n.e.]]
|-
|następca = [[Arystobul I]]
|width="125" rowspan="2" align="center"| Poprzednik:<br />'''[[Szymon Machabeusz]]'''
|}}
|width="150" rowspan="1" align="center"| '''Książę Judei'''<br />[[134 p.n.e.]]-[[104 p.n.e.]]
{{Władca
|width="125" rowspan="2" align="center"| Następca:<br />'''[[Arystobul I]]'''
|poprzednik = [[Szymon Machabeusz]]
|-
|width="150"funkcja rowspan="1" align="center"| '''[[Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)|Arcykapłan]]'''<br />[[134 p.n.e.]]-[[104 p.n.e.]]
|lata = [[134 p.n.e.]]-[[104 p.n.e.]]
|}
|następca = [[Arystobul I]]
}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}