Rainer Maria Rilke: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
kat. |
→Kres życia: ort., lit., drobne merytoryczne |
||
Linia 46:
Niedługo przed śmiercią zdiagnozowano u niego [[białaczka|białaczkę]]. Zmarł [[29 grudnia]] [[1926]] roku w sanatorium Val-Mont w wieku 51 lat. Powodem śmierci było prawdopodobnie zakażenie, jakiego doznał raniąc się kolcem róży. Ciało złożono 2 stycznia 1927 w [[Raron]] (kanton [[Valais]]). Na nagrobku wyryto napisane przez niego samego [[epitafium]]:
{| class="wikitable sortable" align="center" width="90%"
| width="50%" |
''Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,''<br />
Linia 56:
''powiekami.''<br />
: <small>''(przeł. A. Lam) </small>
|''Różo, och czysta sprzeczności, rozkoszy,''
''być snem niczyim pod tak wielu''
''powiekami.''
(przeł. M. Jastrun)
|}
<br />
Linia 69 ⟶ 75:
== Wpływ na polską literaturę ==
W okresie międzywojennym Rilke był w Polsce dość dobrze znany, głównie dzięki przekładom.
Poezje Rilkego tłumaczone były na język polski m.in. przez [[Witold Hulewicz|Witolda Hulewicza]] (''Księga godzin'' i wybór innych wierszy), [[Mieczysław Jastrun|Mieczysława Jastruna]] (wybór z różnych zbiorów i wierszy rozproszonych, ''Elegie duinejskie'', ''Sonety do Orfeusza''), Janinę Brzostowską, [[Artur Sandauer|Artura Sandauera]] (wybór z różnych zbiorów), [[Julian Przyboś|Juliana Przybosia]] (pojedyncze wiersze), [[Adam Pomorski|Adama Pomorskiego]] (obszerny wybór z całości, ''Elegie duińskie'', ''Sonety do Orfeusza''), [[Andrzej Lam|Andrzeja Lama]] (wszystkie autorskie zbiory poezji w całości; z poezji młodzieńczych ''Ofiary dla Larów'', ''W koronie ze snu'', ''Adwent'', ''Sobie na święto'', ze spuścizny ''Chrystusowe wizje'' i wybór wierszy) oraz [[Krzysztof Kamil Baczyński|Krzysztofa Kamila Baczyńskiego]], który opatrywał swe wiersze cytatami z jego poezji.▼
▲Poezje Rilkego tłumaczone były na język polski m.in. przez [[Witold Hulewicz|Witolda Hulewicza]] (''Księga godzin'' i wybór innych wierszy, powieść ''Malte''), [[Mieczysław Jastrun|Mieczysława Jastruna]] (wybór z różnych zbiorów i wierszy rozproszonych, ''Elegie duinejskie'', ''Sonety do Orfeusza''), Janinę Brzostowską, [[Józef Wittlin|Józefa Wittlina]], [[Stefan Napierski|Stefana Napierskiego]], [[Artur Sandauer|Artura Sandauera]] (wybór z różnych zbiorów), [[Julian Przyboś|Juliana Przybosia]] (pojedyncze wiersze), [[Adam Pomorski|Adama Pomorskiego]] (obszerny wybór z całości, ''Elegie duińskie'', ''Sonety do Orfeusza''), [[Andrzej Lam|Andrzeja Lama]] (wszystkie autorskie zbiory poezji w całości; z poezji młodzieńczych ''Ofiary dla Larów'', ''W koronie ze snu'', ''Adwent'', ''Sobie na święto'', ze spuścizny ''Chrystusowe wizje'' i wybór wierszy) oraz [[Krzysztof Kamil Baczyński|Krzysztofa Kamila Baczyńskiego]], który opatrywał swe wiersze cytatami z jego poezji. Nowego tłumaczenia ''Pieśni o miłości i śmierci korneta Krzysztofa Rilke'' dokonał [[Adam Włodek]].
W poezji Jastruna i Baczyńskiego widoczne są wyraźne ślady inspirowania się Rilkem. Można je znaleźć także u [[Bruno Schulz|Brunona Schulza]] i [[Stanisław Grochowiak|Stanisława Grochowiaka]]. [[Zbigniew Herbert]] po rilkeańsku patrzył na kwestię śmierci, jak zauważa Katarzyna Kuczyńska-Koschany w swej książce ''Rilke poetów polskich''. Wskazuje w tej publikacji również innych poetów, na których Rilke miał wpływ: [[Julia Hartwig|Julię Hartwig]], [[Artur Międzyrzecki|Artura Międzyrzeckiego]], [[Stanisław Barańczak|Stanisława Barańczaka]], [[Adam Zagajewski|Adama Zagajewskiego]] i zwraca uwagę na utwory, w których [[Tadeusz Różewicz]] polemizuje z Rilkem (choćby w dramacie ''Do piachu'').
Rilke był w latach 50. XX wieku największym autorytetem literackim [[Stanisław Lem|Stanisława Lema]]. Jan Zieliński zadał sobie kiedyś trud porównania [[Obłok Magellana (powieść)|Obłoku Magellana]] - powieści polskiego autora z 1955 roku z najpopularniejszymi utworami prozą austriackiego poety i odkrył ze zdumieniem, jak wiele fragmentów zostało odeń nieledwie przepisanych.
== Spuścizna ==
=== Poezja ===
Rilke debiutował zbiorem ''Leben und Lieder'' (1894). Jego liryka rozwija muzyczne aspekty słowa, jest bardzo melodyjna, pełna wysublimowanych form językowych, bogata w słownictwie. Jest sposobem filozoficznego poznania, wielką poezją idealistyczną. Niejednokrotnie poeta wyraża w swych wierszach niepokoje egzystencjalne współczesnego człowieka, często porusza temat tragicznego splotu miłości i śmierci. ''Księga godzin'' to nowatorski zbiór liryki religijnej, inspirowana przemyśleniami renesansowych i barokowych mistyków niemieckich. Nazywa w nim Boga "głęboką ciemnością", odkrywając jednocześnie istnienie nierozerwalnego związku między człowiekiem a Bogiem (wiersz ''Co zrobisz, gdy ja umrę, Panie?''). Szczytowym osiągnięciem europejskiego symbolizmu są nastrojowe liryki z Księgi obrazów. Zbiór ''Nowe poezje'' przynosi już utwory w pełni współczesne i świadczy o ukształtowaniu nowej wrażliwości artystycznej. Wiersze religijne mają teraz postać apokryfów (''Abisag'', ''Ogród oliwny''), liryka filozoficzna staje się bardziej hermetyczna, uczucia i namiętności - wyciszone. Większość tekstów dotyczy śmierci (np. w wierszu ''Orfeusz, Hermes, Eurydyka'' śmierć zdaje się jakąś niepojętą formą życia). Do największych arcydzieł liryki współczesnej należą ''Elegie duinejskie'' (cykl 10 utworów) oraz ''Sonety do Orfeusza'' (55 utworów).
* ''Leben und Lieder'' (1894)
Linia 90 ⟶ 98:
* ''Requiem'' (1908)
* ''Życie Maryi'' (''Das Marien Leben'', 1912)
* ''Elegie duinejskie'' (''Duineser Elegien'', pisane od 1912 do 1922, głównie podczas pobytu na zamku księżnej Marii von Thurn und Taxis-Hohenlohe w [[Duino-Aurisina|Duino]])
* ''Sonety do Orfeusza'' (''Die Sonette an Orpheus'', 1922; napisane dla uczczenia pamięci córki przyjaciół Rilkego, 19-letniej tancerki Wery Ouckam Knoop)
* ''Vergers'' (1926)
* ''Les Quatrains Valaisans'' (1926)
Linia 104 ⟶ 112:
=== Listy ===
Istotną częścią spuścizny po Rilkem są jego listy, pisane między innymi do [[Marina Cwietajewa|Maryny Cwietajewej]], [[Auguste Rodin|Auguste'a Rodina]], [[André Gide|André Gide'a]], [[Clarie Goll]], [[Hugo von Hofmannsthal|Hugona von Hofmannsthala]], [[Lou Andreas-Salomé]] czy [[Boris Pasternak|Borysa Pasternaka]]. Zostały one po jego śmierci zebrane i wydane w osobnych tomach. Do najbardziej istotnych należą zbiory:
* ''Zebrane listy w sześciu tomach'' (''Gesammelte Briefe in sechs Bänden'', 1936–1939), opublikowane przez córkę, Ruth Sieber-Rilke oraz Carla Siebera
* ''Listy'' (''Briefe'', 1950), opublikowane przez Archiwum Rilkego w [[Weimar]]ze
| |||