I Proletariat: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dodatkowe informacje |
|||
Linia 2:
|partia = PPS
|nazwa = Socjalno-Rewolucyjna Partia „Proletariat”
|logo =
|kod_państwa =
|skrót =
|lider =
|założona = [[1882]]
|rozwiązana = [[1886]]
|adres siedziby =
|ideologia = [[socjalizm]], [[marksizm]], [[socjalizm rewolucyjny]]
|poglady gospodarcze = [[socjalizm]]
|liczba =
|międzynarodowe =
|europarl =
|organizacja młodzieżowa =
|kolory =
|posłowie =
|senatorowie =
|eurodeputowani =
|commons =
|www =
}}
[[Plik:Proletariat.jpg|thumb|250px|Pierwszy numer pisma „Proletaryat”]]
[[Plik:Ludwik Warynski.JPG|thumb|250px|Ludwik Waryński, przywódca partii]]
'''Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat''' lub '''Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat'''<ref>Odezwy i dokumenty sygnowano jako Socjalno-Rewolucyjna Partia, natomiast wydawnictwa prasowe "Proletaryat" i "Wlaka Klas" jako Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia</ref> – pierwsza polska partia robotnicza opierająca się na założeniach [[marksizm]]u, [[
== Historia ==
Partia powstała w sierpniu 1882 roku w [[Warszawa|Warszawie]]. Jej założycielem był powracający w grudniu 1881 z [[Genewa|Genewy]] [[Ludwik Waryński]] oraz działacze lokalnych kółek [[Henryk Dulęba]] i [[Kazimierz Puchewicz]]. Waryński rozpoczął dyskusje w środowiskach robotników i studentów m.in. ze [[Stanisław Krusiński|Stanisławem Krusińskim]]. W kwietniu 1882 Waryński i Puchewicz wydali pierwszą niepodpisaną odezwę wspierającą strajk robotników w Warsztatach Naprawczych [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska|Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej]]. Waryńskiego wspierał emisariusz petersburskiej grupy młodzieży polskiej [[Stanisław Kunicki (działacz robotniczy)|Stanisław Kunicki]].
Organizacja w lipcu i sierpniu 1882 przygotowała swój pierwszy program jako „Odezwa Komitetu Robotniczego Partii Socjalno-Rewolucyjnej «Proletariat»”. Podstawą organizacji były 6-10-osobowe kółka podporządkowane Komitetowi Robotniczemu. W grudniu 1882 organizację opuścił Kazimierz Puchewicz, który powołał w następnym roku [[Partia Robotnicza Solidarność|Partię Robotniczą Solidarność]], która ograniczała swoje działania wyłącznie do spraw ekonomicznych, odrzucając żądania polityczne.
Linia 38:
W lipcu 1884 aresztowano Stanisława Kunickiego, w późniejszym czasie pozostałych członków Komitetu. Nowe kierownictwo skupiło się wokół [[Maria Bohuszewiczówna|Marii Bohuszewiczówny]], byli to: [[Konstanty Strzemiński]], [[Rozalia Felsenhardt]], [[Józef Razumiejczyk]] a bliską współpracownicą była [[Julia Razumiejczyk]]. Grupa ta pracowała do września 1885, kiedy nastąpiły masowe aresztowania. Ostatni skład Komitetu Centralnego tworzyli [[Marian Stefan Ulrych]], [[Wincenty Buksznis]], [[Michał Żynda]], [[Władysław Wisłocki (działacz robotniczy)|Władysław Wisłocki]], [[Teofil Bronikowski]] i [[Bronisława Waligórska]]. Grupę tę aresztowano w lipcu 1886 po nieudanym zamachu na prowokatora Piotra Pińskiego<ref>[[Irena Koberdowa]], ''Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat'', Książka i Wiedza, Warszawa 1981.</ref>.
W sierpniu 1885 rozpoczął się w Warszawie proces 29 „proletariatczyków”, wybranych spośród 190 aresztowanych<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Perl | imię = Feliks | tytuł = Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim (do powstania PPS) | wydawca = CKW PPS | miejsce = Warszawa | rok = 1932| strony = 202 | isbn =}}</ref>. W grudniu ogłoszono wyrok skazujący sześciu z nich na karę śmierci, osiemnastu na 16 lat katorgi, dwóch na 8 lat katorgi, zaś dwóch na osiedlenie na Syberii. Po odwołaniach karę śmierci utrzymano dla [[Piotr Bardowski|Piotra Bardowskiego]], [[Jan Pietrusiński|Jana Pietrusińskiego]], Stanisława Kunickiego i [[Michał Ossowski (działacz robotniczy)|Michała Ossowskiego]]. wyrok wykonano 28 stycznia 1886, na stokach Cytadeli Warszawskiej. Były to pierwsze po [[Powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]] wyroki śmierci, wydane z przyczyn politycznych w zaborze rosyjskim. Józef Szmaus i Mikołaj Lury zostali skazani na 20 lat katorgi (wskutek odwołania od kary śmierci). Na 16 lat katorgi skazano: Teoflia Błocha, [[Ludwik Janowicz|Ludwika Janowicza]], Ludwika Waryńskiego i [[Mieczysław Mańkowski|Mieczysława Mańkowskiego]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Perl | imię = Feliks | tytuł = Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim (do powstania PPS) | wydawca = CKW PPS | miejsce = Warszawa | rok = 1932| strony = 207 | isbn =}}</ref>.
Partia istniała w kraju do 1886 roku, lecz najbardziej aktywna była przez pierwsze kilkanaście miesięcy, gdyż aresztowania najbardziej znanych działaczy w latach 1883–1884 (Waryńskiego, [[Aleksandra Jentysówna|Aleksandry Jentysówny]], [[Tadeusz Rechniewski|Tadeusza Rechniewskiego]], [[Henryk Dulęba|Henryka Dulęby]]) znacznie zahamowały rozwój partii. Partia przetrwała na emigracji, skąd emisariusze rozpoczęli kontynuację jako [[II Proletariat|Polska Socjalno-Rewolucyjna Partia „Proletariat”]] w 1888 roku.
Linia 44:
Jako formy walki przewidywano strajki, manifestacje oraz terror, wymierzony w prowokatorów i carskich agentów, próbując przeniknąć szeregi ugrupowania. Partia opowiadała się za [[internacjonalizm]]em i sprzeciwiała dążeniom niepodległościowym. Jej działacze wychodzili bowiem z założenia, że państwo zawsze jest narzędziem klasowej opresji. Spodziewali się nadto, że międzynarodowa rewolucja i powstały w jej efekcie nowy system społeczno-ekonomiczny rozwiąże sam w sobie kwestię ucisku narodowego. Najważniejszym zadaniem była dla partii walka klas: wyzyskiwanych (robotników) z wyzyskującymi (kapitalistami), ale w programie partii była również: likwidacja własności prywatnej, bezpłatna oświata, równość społeczna. Partia wydawała własne czasopisma: w kraju: [[Proletariat (pismo)|„Proletariat”]], zaś na emigracji w Genewie: „Walka Klas” i „Przedświt” (redaktor [[Stanisław Mendelson]]).
Program był próbą zastosowania [[marksizm]]u w warunkach polskich: rewolucja w interesie klasy robotniczej, hasło „proletariusze wszystkich krajów łączcie się” ([[internacjonalizm proletariacki]]), poprawa sytuacji bytowej, brak kwestii niepodległości, brak kwestii agrarnej. Zawierał jednak szereg intuicji, typowych dla programów anarchistycznych, co wynikało z kontaktów działaczy Proletariatu z rewolucjonistami z [[Narodnaja Wola|Narodnej Woli]]. Te charakterystyczne elementy, odstające znacznie od [[
{{Przypisy}}
| |||