Sahara Zachodnia: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Dodany Podział Administracyjny
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez Ofipavlo) i przywrócono wersję 48394303 autorstwa Justynian I Cesarz Rzymski
Linia 159:
 
== Geografia ==
[[Plik:Western Sahara desert 1.jpg|thumb|left|200px|[[Hamada]] w Saharze Zachodniej]]
{{osobny artykuł|Geografia Sahary Zachodniej}}
Sahara Zachodnia leży w północno-zachodniej części [[Afryka|Afryki]] zwanej [[Maghreb]]em. Graniczy na północy z [[Maroko|Marokiem]], [[Algieria|Algierią]] i [[Mauretania|Mauretanią]] na wschodzie i południu. Zachodnia część graniczy z [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]]. Prawie całe terytorium zajmuje pustynia kamienista (''[[hamada]]''), jedynie na południu pojawiają się piaszczyste [[wydma|wydmy]]. Teren jest w przeważającej mierze płaski, z wysokimi [[klif]]ami u wybrzeży oceanu. Tereny znajdujące się pod kontrolą Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej (terytorium przez nią administrowane) graniczą od wschodu z Mauretanią (1 561 km granicy), od zachodu z zajmowaną przez Maroko częścią Sahary Zachodniej, zaś od północnego wschodu na krótkich odcinkach z Marokiem i Algierią.
Linia 168 ⟶ 169:
 
== Historia ==
[[Plik:Morocco Protectorate.svg|thumb|left|200px|Sahara Hiszpańska]]
W 1885 roku w wyniku postanowień [[konferencja berlińska|konferencji berlińskiej]] tereny Sahary Zachodniej stały się [[Hiszpania|hiszpańskim]] protektoratem (od 1958 formalnie pod nazwą [[Sahara Hiszpańska]]), w zamian za uznanie przez Hiszpanię francuskiego [[protektorat]]u nad [[Maroko|Marokiem]]. Panowanie hiszpańskie na tych terenach trwało do połowy lat 70. XX wieku<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.[[Plik:Western Sahara desert 1.jpg|thumb|200px|[[Hamada]] w Saharze Zachodniej]]{{osobny artykuł|Front Polisario|Zielony Marsz|wojna w Saharze Zachodniej}}
W 19731885 roku przyw wsparciuwyniku Algierii utworzony został niepodległościowypostanowień [[Frontkonferencja Polisarioberlińska|Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio dekonferencji Oroberlińskiej]] (Polisario)tereny Sahary któryZachodniej podjąłstały się antyhiszpańskiej kampanii wojskowej. W 1975 roku, w ramach akcji zwanej [[Zielony MarszHiszpania|zielonym marszemhiszpańskim]] okołoprotektoratem 300(od tys.1958 Marokańczykówformalnie wkroczyłopod nanazwą tereny[[Sahara SaharyHiszpańska]]), Hiszpańskiej.w Zielonyzamian marszza skłoniłuznanie rządprzez HiszpaniiHiszpanię dofrancuskiego ustępstw i przekształcenia protektoratu w terytorium pod wspólnym[[protektorat]]u zarządemnad hiszpańsko-marokańsko-[[MauretaniaMaroko|mauretańskimMarokiem]]. WPanowanie 1976hiszpańskie rokuna Hiszpaniatych ostatecznieterenach wycofała się z tej części świata, co doprowadziłotrwało do proklamacjipołowy niepodległościlat Saharyjskiej70. Arabskiej Republiki Demokratycznej przez grupujący ludność [[Sahrawi]]XX Polisariowieku<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.
 
{{osobny artykuł|Front Polisario|Zielony Marsz|wojna w Saharze Zachodniej}}
W 1973 roku przy wsparciu Algierii utworzony został niepodległościowy [[Front Polisario|Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio de Oro]] (Polisario) który podjął się antyhiszpańskiej kampanii wojskowej. W 1975 roku, w ramach akcji zwanej [[Zielony Marsz|zielonym marszem]] około 300 tys. Marokańczyków wkroczyło na tereny Sahary Hiszpańskiej. Zielony marsz skłonił rząd Hiszpanii do ustępstw i przekształcenia protektoratu w terytorium pod wspólnym zarządem hiszpańsko-marokańsko-[[Mauretania|mauretańskim]]. W 1976 roku Hiszpania ostatecznie wycofała się z tej części świata, co doprowadziło do proklamacji niepodległości Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej przez grupujący ludność [[Sahrawi]] Polisario<ref name=WP>{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.
 
Jednostronna deklaracja niepodległości doprowadziła do wybuchu [[wojna w Saharze Zachodniej|wojny w Saharze Zachodniej]] w której Polisario starł się z wojskami marokańskimi i mauretańskimi. Liczne zwycięstwa Polisario doprowadziły w latach 1976-77 do interwencji wojsk [[Francja|francuskich]] które poparły stronę marokańską. W tym czasie Marokańczycy rozpoczęli bombardowania obiektów cywilnych za pomocą [[napalm]]u. W trakcie prób pacyfikacji Sahary Zachodniej zginęło tysiące jej cywilnych mieszkańców<ref>Surendra Bhutani, ''Conflict on Western Sahara'', Strategic Analysis, 1754-0054, Volume 2, Issue 7, 1978, s. 251–256.</ref><ref>Tomás Bárbulo, ''La historia prohibida del Sáhara Español, Destino, Colección Imago mundi'', Vol. 21, 2002, s. 284–285.</ref>. Oddziały Polisario były zaopatrywane przez skonfliktowany z Marokiem rząd Algierii<ref>Thompson, Virginia McLean; Thompson, Virginia; Adloff, Richard (1980). ''The Western Saharans: Background to Conflict'', s. 176, Croom Helm. {{ISBN|978-0-389-20148-9}}.</ref><ref>Barbier, Maurice (2003). ''Le conflit du Sahara occidental: Réédition d’un livre paru en 1982''. Harmattan. {{ISBN|978-2-296-27877-6}}.</ref>.
 
Mauretania, która zajęła południową część terytorium byłej kolonii hiszpańskiej, wycofała się z kraju w 1979 roku w wyniku działania ruchu oporu<ref name="Afryka. 1998" />, a w 1984 rząd mauretański oficjalnie uznał niepodległość Sahary Zachodniej<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-8584.html|tytuł=Mauritania: Regional Security Concerns|opublikowany=Library of Congress Country Studies.|język=en|data dostępu=2009-07-23}}</ref>. We wrześniu 1991 roku wojnę pomiędzy Polisario a Marokiem zakończył rozejm. Według różnych źródeł w wojnie zginęło od 10 do 20 tysięcy osób<ref>''Maroko''. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2006, s. 32-33, seria: Przewodnik Pascala. {{ISBN|83-7304-573-2}}.</ref>. Od 1991 roku celem stabilizacji Sahary Zachodniej i doprowadzenia do referendum działa [[MINURSO]] stanowiąca [[Siły pokojowe ONZ|misję pokojową ONZ]]. Decyzja o jej powołaniu do życia została zawarta w [[Rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ|rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ]] nr 690<ref>[http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=S/RES/690(1991) Tekst rezolucji].</ref><ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.
 
Obecnie Maroko kontroluje większą część Sahary Zachodniej i pragnie utrzymać tę kontrolę z powodu bogatych złóż [[fosforyty|fosforytów]], a także znacznych funduszy zainwestowanych na tym terytorium. W rękach Frontu Polisario pozostaje natomiast wschodnia część kraju. Ruch ten aktualnie zawiesił działania zbrojne w wyniku zapowiedzi [[referendum]] niepodległościowego. Mimo to wciąż jednak utrzymuje się ''[[Status quo (termin)|status quo]]'' z zachodnią częścią terytorium kraju w rękach marokańskich i wschodnią w rękach Polisario<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.
 
== Podział administracyjny ==
<gallery>
Plik:Western sahara walls moroccan map-es.svg|Podział administracyjny Sahary Zachodniej
</gallery>'''Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna'''
* Wilayah (Prowincja Zachodniej Sahary)
* Daerah (Dzielnia Zachodniej Sahary)
'''Marokańskie regiony i prowincje'''
 
Trzy regiony leżą całkowicie lub częściowo w Saharze Zachodniej:
* Guelmim-Oued Noun Region
<blockquote>Assa-Zag Province</blockquote>
* Laayoune-Sakia El Hamra Region
<blockquote>Boujdour Province</blockquote><blockquote>Es Semara Province</blockquote><blockquote>Tarfaya Province</blockquote>
* Dakhla-Oued Ed-Dahab Region
<blockquote>Aousserd Province</blockquote><blockquote>Oued Eddahab Province</blockquote>Północnym terytorium kraju zarządza Maroko, podczas gdy południowymi Saharyjska Arabska Republika
 
[[Plik:Morocco Protectorate.svg|thumb|left|200px|Sahara Hiszpańska]]
== Uznanie międzynarodowe ==
[[Plik:Mohamed Abdelaziz, 2005.jpg|thumb|left|150px|[[Muhammad Abdul Aziz]] - [[Prezydenci Sahary Zachodniej|prezydent Sahary Zachodniej]] w latach 1976-2016]]
Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna została uznana łącznie przez 84 państwa świata, z czego następnie 34 wycofały lub „zawiesiły” swoje uznanie. Saharę Zachodnią uznają m.in. [[Algieria]], [[Iran]], [[Korea Północna]], [[Libia]], [[Mauretania]], [[Meksyk]], [[Południowa Afryka|RPA]], [[Tanzania]]<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>. Ostatnim z państw, które uznało Saharę Zachodnia jest [[Sudan Południowy]] (wzajemne uznanie nastąpiło 9 lipca 2011 roku, w dniu proklamowania niepodległości Sudanu Południowego).
 
== Ustrój ==
Najwyższy urząd w państwie stanowi [[Prezydenci Sahary Zachodniej|Prezydent]]. Terytorium kontrolowanym przez SARD administruje rząd z premierem na czele. Władzę legislacyjną sprawuje Saharyjska Rada Narodowa. Władze państwowe obecnie urzędują na uchodźstwie w [[Tinduf]] w Algierii. W 1999 została ogłoszona Konstytucja Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.[[Plik:Mohamed Abdelaziz, 2005.jpg|thumb|left|150px|[[Muhammad Abdul Aziz]] - [[Prezydenci Sahary Zachodniej|prezydent Sahary Zachodniej]] w latach 1976-2016]]
 
== Demografia ==
[[Plik:Western Sahara demography.png|thumb|left|250px|Wzrost populacji w latach 1961-2003 (liczba ludności w tysiącach)]]
[[Plik:Sahrawi Arab Democratic Republic in its region (claimed hatched).svg|thumb|240px|Region Sahary Zachodniej]]
[[Plik:Western sahara walls moroccan.png|thumb|240px|Podział Sahary Zachodniej:<br />kolor żółty – obszar pod kontrolą SARD,<br />pozostałe kolory – strefy pod kontrolą Maroka]]
 
Rdzenną ludność Sahary Zachodniej określa się mianem [[Sahrawi]]. Obecnie prowadzona jest intensywna marokańska kolonizacja, mająca na celu zmianę proporcji etnicznych przed rozpisaniem [[referendum]] w sprawie przynależności tych terenów<ref name="WP">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1020223,title,Dramatyczny-los-Sahary-Zachodniej-pod-marokanskim-butem,wid,15785215,wiadomosc.html?ticaid=1171d8 | tytuł = Dramatyczny los Sahary Zachodniej pod marokańskim butem | opublikowany = wiadomosci.wp.pl | język = pl}}</ref>.
 
== Religia ==
{{osobny artykuł|Prefektura apostolska Sahary Zachodniej|Świadkowie Jehowy w Maroku}}
[[Plik:Western Sahara demography.png|thumb|left|250px|Wzrost populacji w latach 1961-2003 (liczba ludności w tysiącach)]]
* [[Islam]] – 99,8%
* [[Chrześcijaństwo]] – 0,1%