Tolerancja: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 47290448 autora 159.205.121.6 (dyskusja), powód:edycja zbędna |
|||
Linia 19:
W praktyce rządy zawsze musiały decydować, które grupy i postępowania należy tolerować, a które prześladować. Na przykład [[Cesarstwo Rzymskie|Imperium rzymskie]] musiało zmierzyć się z problemem tolerancji na zaanektowanych terytoriach. Władze zmuszone były zdecydować, które przekonania i grupy społeczne należy tolerować, a które potępiać. Miało to ważne znaczenie w zetknięciu z plemiennymi kulturami religii [[Monoteizm|monoteistycznych]] [[Anatolia|Azji Mniejszej]] i [[Afryka Północna|północnej Afryki]]: [[Zaratusztrianizm|zoroastryzmem]], [[judaizm]]em i [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwem]]. Fakt, że zwyczaje i kultura samego Rzymu opierały się na [[politeizm]]ie ułatwiał tolerancję wobec innych wierzeń i zwyczajów. Podobna sytuacja miała miejsce w [[średniowiecze|średniowieczu]], kiedy to przywódcy [[Europa|Europy]] chrześcijańskiej i [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]] tylko czasami tolerowali mniejszości religijne. W szczególności Żydzi poddani byli prześladowaniom antysemickim w tym okresie. W okresie podbojów kolonialnych europejskie potęgi chrześcijańskie musiały dokonywać tych wyborów przy kolonizacji [[Azja|Azji]], [[Oceania|Oceanii]], [[Afryka|Afryki]] i obu Ameryk.
Wczesnym głosicielem idei tolerancji był Polak [[Paweł Włodkowic]], który na [[Sobór w Konstancji|soborze w Konstancji]] twierdził, iż narody pogańskie mają prawo do zachowania swych wierzeń. Mimo działań Włodkowica poważna dyskusja na temat tolerancji rozpoczęła się w Europie dopiero w [[XVI wiek|XVI]] i [[XVII wiek]]u w odpowiedzi na reformację, wojny religijne oraz prześladowania, które poprzedzone były rozłamem [[Kościół katolicki|Kościoła katolickiego]] zapoczątkowanego przez [[Marcin Luter|Marcina Lutra]], [[Huldrych Zwingli|Huldrycha Zwinglego]] i innych. Pisarze tacy jak [[Sebastian Castellio]] i [[Michel de Montaigne]] kwestionowali teorię prześladowań usprawiedliwiającą wojny religijne, egzekucje osób oskarżonych o [[herezja|herezje]] oraz uprawianie czarnej magii, w zamian przedstawiając argumenty przemawiające za tolerancją.
W ramach kontrastu, ówczesna [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polska]] była wyjątkiem na skalę światową – gdy Europa krwawiła w wyniku licznych wojen, Polska była stabilna, gdyż tolerancja już była fundamentem [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|państwowości polsko-litewskiej]]. W owych czasach Polska była znana pod przydomkiem „schronienie dla heretyków”, a jej pozycja jako kraju otwartego na inność i obcość była usankcjonowana w pierwszym europejskim edykcie tolerancji – [[Konfederacja warszawska (1573)|Konfederacji Warszawskiej]] z [[1573]].
Linia 31:
Termin ''tolerancja'' z założenia rozumiany był do 20. wieku jako ''tolerancja religijna'' i odnosił się do stanowiących mniejszość [[sekta|sekt]] religijnych, których członkowie byli zwolennikami [[Reformacja|Reformacji]]. Mimo tego, słowo ''tolerancja'' staje się coraz bardziej popularne i jest używane w znacznie szerszym zakresie. Umieszczane jest coraz częściej w kontekście odmiennej orientacji czy praktyk seksualnych, kontrowersyjnych [[Partia polityczna|partii politycznych]] czy też budzących powszechny sprzeciw poglądów. Zmiany w zastosowaniu i rozumieniu tego terminu często stają się przyczyną ogromnych trudności, jakie pojawiają się podczas dyskusji na ten temat. Przykładowo, czasami dostrzega się różnice między pojęciem zwykłej ''tolerancji'' a nieco szerszym pojęciem ''wolności religijnej'':
: ''Niektórzy filozofowie […] postrzegają tolerancję i wolność religijną jako dwie całkiem różne rzeczy oraz wyraźnie podkreślają różnice między nimi. Według nich, tolerancja ma za zadanie oznaczać jedynie wyrozumiałość oraz pozwolenie od wyznawców dominujących religii na istnienie innych religii, nawet jeśli te religie traktuje się z dezaprobatą i postrzega jako gorsze, błędne lub szkodliwe. Natomiast wolność religijna jest postrzegana przez tych samych myślicieli jako równość wszystkich religii i wyznań, z wykluczeniem jakiejkolwiek dyskryminacji. W przypadku wolności religijnej, nikt, zgodnie z prawem, nie może nie tolerować ani odrzucić tej wolności''<ref name=Zagorin5>Zagorin, Perez (2003), ''How the Idea of Religious Toleration Came to the West'' (Princeton: Princeton University Press).</ref>.
Z tego powodu, dyskusje na temat tolerancji podzielone były często pomiędzy tych, dla których słowo tolerancja oznacza minimalną i być może nawet historyczną wartość oraz tych, postrzegających tolerancję jako pojęcie wciąż przepełnione witalnością, którego używają przy rozważaniu współczesnych kwestii dotyczących dyskryminacji na tle [[rasa|rasowym]], [[naród|narodowym]], [[seks]]ualnym oraz na tle niepełnosprawności i innych przypadków.
Linia 39:
== Tolerancja a monoteizm ==
Jedna z teorii na temat początków nietolerancji religijnej, przedstawiona przez [[Sigmund Freud|Zygmunta Freuda]] w książce ''Człowiek imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna'', opierała się na połączeniu nietolerancji z [[monoteizm]]em. [[Bernard Lewis]] i [[Mark Cohen]] próbowali dowodzić, że współczesne rozumienie tolerancji, obejmujące pojęcia tożsamości narodowej i prawa obywatelskiego dla ludzi różnych wyznań, nie brało pod uwagę wartości dawnych [[islam|muzułmanów]] lub chrześcijan ze względu na domniemane znaczenie monoteizmu. Historyk G.R. Elton wyjaśnił, że pierwotnie monoteiści postrzegali tak rozumianą tolerancję jako oznakę słabości lub nawet niegodziwości wobec [[Bóg|Boga]]. Dawniej, jak ujął to Bernard Lewis, powszechna definicja tolerancji brzmiała następująco:
: ''Jestem za was odpowiedzialny. Pozwolę wam na niektóre z praw i przywilejów, z których korzystam pod warunkiem, że będziecie przestrzegać reguł, które ja wam przedłożę i narzucę''<ref name=LewisBrandeis1>Lewis (2006), s.
== Tolerowanie nietolerancji ==
Filozof [[Karl Popper]] stwierdził w swej książce ''Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie'' (1963), że możliwe jest odmówienie tolerancji wobec nietolerancji:
: ''Czy tolerancyjne społeczeństwo powinno akceptować nietolerancję? A co, jeśli tolerując czyn „A”, społeczeństwo niszczy samo siebie? Tolerancja czynu „A” może być użyta do wprowadzenia nowego systemu myślowego, co może doprowadzić do braku akceptacji zespołu cech „B”, właściwych danemu społeczeństwu. Bardzo trudno jest znaleźć złoty środek, a różne społeczeństwa nie zawsze zgadzają się co do szczegółów. W rzeczywistości poszczególne grupy w obrębie jednego społeczeństwa często mają problemy z porozumieniem się. Niektóre państwa uznają zniesienie nazizmu w Niemczech za przejaw nietolerancji, podczas gdy w Niemczech to właśnie [[Narodowy socjalizm|nazizm]] jest uważany za niedopuszczalnie nietolerancyjny.''{{fakt|data=2009-01}}
oraz
: „Bezgraniczna tolerancja musi prowadzić do jej zaniku. Jeśli rozszerzymy bezgraniczną tolerancję nawet na tych, którzy nie są tolerancyjni, jeśli nie jesteśmy gotowi bronić tolerancyjnego społeczeństwa przed atakiem nietolerancyjnego, wtedy tolerancyjny zostanie zniweczony, a tolerancja z nim<ref>Raphael Cohen-Almagor, [http://books.google.co.uk/books?id=Bw3ZmlIywp8C&pg=PA1&dq=%22Unlimited+tolerance+must+lead+to+the+disappearance+of+tolerance+%22open+society+and%22&hl=en&sa=X&ei=S0B1VPGRJ6KQ7Aa2xIDoDQ&ved=0CCQQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22Unlimited%20tolerance%20must%20lead%20to%20the%20disappearance%20of%20tolerance%20%22open%20society%20and%22&f=false ''The Scope of Tolerance: Studies on the Costs of Free Expression and Freedom of the Press''] 2006.</ref>.
Linia 50:
Filozof [[John Rawls]] poświęca jeden rozdział książki ''Teoria sprawiedliwości'' następującemu problemowi: czy społeczeństwo powinno, czy też nie powinno tolerować nietolerancję oraz powiązaną z tą kwestią problem – czy w jakimkolwiek społeczeństwie ludzie nietolerancyjni mają jakiekolwiek prawo narzekać, gdy sami nie są tolerowani.
Rawls doszedł do wniosku, iż społeczeństwo musi być tolerancyjne, a więc ludzie nietolerancyjni muszą być akceptowani, gdyż w innym wypadku społeczeństwo byłoby nietolerancyjne, czyli niesprawiedliwe. Niemniej jednak Rawls uzasadnia swą opinię, obstając przy tym, że społeczeństwo i jego instytucje mają uzasadnione prawo do samoobrony, co wypiera zasadę akceptacji. Tak więc ludzie nietolerancyjni muszą być tolerowani, jednak ''tylko do momentu gdy nie zagrożą tolerancyjnemu społeczeństwu i jego instytucjom''.
Kontynuując, twierdzi, że podczas gdy ludzie nietolerancyjni mogą zrezygnować z prawa do narzekania w momencie, gdy sami nie są tolerowani, pozostali członkowie społeczeństwa mają prawo, a może nawet obowiązek, narzekać na ich zachowanie
{{przypisy}}
Linia 58:
== Bibliografia ==
{{Dopracować|więcej przypisów}}
* Zagorin, Perez (2003), How the Idea of Religious Toleration Came to the West (Princeton: Princeton University Press) (tłumaczenie własne).
* Lewis (2006), s. 25–36 (tłumaczenie własne).
* Beneke, Chris (2006), ''Beyond Toleration: The Religious Origins of American Pluralism'' (New York: Oxford University Press).
* Budziszewski, J. (1992), ''True Tolerance: Liberalism and the Necessity of Judgement'' (New Brunswick: Transaction Publishers).
* Cohen, A.J. (2004), „What Toleration Is” Ethics 115:
* Jordan, W. K. (
* Kamen, Henry (1967), ''The Rise of Toleration'' (New York: McGraw-Hill).
* Kaplan, Benjamin J. (2007), ''Divided by Faith: Religious Conflict and the Practice of Toleration in Early Modern Europe'' (Belknap Press).
* Laursen, John Christian and Nederman, Cary, eds. (1997), ''Beyond the Persecuting Society: Religious Toleration Before the Enlightenment'' (Philadelphia: University of Pennsylvania Press).
* Mendus, Susan and Edwards, David, eds. (1987), ''On Toleration'' (Oxford: Clarendon Press).
* Mendus, Susan, ed. (1988), ''Justifying Toleration: Conceptual and Historical Perspectives'' (New York: Cambridge University Press).
* Mendus, Susan (1989), ''Toleration and the Limits of Liberalism'' (Atlantic Highlands, New Jersey: Humanities Press).
* Murphy, Andrew R. (2001), ''Conscience and Community: Revisiting Toleration and Religious Dissent in Early Modern England and America'' (College Park: Penn State University Press).
* Nicholson, Peter P. (1985), „Toleration as a Moral Ideal” in ''Aspects of Toleration: Philosophical Studies'' ed. John Horton and Susan Mendus (New York: Methuan).
* Ten, C.L. (Chin Liew) (2004), ''A Conception of Toleration'' (Singapore: Marshall Cavendish International).
* Walsham, Alexandra
* Walzer, Michael (1999), ''On Toleration'' (New Haven: Yale University Press).
* Zagorin, Perez (2003), ''How the Idea of Religious Toleration Came to the West'' (Princeton: Princeton University Press).
[[Kategoria:Religioznawstwo]]
| |||