Edith Wilson: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m sekcje końcowe |
dalsza rozbudowa; litości - YT jako źródło? |
||
Linia 25:
== Życiorys ==
Pochodziła z rodziny byłych właścicieli niewolniczych plantacji tytoniu<ref name=":1">{{Cytuj|tytuł=First Ladies & Ancestral Identity Edith Wilson|czasopismo=www.firstladies.org|data dostępu=2016-10-29|opublikowany=www.firstladies.org|url=http://www.firstladies.org/ancestral-wilson.aspx}}</ref>, jej dziadek utracił swoją w czasie wojny secesyjnej<ref name=":3">{{Cytuj|autor=Lewis L. Gould|tytuł=American First Ladies: Their Lives and Their Legacy|data=2001-01-01|data dostępu=2016-10-31|isbn=9780415930215|wydawca=Taylor & Francis|s=237-244|url=https://books.google.pl/books?id=l10B-YpEqbEC&pg=PA244&lpg=PA244&dq=Edith+Wilson+1961&source=bl&ots=-YGC1qvNz_&sig=cL8-9bbgnBn7m_RyNVkOyKJR0kY&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjDgfCPm4XQAhWiHsAKHXMKD1oQ6AEIXjAM#v=onepage&q=Edith%20Wilson%201961&f=false|język=en}}</ref>. Urodziła się 15 października 1872 r. w Wytheville
Pierwszym mężem Edith był Norman Galt, którego rodzina prowadziła dobrze prosperujący sklep [[Złotnictwo|jubilerski]] w [[Waszyngton|Waszyngtonie]]<ref name=":1" />. Poznała go w 1891 roku<ref name=":3" />, podczas wizyty w Waszyngtonie u siostry<ref name=":2" />, której mąż był jego kuzynem. Wyszła za mąż w pięć lat później. Para miała jedno dziecko (syna), które urodziło się w 1903 roku i zmarło po kilku dniach<ref name=":3" />. Norman Galt zmarł w 1908 roku<ref name=":0" />, a Edith odziedziczyła rodzinny biznes<ref name=":3" />. W czasie trwania małżeństwa Edith przeszła zabieg [[Appendektomia|usunięcia]] [[Wyrostek robaczkowy|wyrostka robaczkowego]], jednak z uwagi na niechęć do szpitali, operacji dokonano w domu<ref name="Pastusiak351">{{Cytuj książkę | nazwisko = Pastusiak | imię = L. | tytuł = Panie Białego Domu | strony = 351}}</ref>.
Wdowa wynajęła menadżera do zarządzania sklepem, co przynosiło jej przez kolejne lata znaczny dochód. Dzięki zyskom ze sklepu stała się szybko postacią powszechnie znaną w mieście stołecznym. W tym okresie często podróżowała z siostrą i przyjaciółką Alice Gordon do Europy. O rękę Alice Gordon starał się w tym czasie Gary Grayson, który był lekarzem prezydenta Wilsona. To za jego sprawą Edith zaczęła bywać w [[Biały Dom|Białym Domu]] i w marcu 1915 r. poznała Wilsona, który od niedawna był wdowcem<ref name=":3" />.
Linia 35:
Większość doradców odradzała Wilsonowi ponowny ślub, w szczególności zaś zawieranie go tuż przed [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1916 roku|zbliżającymi się wyborami]], jednak ostatecznie 6 października Wilson osobiście spisał oświadczenie dla prasy, w którym informował o zaręczynach i planowanym ślubie oraz jednocześnie ogłosił swoje poparcie dla kwestii [[Prawo wyborcze dla kobiet|przyznania kobietom praw wyborczych]]<ref name=":3" />. 19 grudnia 1915 r. poślubiła Wilsona<ref name=":0" />, sama uroczystość ślubna odbyła się w kameralnym gronie w jej domu w Waszyngtonie<ref name=":0" /><ref name=":3" />.
Gdy Edith została pierwszą damą, pomagała prezydentowi w codziennych obowiązkach<ref name="Pastusiak355">{{Cytuj książkę | nazwisko = Pastusiak | imię = L. | tytuł = Panie Białego Domu | strony = 355}}</ref>. Przeglądała dokumenty państwowe, segregowała pocztę i brała udział w spotkaniach politycznych{{r|Pastusiak355}}. Kiedy w 1917 roku Stany Zjednoczone przystąpiły do [[I wojna światowa|I wojny światowej]], Edith rozszerzyła swoją działalność jako pierwsza dama{{r|Pastusiak356}}. Osobiście szyła mundury dla żołnierzy, dochody z hodowli owiec przy [[Biały Dom|Białym Domu]] przeznaczała na [[Amerykański Czerwony Krzyż|Czerwony Krzyż]], a także uczestniczyła w spotkaniach wojskowych<ref name="Pastusiak356">{{Cytuj książkę | nazwisko = Pastusiak | imię = L. | tytuł = Panie Białego Domu | strony = 356}}</ref>. Ponadto, w grudniu 1918 roku, pojechała wraz z mężem na [[Konferencja pokojowa w Paryżu (1919)|konferencję pokojową do Paryża]]{{r|Pastusiak356}}. Aby uzyskać poparcie dla ratyfikacji [[Traktat wersalski|traktatu wersalskiego]], Wilson udał się w podróż po kraju<ref name="Pastusiak357">{{Cytuj książkę | nazwisko = Pastusiak | imię = L. | tytuł = Panie Białego Domu | strony = 357}}</ref>.
Gdy prezydent Wilson 2 października 1919 r. doznał rozległego [[Udar mózgu|wylewu krwi do mózgu]], po którym miał sparaliżowaną lewą stronę ciała, Edith zataiła fakt choroby męża, utrzymując iż jest on tylko przemęczony. W czasie jego choroby i związanej z nią siedmiomiesięcznej nieobecności uczestniczyła w posiedzeniach rządu i przejmowała dokumenty adresowane do prezydenta<ref name=":4" />, pozwalając członkom gabinetu na zajmowanie się pozostałymi kwestiami<ref name=":0" />. Nieobecność prezydenta zrodziła liczne plotki o jego rzekomej śmierci<ref name=":4">{{Cytuj odcinek |tytuł=Jak Edith Wilson została pierwszą kobietą – prezydentem Ameryki? {{!}} Ale Historia odc. 158 |url=https://www.youtube.com/watch?v=uUyy6_u2ifU&list=TLAjFl99Mja5MyMTA5MjAxNg |autorzy=AleHistoria |data dostępu=2016-09-21}}</ref>. Dzięki swojej aktywności w tym okresie bywa nazywana „sekretnym prezydentem” i pierwszą kobietą na czele rządu USA<ref name=":2" />, niemniej jej aktywność i zakres władzy w tym okresie czyni ją jedną z najbardziej kontrowersyjnych pierwszych dam w historii USA<ref name=":3" />.▼
▲Gdy prezydent Wilson 2 października 1919 r. doznał rozległego [[Udar mózgu|wylewu krwi do mózgu]], po którym miał sparaliżowaną lewą stronę ciała, Edith zataiła fakt choroby męża, utrzymując iż jest on tylko przemęczony. W czasie jego choroby i związanej z nią siedmiomiesięcznej nieobecności uczestniczyła w posiedzeniach rządu i przejmowała dokumenty adresowane do prezydenta<ref name="
Po powrocie do zdrowia, prezydent rozważał kandydowanie na trzecią kadencję, aby jeszcze raz spróbować przekonać [[Senat Stanów Zjednoczonych|Senat]] do ratyfikacji traktatu wersalskiego, jednak Edith sprzeciwiła się temu pomysłowi<ref name="Pastusiak359">{{Cytuj książkę | nazwisko = Pastusiak | imię = L. | tytuł = Panie Białego Domu | strony = 359}}</ref>. Pierwsza dama jednak stanowczo sprzeciwiała się przyznaniu nominacji [[William Gibbs McAdoo|Williamowi Gibbsowi McAdoo]], jednak ostatecznie kandydatem [[Partia Demokratyczna (USA)|Partii Demokratycznej]] został [[James M. Cox|James Cox]]<ref name=":3" />.
Po zakończeniu kadencji Wilsona, para zamieszkała w rezydencji przy S Street w Waszyngtonie<ref name=":3" />, a Edith opiekowała się mężem do jego śmierci w 1924 roku. Resztę życia poświęciła na troskę o spuściznę po mężu, decydowała także o udostępnianiu pozostałych po nim dokumentów, jako że wówczas tego typu zbiory nie były jeszcze uważane za własność publiczną<ref name=":0" />. W 1939 r. wydała wspomnienia z okresu wspólnego życia z mężem pt. ''My Memoir'' ({{W języku|pl|Mój pamiętnik}})<ref name=":3" />. Sprawowała także bezpośredni nadzór nad produkcją filmu ''Wilson'' z 1944 roku<ref name=":0" /> i ściśle współpracowała z [[Ray Stannard Baker|Rayem Stannardem Bakerem]] przy ośmiotomowej biografii Wilsona. W późniejszych latach przekazała dom przy S Street na cele fundacji dbającej o dziedzictwo narodowe, zabiegała także o przekształcenie w zabytek domu rodzinnego Wilsona<ref name=":3" />. W [[Okres międzywojenny|okresie międzywojennym]] kilkakrotnie podróżowała do Europy, angażując się w wydarzenia związane z [[Liga Narodów|Ligą Narodów]]<ref name=":0" />, m.in. w 1925 r. odwiedziła jej nową siedzibę i została przyjęta owacją<ref name=":5">{{Cytuj|autor=Ruth Ashby|tytuł=Woodrow & Edith Wilson|data=2005-01-01|data dostępu=2016-10-31|isbn=9780836857597|wydawca=Gareth Stevens|s=41-42|url=https://books.google.pl/books?id=k7CnmY26aC8C&pg=PA42&lpg=PA42&dq=edith+wilson+december+heart&source=bl&ots=VHrLd61rHP&sig=Xsgjas_4zTk6k10D-VHEbmUG6Pw&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiixdvt9oXQAhUpI8AKHTdQAcMQ6AEIVDAL#v=onepage&q=edith%20wilson%20december%20heart&f=false|język=en}}</ref>. Chociaż odmawiała zaangażowania w bieżącą działalność Partii Demokratycznej, była postrzegana jako potencjalny kandydat na [[Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych|wiceprezydenta]] w czasie [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1928 roku|wyborów w 1928 roku]]. Podczas tych wyborów jej aktywność ograniczyła się jednak do obecności na konwencji partyjnej i wygłoszenia przemówienia<ref name=":0" />. 8 grudnia 1941 roku<ref name=":5" /> uczestniczyła jako gość w posiedzeniu Kongresu, na którym prezydent [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin Roosevelt]] zwrócił się do parlamentu o wypowiedzenie wojny [[Państwa Osi|państwom Osi]]<ref name=":0" />.
| |||