Lolita: Różnice pomiędzy wersjami

Przy czym prawdopodobnie Nabokov wymyślił wydawcę, chcącego zmienić płeć Lolity{{r|Schiff2005-s244}}.

 

 

=== Pierwsze reakcje na powieść ===

Wypowiedzi Humberta Humberta są starannie zorganizowane pod względem stylistycznym. Szczególnie charakterystyczna dla powieści jest, zauważalna w oryginale, znacząca rola organizacji brzmieniowej utworu, obecność wielu [[aliteracja|aliteracji]], np. ''a porridge of bone, brains, bronze hair and blood''{{r|Vladimir Nabokov Lolita cyt}}. Aliteracja związana jest szczególnie z głoskami „l” i „t”, występującymi w imieniu Lolita, np. ''Lolita, light of my life, fire of my loins (…) Lo-lee-ta: the tip of the tounge taking, a trip of three steps down the palate to tap, at three, on the teeth. Lo. Lee. Ta''{{r|Vladimir Nabokov Lolita cyt2}}. Ten element stylu powieści nie mógł zostać dokładnie oddany w polskich przekładach{{r|Vladimir Nabokov Lolita cyt3}}.

 

 

Charakterystyczne dla powieści jest również obnażanie [[fikcja literacka|fikcji powieściowej]], poprzez zaznaczanie obecności autora w tekście. Nabokov jest obecny w utworze poprzez postać Vivian Darkbloom (jej personalia to [[anagram]] jego imienia i nazwiska), a także jako Młody Poeta, ze sztuki Quilty'ego, który upiera się, że cała akcja jest dziełem jego wyobraźni{{r|Nabokov1991-s4}}. W fikcyjnej przedmowie Nabokov ujawnia się natomiast poprzez sformułowanie ''jakże jednak jego rozśpiewane skrzypce potrafią wyczarować tkliwość i współczucie dla Lolity'' – [[metafora]] [[skrzypce|skrzypiec]] jako twórczości literackiej pojawiła się także w posłowiu Nabokova do ''[[Zaproszenie na egzekucję|Zaproszenia na egzekucję]]'' i w [[autobiografia|autobiograficznym]] utworze ''Pamięci przemów!''{{r|trzydwacztery}}. Również fakt, że prowadzony przez Humberta dziennik został wyprodukowany przez firmę Blanco & Co z miasta Blancton, ujawnia fikcję powieści – dwukrotne nawiązanie do angielskiego słowa ''blank'' (pl. puste miejsce, niezapisany) wskazuje, że wszystko co bohater zapisuje jest puste i nieprawdziwe{{r|Nabokov1991-s356}}.

* [[Charles Maturin]] ''Melmoth the Wanderer'' – bohater tej [[powieść gotycka|gotyckiej powieści]] przypomina pod względem charakteru bohatera ''Lolity''. Melmoth to również fikcyjna marka samochodu, którym podróżują Humbert i Dolores{{r|Nabokov1991-s386}}.

* [[Edgar Allan Poe]] ''Upadek domu Usherów'' – przyjazd Humberta do rezydencji Quilty'ego, Pavor Manor, przypomina początek ''Zagłady…''{{r|Rampton1984-s111}}.

* ''[[Tristan i Izolda (legenda)|Tristan i Izolda]]'' – powieść jest ironiczną wersją celtyckiej legendy. Humbert, podobnie jak [[Tristan]], został wcześnie osierocony przez matkę. Tabletki nasenne, które bohater podaje Lolicie odpowiadają miłosnemu napojowi z legendy, a pomyłka lekarza, który przepisał nieskuteczny środek, jest odwróconą wersją pomyłki Braningen, która doprowadziła do romansu pomiędzy Tristanem a Izoldą. W obu tekstach kochankowie umierają jedno po drugim, rozdzieleni, jednak w legendzie śmierć ta jest wzniosła, w powieści natomiast trywialna{{r|Rougemont2002-s45}}.

[[Plik:John William Waterhouse - La Belle Dame sans Merci (1893).jpg|mały|[[John William Waterhouse]], ''La Belle Dame sans Merci''. ''Lolita'' nawiązuje do utworu Keatsa o tym tytule]]

* Formę zagadki mają również wpisy w leksykonie ludzi filmu i teatru pt. ''Kto jest kim w światłach rampy'', który główny bohater znajduje w więziennej bibliotece – biogramy nawiązują do postaci Humberta, Lolity i Quilty'ego i zapowiadają przyszłe wydarzenia powieściowe:

 

Imię i nazwisko aktora nawiązują do tytułowego bohatera ''Przygód Artura Gordona Pyma'' Poego, którego sposób prowadzenia pierwszoosobowej narracji przypomina Humberta Humberta.Debiutancka sztuka ''Jutrzenka'' (w org. ''Sunburst'') odwołuje się do myśli Humberta o śmierci Charlotty (org. ''ultimate sunburst'', pl. ''ostatecznie zajaśniała jutrzenka''), która umożliwiła mu zadebiutowanie w roli kochanka Lolity. Sztuka ''Dziwna Salamandra'' (org. ''Strange Mushroom'' – „dziwny grzyb”) ma wywoływać skojarzenia z penisem w stanie erekcji{{r|Nabokov1991-s339-348}}.

 

To pierwsze pojawienie się w postaci pełnych personaliów Quilty'ego. Jego sztuki: ''Mała nimfa'' i ''Ojcowska miłość'' wskazują na jego zainteresowanie nimfetkami. Z kolei ''Pani, która pokochała pioruny'' to sztuka, którą Lolita i Humbert będą wspólnie oglądać w Wace. Zamiłowanie do szybkich samochodów zapowiada jego pościg za Humbertem, a upodobanie do fotografii oznacza właściwie upodobanie do tworzenia zdjęć i filmów pornograficznych{{r|Nabokov1991-s349-350}}.

 

Imię aktorki wskazuje na Lolitę, natomiast nazwisko na jej związek z Quiltym. Humbert kilkakrotnie w powieści udziela Lolicie rady odpowiadającej tytułowi sztuki ''Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomym''. ''Zamordowany dramaturg'' zapowiada z kolei zabójstwo Quilty'ego{{r|Nabokov1991-s350-351}}.

 

|Dr&nbsp;Gratiano&nbsp;Forbeson,<br />Mirandola, N. Y.

|Dr&nbsp;Gratiano&nbsp;Forbeson,<br />Mirandola, N. Y.

|- style="vertical-align: middle;"

|[[Arsène Lupin]]

|Arsen Lupin

|Arsène Lupin

|- style="vertical-align: middle;"

|A.&nbsp;Person,<br />Porlock, England

Słowo „nimfetka” ([[język angielski|ang.]] ''nymphette'') pochodzi od [[język grecki|greckiego]] słowa ''{{grc|νύμφη}}'' (''nymphe'') oznaczającego wiecznie młodą boginkę przyrody, ale także oblubienicę. Kojarzy się też ze słowem „nimfomania”, oznaczającym nadmierny popęd seksualny, oraz z angielskim słowem ''nymph'' określającym nimfę (larwę). „Nimfetka” związana jest więc jednocześnie ze szczególnym czarem i magią oraz z [[przepoczwarczenie]]m larwy w motyla, przeobrażeniem dziewczęcia w kobietę{{r|czterydwasześć}}.

 

 

== Motywy ==

* '''Owady i motyle''' – powieść zawiera szereg aluzji [[entomologia|entomologicznych]]. Motyl [[rusałka admirał]] (''Vanessa atalanta'' z rodziny [[rusałkowate|Nymphalidae]]) ukryty jest w imieniu i nazwisku Vanessy Leigh, miasto Pisky odnosi się do słowa oznaczającego ćmę w języku angielskim. Do nocnego motyla nawiązuje również nazwisko panny Phalen (niedoszłej lokatorki Charlotty Haze), pochodzące od francuskiego słowa ''phaléne'', oznaczającego ćmę. Nazwa miasteczka Lepingville ukrywa w sobie łowienie motyli (ang. ''lepidoptera hunting'') i wskazuje, że tam ostatecznie Humbert osaczył swoją zdobycz – Lolitę. Personalia Avis Chapman, jednej z klasowych koleżanek Dolores, utworzone są od nazwy motyla ''Callophrys avis'' i jego odkrywcy – Chapmana. Edusa Gold, reżyserująca szkolną sztukę Lolity, nawiązuje natomiast do motyla ''[[Colias crocea|Colias edusa]]''{{r|Nabokov1991-s327335359364376385401409}}. Motywy entomologiczne posłużyły również do zaznaczenia odrębności autora i bohatera powieści – Humbert wykazuje się niewiedzą w tej kwestii – nie potrafi odróżnić ćmy od motyla, bierze ćmy z rodziny Prodoxidae za białe muchy oraz omyłkowo nazywa [[Kolibry|kolibrami]] motyle z rodziny [[zawisakowate|zawisakowatych]]. Są to pomyłki, których Nabokov, zajmujący się [[entomologia|entomologią]] nigdy by nie popełnił{{r|Nabokov1991-s390}}. Umieszczanie aluzji do motyli w personaliach postaci miało również pomóc autorowi w zapamiętaniu tych osób{{r|Nabokov1991-s432}}.

* '''Motywy baśniowe''' – nawiązania do postaci i sytuacji [[baśń|baśniowych]] przewijają się przez całą powieść: Lolita i Annabel wielokrotnie nazywane są [[elf (fantastyka)|elfami]] lub [[wróżka]]mi, Dolores urodziła się w mieście Pisky, co jest inną formą angielskiego słowa ''pixie'', określającego elfy, rezydencja Quilty'ego mieści się na ulicy [[bracia Grimm|Grimm]], pierwsza noc Humberta i Lo odbyła się w motelu ''Zaklęci łowcy'', pojawia się również szpital w Elphinstone, którego nazwa przywołuje słowo „elf”. Występują w powieści również aluzje do konkretnych baśni, m.in. ''[[Jaś i Małgosia|Jasia i Małgosi]]'', ''[[Mała syrenka (baśń)|Małej syrenki]]'', ''Pięknej i bestii'', ''[[Nowe szaty króla|Nowych szat cesarza]]'' i [[Śpiąca królewna (baśń)|Śpiącej królewny]]{{r|Nabokov1991-s346-347}}.

 

== Obraz USA ==

* Tytuł opowiadania ''Picnic, Lightning'' (piknik, piorun) napisanego przez [[Zadie Smith]] nawiązuje do sposobu, w jaki Humbert opisał śmierć swojej matki{{r|Zadie Smith}}.

* W 2009 roku pojawiła się w formie [[książka mówiona|książki mówionej]], czytanej przez [[Wojciech Żołądkowicz|Wojciecha Żołądkowicza]].

 

== Zobacz też ==