Sztuka przedromańska w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
link |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
||
Linia 31:
Przedromańska [[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|katedra w Gnieźnie]] także zachowała się w formie szczątkowej. Kościół istniał od około 970 roku, a na pewno powstał przed 999, gdy sprowadzono do niego relikwie [[święty Wojciech|św. Wojciecha]]. W 1000 roku świątynia została podniesiona godności katedry. Ta trójnawowa bazylika miała od wschodu trzy apsydy, a od zachodu dwie wieże.
Pierwsza katedra krakowska nazywana jest również chrobrowską. Jeszcze w literaturze lat 90. XX wieku tę katedrę utożsamia się ze szczątkami, które dziś uważane są za pozostałości [[kościół św. Gereona na Wawelu|kościoła św. Gereona]]<ref>Porównaj plan zabudowania Wawelu w ''Sztuce w Polsce Piastów i Jagiellonów'' Tadeusza Chrzanowskiego, s. 38 i książce Ryszarda Skowrona ''Wawel. Kronika dziejów'', Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2001, s. 35.</ref>. Ślady po pierwszej katedrze, powstałej po roku 1000, są bardzo nikłe i trudno zrekonstruować jej pierwotny wygląd. Być może była to bazylika z [[transept]]em i apsydą. Prawdopodobnie z niej pochodzą zachowane do dziś płyty z dekoracją plecionkową<ref>Michał Grychowski, Krzysztof J. Czyżewski, ''Katedra Wawelska'', Katowice: Videograf II, 2001, {{ISBN
[[Plik:Poznań Katedra Podziemia misa RB1.JPG|thumb|Hipotetyczna misa chrzcielna, katedra w Poznaniu]]
W okresie przedromańskim, oprócz katedr, powstawały także świątynie klasztorne, wyłącznie [[benedyktyni|benedyktyńskie]]: w Trzemesznie i [[Łęczyca|Łęczycy]], zachowane szczątkowo. Kościół w Trzemesznie - bazylikę z kryptą, tradycja wiąże ze św. Wojciechem. Zbudowano także kilka pomniejszych świątyń, m.in. [[kościół Najświętszego Salwatora w Krakowie]].
Linia 54:
Liczba zachowanych do dziś zabytków rzemiosła przedromańskiego jest niewielka i stanowi tylko część przedmiotów, jakie znajdowały się wówczas w Polsce. Potwierdza to relacja z ''[[Kronika polska (Galla Anonima)|Kroniki Galla]]'', opisująca bogactwo za czasów Bolesława Chrobrego: ''nie tylko komesowie, lecz nawet ogół rycerstwa nosił łańcuchy złote niezmiernej wagi, taki wszyscy mieli nadmiar pieniędzy. Damy zaś dworskie tak chodziły obciążone koronami złotymi, naszyjnikami, łańcuchami złotymi, naramiennikami, złotogłowiami i klejnotami, że gdyby ich drudzy nie podtrzymywali, nie mogłyby udźwignąć tego ciężaru''<ref>''Historia sztuki polskiej'', t.I: ''Sztuka średniowieczna'', Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965, s. 150</ref>. Nawet uznając, że autor przesadził, ilość kosztowności musiała być znaczna. Tymczasem ilość zabytków, jakie znane są dziś, jest co najmniej skromna. Nieco więcej zachowało się z końca wieku XI i wieków XII i XIII, ale i tak stanowią one tylko niewielką część pierwotnych zasobów.
Czeski kronikarz [[Kosmas z Pragi|Kosmas]] napisał, że Brzetysław, po złupieniu Polski, przywiózł ''100 wozów ładowanych złotem i srebrem''<ref>Cytat za: Tadeusz Chrzanowski, ''Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów'', Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, {{ISBN
Zachowane wyroby mają charakter przede wszystkim kościelny. Znaczna część wyrobów pochodziła z importu, gdyż przewyższały one wyroby lokalne, czasem jednak trudno rozstrzygnąć, czy dany wyrób jest rodzimy, czy został przywieziony z zagranicy.
Linia 73:
== Bibliografia ==
* Chrzanowski Tadeusz, ''Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów'', Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, {{ISBN
* Dobrowolski Tadeusz, ''Sztuka polska'', Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
* ''Historia sztuki polskiej'', t.I: ''Sztuka średniowieczna'', Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
* Mroczko Teresa, ''Polska sztuka przedromańska i romańska'', Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, {{ISBN
* Rodzińska-Chorąży Teresa, ''Co nam mówi architektura murowana?'' [w:] Henryk Samsonowicz (red.), ''Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy'', Kraków 2000, s. 361–387 [na:] http://www.giecz.pl/index.php?go=rodzinska_2000#22.
| |||