Statek-pułapka: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Anacapa flaps.jpg|thumb|Statek-pułapka USS „[[USS Anacapa (AG-49)|Anacapa]]” z [[II wojna światowa|II wojny światowej]] – działa kalibru 76 mm ukryte w pobliżu [[Kotwica|kotwic]]]]

'''Statek-pułapka''' – [[okręt]], mały przebudowany [[statek handlowy]], uzbrojony w zamaskowane [[Artyleria okrętowa|działa]] i służący do walki z [[okręt podwodny|okrętami podwodnymi]] znajdującymi się na powierzchni{{odn|Fontenoy|2007|s=247}}. Statki-pułapki stosowane były w okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] przez [[III Republika Francuska|Francję]] i [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielką Brytanię]] – brytyjskie były nazywane ''Q-boat'' (lub ''Q-ship''), francuskie – ''bateauxBateaux-pièges''.

Konwencje wojny morskiej, w szczególności [[deklaracja londyńska]] z 1909 wymagały od okrętów wojennych m.in. topienia nieuzbrojonych [[Statek wodny|statków]] lub [[Konwój morski|konwojów]] statków bez [[Eskorta konwoju|eskorty]] dopiero po opuszczeniu ich przez [[Załoga (żegluga)|załogę]]. Statki neutralne mogły być zatopione dopiero po przeszukaniu i udowodnieniu przewozu [[przemyt|kontrabandy]]. Oznaczało to, że okręty podwodne mogły atakować nieuzbrojone cele tylko po wynurzeniu się, uprzedzeniu o zamiarze storpedowania i daniu załodze statku możliwości ewakuacji{{odn|Fontenoy|2007|s=14-21}}.

Ponadto, atakowanie zwłaszcza małych statków na powierzchni ogniem z działa pozwalało zaoszczędzić drogich [[torpeda|torped]]<ref name=warmachine>''Armed Merchantmen...'', „War Machine”.</ref>. W takiej sytuacji, wynurzony okręt podwodny, sądząc, że ma do czynienia z małym statkiem handlowym, wynurzał się obok statku-pułapki i podawał sygnały do zatrzymania i opuszczenia statku. Aby zmylić wroga, część załogi statku-pułapki spuszczała wtedy [[Łódź ratunkowa|łodzie ratunkowe]] udając panikę i opuszczała statek<ref name=warmachine/>. Stosowano także symulowanie uszkodzeń, przez wypuszczanie pary<ref name=warmachine/>. W odpowiednim momencie, artylerzyści statku-pułapki podnosili [[bandera|banderę wojenną]], opuszczali zasłony maskujące uzbrojenie i otwierali ogień z dział i [[karabin maszynowy|karabinów maszynowych]], topiąc okręt podwodny. Dla uniknięcia zatopienia statku-pułapki w razie trafienia torpedą, [[ładownia|ładownie]] były wypełniane unoszącym się na wodzie materiałem<ref name=warmachine/>. Część statków tego typu posiadała także [[bomba głębinowa|bomby głębinowe]], co dawało im pewne możliwości zwalczania zanurzonych okrętów podwodnych<ref name=warmachine/>.

19 sierpnia 1915, z pogwałceniem [[Prawo konfliktów zbrojnych|prawa wojny]] i [[Stany Zjednoczone|amerykańskich]] [[państwo neutralne|praw neutralności]] (używając do podejścia do celu amerykańskiej bandery)<ref name=warmachine/>, porucznik [[Godfrey Herbert]] na „[[HMS Baralong]]” zatopił [[SM U-27|U-27]] pod dowództwem [[Bernd Wegener|Bernda Wegenera]], a następnie [[Brytyjczycy]] z [[Broń ręczna|broni ręcznej]] zastrzelili rozbitków z [[Cesarstwo Niemieckie|niemieckiej]] jednostki<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Stern | imię = Robert Cecil | tytuł = The hunter hunted: Submarine versus submarine: encounters from World War I to the present | data = 2007 | wydawca = Naval Institute Press | miejsce = Annapolis, Md. | isbn = 1-59114-379-9 | strony = 9-11}}</ref>. 24 września „Baralong”, zatopił kolejny niemiecki okręt podwodny [[SM U-41]], w tym przypadku także atak brytyjskiego statku-pułapki nastąpił z naruszeniem prawa wojny. – „Baralong” operował [[False flag|pod obcą flagą]].

30 kwietnia 1917 po zaciętej walce „[[HMS Prize]]” poważnie uszkodził [[SM U-93|U-93]]; za uznane (błędnie) zatopienie U-bootaBoota, dowodzący HMS „Prize” porucznik [[William Edward Sanders]] otrzymał [[Krzyż Wiktorii]], najwyższe brytyjskie odznaczenie za męstwo na polu walki (kilka miesięcy później zginął ze swym okrętem, storpedowany przez [[SM UB-48]]){{r|qships}}.

Z chwilą rozpoczęcia przez Niemcy nieograniczonej wojny podwodnej w 1917 skuteczność statków-pułapek spadła, gdyż okręty podwodne topiły już wówczas większość statków nie wynurzając się. Ponadto, wprowadzenie systemu [[konwój morski|konwojów]] przyczyniło się do zmniejszenia strat wśród statków. Pomimo kilku spektakularnych akcji i dużej dozy „zromantyzowania” służby na tych okrętach, statki-pułapki nie były zbytnio skuteczne. Podczas 150 starć zatopiły one jedynie 14 U-Bootów i uszkodziły dalsze 60, przy stratach 27 statków-pułapek na 200 użytych (inne dane: zatopiono 11 U-Bootów, użyto około 180 statków<ref name=warmachine/>). Statki-pułapki były odpowiedzialne za około 10% zatopień U-Bootów (mniej niż np. [[Mina morska|miny morskie]]). Warto zwrócić jednak uwagę, że dowódcy okrętów podwodnych zaczęli obawiać się ataków w wynurzeniu i atakowali używając torped. U-Booty I wojny światowej mogły jednak zabierać stosunkowo niewielką liczbę torped, a same torpedy były dość drogie<ref name=warmachine/>.

[[Admiralicja brytyjska]] po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] podjęła próbę powrotu do koncepcji statków-pułapek, wyposażając 9 takich okrętów, jednakże nie odniosły żadnych sukcesów, przy stratach własnych<ref name=warmachine/>. W 1942 [[United States Navy|marynarka amerykańska]] przystosowała 6 okrętów do roli statków-pułapek („[[USS Anacapa (AG-49)|USS Anacapa]]”, „[[USS Asterion (AK-100)|USS Asterion]]”, „[[USS Atik (AK-101)|USS Atik]]”, „[[USS Big Horn (AO-45)|USS Big Horn]]”, „[[USS Captor (PYc-40)|USS Captor]]” i „[[USS Irene Forsyte (IX-93)|USS Irene Forsyte]]”), nie odniosły one jednak sukcesów i [[Patrol (wojsko)|patrole]] statków-pułapek zakończono w 1943.

* {{Cytuj pismo | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | tytuł = Armed Merchantmen of the World Wars | url = | czasopismo = War Machine | oznaczenie = vol.12, issue 140 | strony = 2784-2787 | data = | rok = 1986 | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = Orbis Publishing | miejsce = Londyn | issn = | język = en}}