Szarwark: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
typo |
link |
||
Linia 4:
'''Szarwark''' (od [[Język niemiecki|niem.]] ''Scharwerk'' z ''Schar'' – gromada, zastęp, tłum: ''werk'' – czyn, dzieło)<ref>[http://www.slownik-online.pl/kopalinski/C7D9A21C232E480F4125659B007DAA01.php ''Słownik Wyrazów Obcych'']</ref> – przymusowe świadczenie nakładane na [[Chłopi w Polsce|ludność wiejską]] w postaci robót publicznych, głównie na rzecz budowy i utrzymania dróg, mostów, wałów przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych<ref>Krystyna Holly, Anna Żółtak, ''Słownik wyrazów zapomnianych czyli słownictwo naszych lektur'', Warszawa 2001, s. 362.</ref>.
Świadczenie wywodziło się z obowiązku [[Średniowiecze|średniowiecznej]] wspólnoty opolnej do budowy na swym terenie dróg i ich utrzymania, budowy mostów, utrzymania w dobrym stanie przepraw. Wraz z umacnianiem się organizacji państwowej obowiązki te przeszły na administrację państwową i miasta. Ludność wiejska pozostała nadal zobowiązana do utrzymania dróg dojazdowych do pól i innych dróg lokalnych na terenie wsi. Z tego obowiązku wynikł przymus bezpłatnych robót na rzecz dworu albo gromady wiejskiej, nadal dotyczących prac przy budowlach ogólnego pożytku, zwłaszcza związanych z komunikacją. Wymiar szarwarku był różny, od kilku do 32 dni rocznie, w zależności od regionu (np. na Śląsku w końcu XVIII wieku wynosił 6 dni rocznie)<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku | autor = Antoni Mączak | autor link = Antoni Mączak | rozdział = Szarwark | autor r = Julian Janczak | wydawca = Wiedza Powszechna | miejsce = Warszawa | rok = 1981 | tom = t.2 | strony = 353 | isbn = 83-214-0185-6}}</ref>. Częste było nadużywanie szarwarku przez [[Szlachta|szlachtę]] na rzecz prac w [[folwark]]ach i traktowanie go jako dodatkowej [[Pańszczyzna|pańszczyzny]] (por. [[
W [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Kongresowym]] szarwark sprzężajny, czyli przy użyciu własnego wozu, wykonywali gospodarze, a szarwark pieszy - [[komornik (historia)|komornicy]]. Podobnie było w [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]], gdzie uprawnienie do egzekwowania szarwarku miała rada gminy. W XIX wieku wprowadzono powszechnie możliwość wykupienia się od szarwarku. Pochodzące stąd pieniądze były używane na utrzymanie dróg lokalnych. W [[Historia Polski (1918–1939)|okresie międzywojennym]] również istniał obowiązkowy szarwark na rzecz gminy z możliwością wykupienia się od niego. [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|Niemieccy okupanci]] z uprawnienia do szarwarku korzystali często i nakładali go w dużym wymiarze.
| |||