Thiền: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
ortografia wietnamska |
|||
Linia 13:
Różne źródła wykazują, że w Jiaozhou panowała znajomość elementów buddyjskich, takich jak śpiewanie [[Sutra|sutr]], tworzenie wyobrażeń buddyjskich, magicznych interwencji mnichów buddyjskich. Ponieważ informacje pochodzą z zupełnie niezależnych i odległych od siebie źródeł, można stwierdzić, że buddyzm musiał być w Jiaozhou już mocno osadzony{{odn|Nguyen|1997|s=11}}.
Kolejną ważną postacią był [[Kang Senghui]], wybitny mnich urodzony w Jiaozhou, jednak w rodzinie pochodzącej ze Środkowej Azji. W 247 r. opuścił on Jiaozhou i udał się do stolicy ówczesnego królestwa [[Wu (Okres Trzech Królestw)|Wu]], gdzie stał się wiodącym propagatorem buddyzmu. Z kolejnych źródeł dowiadujemy się o innych mnichach i propagatorach buddyzmu, takich jak np. [[Mou Bo]], uczony chiński żyjący i działający w Jiaozhou w II w., który nauczał buddyzmu i napisał traktat ''[[Mouzi]]''{{odn|Nguyen|1997|s=11}}.
W XI w. mędrzec wietnamski [[Thông Biên]] przedstawił cesarzowej-wdowie historię związaną z buddyzmem w Wietnamie. [[Sui Wendi]] (VI w. 隋文帝) postanowił wysłać buddyjskich mnichów do Jiaozhou, aby szerzyli tam [[Dharma|Dharmę]] buddyjską. Jednak buddyjski mnich z dworu wytłumaczył cesarzowi, że nie jest to konieczne, bowiem Jiaozhou kontaktuje się z Indiami, z których buddyzm został przyniesiony do Jiaozhou w tym samym czasie, co do Chin. I że nawet obecnie działają tam wybitni mnisi, dlatego nie trzeba tam nikogo nawracać na buddyzm. Tak więc już w VI w. buddyzm w Jiaozhou był bardzo mocno ugruntowany i miał świetnie zorganizowane społeczności buddyjskie{{odn|Nguyen|1997|s=12}}.
Linia 37:
Arystokracja Trần przyjęła za swoją idealistyczną wersję "nowego" buddyzmu - chiński "chan patriarchalny", który zaczął włączać się w społeczeństwo wietnamskie w okresie dynastii Lý. Powstała szkoła thiền [[Trúc Lâm]]. Jej założycielem był [[Trần Nhân Tông]], trzeci król dynastii, a więc zasadniczo była to całkowicie wietnamska szkoła. Chociaż nie przetrwała długo, to zaznaczyła się jako pierwsza próba ustanowienia szkoły thiền w średniowiecznym Wietnamie. Z kilku tekstów wyłania się obraz tradycji mocno opartej na patriarchalnym chanie; głównym narzędziem nauczania były zaskakujące dialogi między mistrzem a uczniami. Powtarzano dokładnie drogę chińską z przekazem oświeconego umysłu z nauczyciela do ucznia i konstruowaniem tym samym linii przekazu, wymianą wierszy (indywidualną lub zbiorową), przekazywaniem szaty i miski głównemu uczniowi, publicznymi ceremoniami przyjmowania wskazań zarówno przez mnichów jak i ludzi świeckich itd. Wyraźnie widać, że szkoła ta reprezentowała wysokokulturowy buddyzm dla arystokracji{{odn|Nguyen|1997|s=20, 21}}.
Według Phúc Diềna – XIX-wiecznego buddysty – już pod koniec dynastii Lý liczni chińscy mnisi chan należący zarówno do tradycji [[Linji (szkoła chan)|linji]] i [[caodong]] przybywali do Wietnamu aby szerzyć buddyzm. Ich uczniami byli członkowie arystokracji, łącznie z królami. Tego teksty wykazują, że już w okresie Trần thiền był popularny wśród arystokracji i było wiele świątyń, gdzie praktykowano pod kierunkiem chińskich nauczycieli. Niestety obecnie badacze dysponują tylko listami linii przekazu i nazwami świątyń, w których te linie rozkwitały{{odn|Nguyen|1997|s=21}}.
== Wprowadzenie szkoły thiền ==
Linia 45:
=== Szkoła vinitaruci ===
Tradycyjnie uważa się szkołę ([[Linia przekazu Dharmy zen|linię przekazu Dharmy]]) założoną przez indyjskiego mnicha [[Vinītaruci|Vintaruciego]] za najstarszą. Jego nazwisko pojawia się w kilku tekstach wietnamskich a także i chińskich<ref>''Lidai sanbao ji'' (rok [[597]]), ''Datang neidian lu'', ''Xu gaoseng zhuan'', ''Kaiyuan shijiao lu'' i ''Zhenyuan xinding shijiao mulu''</ref>. Czy wietnamski Vinitaruci był tą samą osobą, co chiński, nie wiadomo. Wiadomo, że klasztor Pháp Vân był już w II wieku znaczącym centrum buddyzmu w Wietnamie, do którego przybywali mnisi z Indii. Rozkwitał w nim buddyzm, który był mieszaniną popularnego indyjskiego buddyzmu z elementami braminizmu. Na pewno Vinitaruci nie był uczniem Trzeciego Patriarchy [[Jianzhi Sengcan|Sengcana]]
W świetle historycznych i literackich źródeł można uważać tradycyjny pogląd, że Vinitaruci przybył do Wietnamu i założył szkołę thiền, za nieprawdziwy{{odn|Nguyen|1997|s=40–43}}.
Linia 51:
W tekście ''Thiền Uyển Tập Anh'' autor przedstawił zasadniczo dziewiętnaście pokoleń następców Dharmy szkoły vinitaruci, od Vinitaruciego do [[Y Sơn]]a. Jednak między Vinitarucim a [[Định Không]]iem (ósme pokolenie) zapisane są biografie tylko dwóch mistrzów – [[Pháp Hiền]]a (drugie pokolenie) i [[Thiện Hội]] (czwarte pokolenie). Nie ma ani słowa o trzecim, piątym, szóstym i siódmym pokoleniu.
Biografia Pháp Hiềna została złożona z pewnych elementów wziętych z biografii [[Thông Biện]]a, połączonych z historią oświecenia w formie typowego dla chanu okresu Song dialogu i zaczerpniętego prawdopodobnie z dialogu pomiędzy [[Dayi Daoxin|Daoxinem]]
Pozostałe biografie od Định Khônga (ósme pokolenie) do Y Sơna (dziewiętnaste pokolenie) wykazują pewną koherentną tendencję buddyzmu. Buddyzm z tych biografii cechuje cudowność, ascetyczność, rytualizm i zaangażowanie w świecie. Biografie opisują więc buddyzm, który w niczym nie przypomina klasycznego zenu.
Linia 79:
Thảo Đường było zapewne sino-wietnamskim imieniem mnicha, który pochodził albo z Champy, albo z Indii. Po przybyciu do Wietnamu został osobistym nauczycielem cesarza Lý Thánh Tônga. Zapewne nauczał typowej mieszaniny buddyzmu mahajany z braminizmem.
=== Szkoła lâm tế ([[
O szkole tej dowiedzieć się można z dwóch źródeł: ''Lược Dẫn Thiền Phái Đồ'' (z lat ok. [[1310]]-[[1313]]) i ''Kế Đăng Lược Lục'' [[Phúc Điền]]a. Z nich można się dowiedzieć o dwóch liniach przekazu szkoły lâm tế. Według pierwszego źródła linia przekazu wyglądała następująco:
* Thông Thiền
Linia 106:
Chociaż wiadomo, że buddyjska literatura w Wietnamie, zwłaszcza od okresu dynastii Lý była bardzo bogata, to niewiele się zachowało do dziś{{odn|Nguyen|1997|s=58}}. Większa część literatury tego okresu składała się z dzieł wybitnych mnichów buddyjskich. Były to wiersze, krótkie eseje na temat komentarzy do tekstów buddyjskich, niezależne prace na różne tematy buddyjskie. Praca ''Lươc Truyện Các Tác Gia Việt Nam'' napisana przez [[Trần Văn Giáp|Trầna Văna Giápa]] zawiera krótkie noty biograficzne i listy ich twórczości. Niektórzy z tych autorów w swoich tekstach wykazywali wyraźne cechy łączące ich z thiềnem; np. dotyczy to znanego mnicha z dynastii Đinh i (Starszej) Lê - [[Khuông Việt|Khuônga Việta]] ([[933]]-[[1011]]).
Wyniesienie buddyzmu do rangi państwowej religii oraz pojawienie się buddyjskiej literatury chińskiej stały się bodźcem i inspiracją dla wietnamskiej inteligencji. Pomimo znanej formuły, że zen jest "oddzielnym przekazem poza werbalnymi naukami" buddyzm zen zostawił bogatą literacką spuściznę. Tak też stało się w Wietnamie. Znani mnisi zaczęli imitować chińskich patriarchów chan i tworzyć wiersze, zarówno w formie wierszy nauczających dla ich uczniów lub też jako wyrażenie ich duchowego zrozumienia, doświadczenia i nastawienia do
Tworzenie buddyjskiej poezji i w końcu także poezji thiền, stało się typową praktyką wśród wietnamskiej buddyjskiej elity i jest to kontynuowane do czasów dzisiejszych. Było to tak popularne, że według Cuonga Tu Nguyena thiền przypominał raczej religijny ruch literacki niż prawdziwą sektę czy też szkołę, którą cechować winna doktryna, praktyki i genealogie{{odn|Nguyen|1997|s=66}}.
Linia 124:
Wzorując się na rangach mnichów, Wietnam wprowadził podobne. Nadawano tytuł "Narodowego Nauczyciela", z różnych zresztą przyczyn. Wybitni mnisi nagradzani byli purpurową szatą, czemu towarzyszył nadawany tytuł "Wielkiego Mnicha Purpurowej Szaty". Szereg innych tytułów było związanych z Akademią Mnichów i spełnianymi przez mnichów obowiązkami, np. Mnich Pisarz (''Tăng Lục''), Mnich Urzędnik (''Tăng Quan''), Główny Nadzorca Mnichów (''Tăng Thống'') itd. Wiadomo, że [[Đinh Tiên Hoàng]] wprowadził takie rangi dla mnichów buddyjskich i [[Dao|taoistycznych]] w 971 r.
To, że wprowadzono takie tytuły, nie oznacza, iż istniała wtedy w Wietnamie wysoko zorganizowana sangha, a Główny Nadzorca Mnichów był jej głową. W połowie okresu panowania dynastii Lý pewne instytucje były już dość dobrze ustabilizowane. Odbywały się np. egzaminy z ''[[Sutra
=== Buddyzm a religia popularna ===
Linia 140:
Za panowania [[Lý Thánh Tông|Lý Thánha Tônga]] ([[1054]]-[[1072]]) wznoszono świątynie poświęcone Brahmie i Śakrze. Można znaleźć i inne elementy braminiczne w buddyzmie wietnamskim, chociaż nie jest to problem dobrze udokumentowany i zasadniczo czeka na dalsze studia.
Wiadomo także, iż w buddyzmie wietnamskim i w religii ludowej kultem cieszył się [[wedy]]jski bóg [[Wajśrawana]], pierwotnie znany jako [[Kubera]]. Kult ten został przeniesione z Indii do [[
=== Mnich buddyjski w średniowiecznym Wietnamie ===
Linia 164:
Na podstawie zachowanych tekstów można zauważyć, że zasadniczo doktryna i praktyka w dawnym buddyzmie wietnamskim jest uderzająco podobna do dzisiejszego wietnamskiego buddyzmu.
Poza elementami związanymi z thiềnem najczęściej spotyka się odniesienia do doktryny [[
=== Sutry ===
Linia 171:
Sutry są śpiewane zarówno codziennie (rutynowo) jak i podczas specjalnych ceremonii. Fizyczne teksty sutr są czczone jako święte obiekty, gdyż zawierają słowa Buddy. W wielu biografiach wybitnych mnichów wspomina się o ich oddaniu praktyce śpiewów. Oddawano się również praktyce kopiowania sutr, co traktowano jako akt pobożności. Nawet dziś praktyka kopiowania sutr jest często spotykana wśród wykształconych mnichów{{odn|Nguyen|1997|s=91, 92}}.
Najbardziej czytaną, studiowaną i recytowaną sutrą w Wietnamie była (i jest) ''[[Sutra lotosu|Sutra Lotosu]]''. Tacy mnisi jak [[Bảo Tính]] (zm. [[1034]]) i [[Minh Tâm]] (zm. [[1034]]) poświęcili się śpiewaniu jej przez piętnaście lat bez przerwy.
Inną sutrą, do dziś popularną, jest ''[[Sutra doskonałego oświecenia]]'' ([[język wietnamski|wiet.]] ''Viên Giác kinh''). Recytowaniu tej sutry poświecił się [[Viên Chiếu]] ([[999]]-[[1090]]). Jest on także autorem komentarza do tej sutry ''Tán Viên Giác Kinh'' (Pochwała "Sutry doskonałego oświecenia").
Linia 198:
W Wietnamie thiền zasadniczo nigdy nie był "szkołą" w znaczeniu rozpoznawalnej społecznej instytucji z zestawem tekstów, doktryn i praktyk. Dla zwyczajnych buddystów wietnamskich jest on zwyczajną "plotką klasztorną". Nigdy nie byli z nim związani tak jak z dewocjonalnym, rytualnym buddyzmem, bardzo bliskim buddyzmowi Czystej Krainy.
Linie przekazu z pewnością nie miały charakteru historycznego tylko religijny i literacki. W dodatku w ogóle nie były znane elitom wietnamskim. O szkole Trúc Lâm po raz pierwszy wspomniano w XIX wieku, o dwóch pozostałych nie wspomniano. W bibliografiach książek buddyjskich w Wietnamie znajdziemy teksty o sutrach, rytuałach, ceremoniach, [[
W czasach dynastii Lý, pod wpływem literatury docierającej z Chin, próbowano jakoś zdefiniować szkoły buddyjskie w Wietnamie. W tym czasie chan cieszył się niebywałą renomą w całym sinocentrycznym świecie. Zaczęto więc naśladować różne rodzaje literatury chan, zwłaszcza w rodzaju tekstów "przekazu lampy".
| |||