Kazimierz Michałowski: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Wykopaliska ==

Według profesora Michałowskiego „nie tylko w mniemaniu świata nauki, ale również w najszerszej opinii cywilizowanego społeczeństwa, aktualny poziom kultury danego kraju mierzy się tym, czy posiada on własne wykopaliska w Egipcie”<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Michałowski | imię = Kazimierz | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1974 | strony = 10}}</ref>. W 1936 roku dzięki jego inicjatywie rozpoczęto prace archeologiczne w [[Edfu]], które trwały do 1939 roku. W wyprawie uczestniczyli archeolodzy z [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]] i Francuskiego Instytutu Archeologii Wschodu<ref name = EF18/>. Były to pierwsze wykopaliska z udziałem polskich archeologów na obszarze śródziemnomorskim. Prace prowadzono na nekropolii faraońskiej oraz w mieście antycznym z okresu grecko-rzymskiego i bizantyjskiego. Liczba i jakość artystyczna zabytków pozyskanych podczas pierwszej kampanii (1936 rok), pozwoliła na stworzenie wystawy w Galerii Sztuki Starożytnej w Muzeum Narodowym w Warszawie, której otwarcie nastąpiło już w czerwcu 1937 roku.

 

Udział polskich archeologów w badaniach w Edfu spowodował zainteresowanie świata nauki polskimi badaczami i dał możliwość rozpoczęcia kolejnych zagranicznych wykopalisk. Michałowski nawiązał współpracę z archeologami radzieckimi na Krymie. W lipcu 1956 roku grupa polskich archeologów rozpoczęła prace badawcze w [[Myrmekjon|Mirmeki]], starożytnej koloni greckiej Mirmekejon, które prowadzono do 1958 roku. Prace nie były prowadzone wspólnie, jak w przypadku misji polsko-francuskiej w [[Edfu]]. Badacze pracowali w dwóch oddzielnych zespołach, eksplorując dwa odcinki. Polskiej grupie przewodniczył prof. Michałowski, radzieckiej – prof. W. F. Gajdukiewicz z Uniwersytetu Leningradzkiego. Odkryto tłocznię wina z [[epoka hellenistyczna|okresu hellenistycznego]] z pełnym wyposażeniem oraz fragmenty budowli mieszkalnych<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kazimierz Michałowski | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1983 | strony = 37-40}}</ref>. Wszystkie zabytki ruchome znalezione przez misję polską zostały przewiezione do Warszawy za zgodą radzieckiego urzędu archeologicznego.

 

Po II wojnie światowej prof. Michałowski chciał kontynuować prace w Egipcie. Mógł wznowić badania w [[Edfu]], jednak na Francuzów nałożono zakaz prowadzenia wykopalisk w Egipcie. Prof. Michałowski uznał, że skoro francuscy archeolodzy w czasie II wojny światowej nie wrócili do [[Edfu]] bez polskich archeologów, on również tego nie zrobi. Nowym terenem wykopaliskowym stało się [[Athribis (Dolny Egipt)|Tell Atrib]] – ''Athribis'', czyli stołeczne miasto dziesiątego [[Nomy|nomu]] [[Dolny Egipt|Dolnego Egiptu]], dzisiejsze [[Banha|Benha]]. Prace prowadzono w latach 1957-1969. Odkryto pozostałości systemu wodociągowego miasta rzymskiego, pozostałości budowli sakralnych z Okresu Późnego, fundamenty świątyni [[Ahmose II|Amazisa]], depozyt, piece do wypalania wapna i łaźnie rzymskie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kazimierz Michałowski | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1983 | strony = 237-240}}</ref>.

 

[[Plik:Kazimierz Michałowski, Palmyra.jpg|thumb|Kazimierz Michałowski na wykopaliskach w Palmyrze, 1962]]

4 maja 1959 roku grupa polskich archeologów pod kierownictwem prof. Michałowskiego rozpoczęła wykopaliska w [[Palmyra (Syria)|Palmyrze]]; były one prowadzone do 1973 roku. Prace archeologów skupiały się na dwóch odcinkach. Pierwszym z nich był tzw. obóz Dioklecjana w zachodniej części miasta, w którym eksplorację prowadzono na ternie między Bramą Pretoriańską a [[Tetrapylon]]em, na forum przed tzw. Świątynią Sztandarów i wewnątrz samej świątyni. Przebadano również mury miejskie i odkopano fragment Drogi Pretoriańskiej. Na drugim odcinku, w tzw. Dolinie Grobów, czyli nekropolii palmyreńskiej, odsłonięto grobowiec Zabdy, Alaine oraz Juliusza Aureliusza Hermesa<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kazimierz Michałowski | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1983 | strony = 241-246}}</ref>. Wykopaliska pozwoliły ustalić rozwój urbanistyczny miasta oraz dokonać datowania odkrytych budowli na podstawie znajdujących się w nich materiałów epigraficznych<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kazimierz Michałowski | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1981 | strony = 94}}</ref>. Sensacyjnym sukcesem było odkrycie skarbu, na który składała się biżuteria i 27 złotych [[solid]]ów [[Fokas]]a, [[Herakliusz (cesarz bizantyjski)|Herakliusa]] i [[Konstans (cesarz rzymski)|Konstansa]]. Bogactwo i znaczenie odkrytego materiału było tak wielkie, że od 1966 roku zaczęto wydawać w Warszawie „[[Studia Palmyreńskie]]”, które ukazują się także obecnie (2016)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.pcma.uw.edu.pl/pl/studia-palmyrenskie/#contents | tytuł = Studia Palmyreńskie | data dostępu = 2016-06-25}}</ref>. Polscy archeolodzy stali się ekspertami od badań starożytnej [[Palmyra (Syria)|Palmyry]].

 

Wykopaliska w [[Aleksandria|Aleksandrii]] odbyły się w latach 1960–1973/74. Polscy archeolodzy byli pierwszą zagraniczną misją, której udało się otrzymać pozwolenie na prowadzenie badań w Aleksandrii. Grupy włoskich, angielskich i niemieckich naukowców pracowały na zlecenie i pod firmą Muzeum Grecko-Rzymskiego w Aleksandrii<ref>{{Cytuj książkę | autor = Kazimierz Michałowski | tytuł = Od Edfu do Faras | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1983 | strony = 136}}</ref>. Prace na tym terenie są utrudnione, ponieważ w latach 40. XVIII wieku [[Muhammad Ali (pasza)|Mohammed Ali]] nakazał w tym miejscu budowę miasta. Relikty przeszłości pozostają pod nowożytną zabudową. Prace koncentrowały się na terenie Kom el-Dikka. Odkryto tam monumentalne łaźnie rzymskie z licznymi basenami i cysternami oraz willę rzymską. Polscy archeolodzy odsłonili także pierwszy odnaleziony na terenie Egiptu teatr. Odkrycie to było tak sensacyjne, że prof. Michałowski uzyskał dodatkowe wsparcie finansowe od zarządu miasta na kontynuowanie prac. Starożytny teatr odsłonięto w całości i dokonano jego rekonstrukcji. Dziś stanowi on jedną z najważniejszych atrakcji Aleksandrii i służy do wystawiania widowisk. W ten sposób udało się zachować starożytną budowlę we współczesnej zabudowie. Na terenie Kom el-Dikka polscy archeolodzy przebadali również dwie arabskie nekropole.

 

Prace rozpoczęto w 1961 roku na prośbę egipskiego ministra kultury, któremu zależało na odbudowie świątyni królowej [[Hatszepsut]]. Od 1968 roku grupie archeologów towarzyszyli inżynierowie z [[Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków|Państwowego Przedsiębiorstwa Pracowni Konserwacji Zabytków]] (PKZ), wykonując prace budowlano-rekonstrukcyjne tejże świątyni. Podczas prac związanych z tym zleceniem prof. Michałowski dokonał odkrycia nieznanej dotąd świątyni grobowej [[Totmes III|Totemesa III]] (już podczas pierwszej kampanii), co spowodowało przesunięcie większości badań na ten teren. Świątynia ta okazała się wyjątkowa ze względu na położenie i plan, który różnił się od pozostałych budynków sakralnych okresu [[Nowe Państwo (Egipt)|Nowego Państwa]]. Prace prowadzono do 1972 roku.

 

[[Plik:Excavations at Faras 055.jpg|thumb|Kazimierz Michałowski na wykopaliskach w Faras]]

{{osobny artykuł|Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie}}