Plan Worek: Różnice pomiędzy wersjami

[[plik:The Polish Navy during the Second World War HU76130.jpg|300px|right|thumb|[[ORP Orzeł (19391938)|ORP Orzeł (85A)]]. W planie Worek zajmował sektor wewnątrz [[Zatoka Gdańska|Zatoki Gdańskiej]] i stanowił odwód [[Dowództwo Marynarki Wojennej|dowództwa floty]].]]

'''Plan Worek''' — opracowany w 1939 roku [[Plan operacji|plan operacyjny]] [[Polskie okręty podwodne|polskich okrętów podwodnych]] przewidziany na wypadek [[wojna|wojny]] z [[III Rzesza|Niemcami]]. Podstawowym założeniem planu była obrona [[Hel (miasto)|Helu]] przed spodziewanym niemieckim [[desant morski|desantem morskim]] na [[Rejon Umocniony Hel]] jako główną [[baza morska|bazę morską]] [[Marynarka Wojenna (II RP)|floty]]. Praktyka pierwszych dni wojny potwierdziła nierealność założeń planu. Oparty na niemieckim planie dookrężnej obrony Helu z czasów [[I wojna światowa|pierwszej wojny światowej]], miał charakter wybitnie defensywny i pasywny. Przystąpienie do jego realizacji uniemożliwiło wykorzystanie zalet i możliwości [[okręt podwodny|okrętów podwodnych]] na wodach płytkich oraz wykonywanie zadań do których były na [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] predestynowane. W wyniku rozmieszczenia na przewidzianych planem pozycjach na małym obszarze w bezpośredniej strefie przybrzeżnej i pozbawienia ich aktywnej roli ofensywnej, wszystkie polskie okręty podwodne były wykrywane, śledzone i atakowane przez niemieckie jednostki nawodne i lotnictwo, a incydentalnie także przez [[Niemieckie okręty podwodne|U-Booty]]. Wszystkie zostały też uszkodzone. Błędne założenia tego planu leżały u podstaw całkowitego niepowodzenia polskich działań podwodnych w ramach [[Kampania wrześniowa|wojny obronnej 1939 roku]].

Uzupełnieniem planu Worek był opracowany i podpisany przez dowódcę DOP rozkaz "Sygnałowy 1", który przydzielał sektory operacyjne okrętów podwodnych [[ORP Sęp (19391938)|ORP Sęp]], [[ORP Ryś (19311929)|Ryś]], [[ORP Żbik (19321931)|Żbik]], [[ORP Wilk (19311929)|Wilk]] oraz [[ORP Orzeł (19391938)|Orzeł]] na przedpolu bazy Hel oraz wskazywał miejsca ładowania baterii akumulatorów. Rozkaz określał również seanse łączności na [[Fale krótkie|falach krótkich]] (KF) i [[Fale długie|falach długich]] (DF) w relacji okręt-brzeg<ref name=Mak-założenia/>. Mimo że zachowało się bardzo niewiele dokumentów z tamtego czasu, należy przyjąć że dokumenty operacyjne planu Worek musiały zawierać „mapę kwadratów”, czyli mapę Bałtyku podzieloną na ponumerowane kwadraty oraz „szablony”, które pozwalały w oparciu o podane punkty geograficzne i kurs wykreślić na mapie sektor działania okrętu<ref name=Mak-założenia/>

Sektor okrętu [[ORP Orzeł (19391938)|ORP "Orzeł"]] znajdował się wewnątrz Zatoki Gdańskiej - w [[Zatoka Pucka|Zatoce Puckiej]] - obejmował obszar do linii [[Jastarnia]] – ujście [[Wisła|Wisły]]. Na wschód od tej linii miał operować [[ORP Wilk (19311929)|ORP "Wilk"]] - w sektorze numer 27<ref name=Koperty/>. Pozostałe trzy okręty otrzymały sektory na północ od Mierzei Helskiej; [[ORP Sęp (19391938)|ORP "Sęp"]] między południkami [[latarnia morska|latarni morskiej]] Stilo od zachodu i 18°30' od wschodu, na północy zaś równoleżnikiem 55°12'<ref name=Koperty/>, 5 do 10 [[mila morska|mil morskich]] na północ od [[Rozewie|Rozewia]]<ref name=Pertek-Worek>Jerzy Pertek: ''Wielkie Dni Małej Floty'', s. 111-112</ref> zaś [[ORP Żbik (19321931)|ORP "Żbik"]] (sektor 50) i [[ORP Ryś (19311929)|ORP "Ryś"]] (sektor 35) w kierunku południowo-wschodnim od sektora "Sępa"<ref name=Koperty/>.

Celem uniknięcia wzajemnych nieporozumień, każda z jednostek otrzymała oddzielne sektory dla nocnego ładowania [[Akumulator elektryczny|akumulatorów]]. ORP "Sęp" mógł lądować akumulatory w swoim sektorze - dopuszczono jednak opuszczenie w tym celu sektora, nie dalej jednak niż do 55°25'N, czyli 13 mil morskich na północ od granicy sektora<ref name=Koperty/>. ORP "Orzeł" miał wyznaczone miejsce ładowania w zachodniej części Zatoki Puckiej, "Wilk" na [[redaReda (akwen)|redzie]] Helu, "Żbik" i "Ryś" - na północny wschód od swoich sektorów<ref name=Koperty/>. Jednostkom typu ''Wilk'' wyznaczono sektory według szyfrowanego schematu, natomiast okrętom typu ''Orzeł'' sektory wyznaczono współrzędnymi geograficznymi. Wszystkie jednostki otrzymały informacje o akwenach zagrożonych własnymi minami w kopercie oznaczonej jako "Rurka". Właściwy rozkaz "Rurka" składał się z trzech części „Rurka Anna”, „Rurka Baran”, „Rurka Cal”, które dotyczyły postawienia zagród minowych w rejonach o określonych współrzędnych geograficznych. Zagrody minowe wraz z okrętami podwodnymi w w przypisanych sektorach, stanowić miały możliwie szczelną osłonę półwyspu. Stawianie min mogło jednak odbyć się wyłącznie na rozkaz z lądu<ref name=Mak-założenia/>{{#tag:ref|Według niektórych autorów, rozkaz o opracowaniu planu stawiania min przez okręty podwodne, dowódca DOP otrzymał od dowództwa floty dopiero 2 września po niepowodzeniu operacji stawiania min przez zespół okrętów nawodnych zgodnie z planem [[Operacja Rurka|Rurka]]<ref name=rudzki-Rurka-oop>Czesław Rudzki: ''Polskie Okręty Podwodne'', s. 119</ref>. Informacja ta nie może być jednak prawdziwa, gdyż zachowanych w [[Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie|Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie]] rozkazów dla "Wilka" (znanych potocznie pod nazwą otwieranych na konkretny sygnał "kopert"), wynika że takie plany były przygotowane już przed wybuchem konfliktu. Prawdopodobnie więc chodziło jedynie o skierowane do kmdra Aleksandra Mohuczego polecenie przygotowania samego rozkazu wykonania rozkazów "Rurka Cal", "Rurka Baran" i "Rurka Anna"<ref name=Mak-założenia/>.|group=uwaga}}.

Większość polskich okrętów została zgłoszona przez Niemców jako zatopione. Wynikało to z tego, że były atakowane przez [[Niemieckie okręty podwodne|U-BootBooty]]y torpedami z zapalnikami magnetycznymi. Wadliwe ich działanie powodowało przedwczesny wybuch, dając tym samym możliwość ucieczki polskim jednostkom. Na podstawie śladów m.in. plam ropy, części wyposażenia itp. błędnie raportowano zniszczenie okrętów.