Skorpiony: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
uzup. |
uzup., WP:WER |
||
Linia 26:
[[plik:AnuroctonusPococki 3657.JPG|thumb|''[[Anuroctonus pococki]]'' z rodziny Chactidae]]
[[plik:Skorpion fg01.jpg|thumb|''[[Hadrurus arizonensis]]'' z rodziny Caraboctonidae]]
'''Skorpiony''' (Scorpiones) – [[rząd (biologia)|rząd]] [[pajęczaki|pajęczaków]], obejmujący ponad 2000 opisanych [[gatunek (biologia)|gatunków]]. Występują od [[Strefa międzyzwrotnikowa|tropików]] i [[Klimat podzwrotnikowy|subtropików]] po część cieplejszej [[Strefa umiarkowana|strefy umiarkowanej]], od [[strefa pływów|stref pływów]] po wysokie góry. Zdolne do [[hibernacja naturalna|hibernacji]] lub [[estywacja|estywacji]]. [[Drapieżnictwo|Drapieżne]]. Mają [[prosoma|prosomę]] nakrytą [[karapaks stawonogów|karapaksem]], [[nogogłaszczki]] zakończone [[szczypce (anatomia)|szczypcami]], 4 pary odnóży krocznych oraz segmentowany [[opistosoma|odwłok]], podzielony na szerszy [[przedodwłok]] i węższy [[zaodwłok]]. Przedodwłok wyposażony jest w wieczko płciowe, [[grzebienie (anatomia)|grzebienie]] i [[płucotchawki|płuca blaszkowate]], a zaodwłok zakończony jest [[telson]]em z kolcem jadowym. Samice są [[żyworodność|żyworodne]] i opiekują się potomstwem, przynajmniej do pierwszej wylinki. Znane są gatunki zdolne do [[partenogeneza|partenogenezy]]. Niektóre gatunki tworzą grupy rodzinne. W zapisie kopalnym znane od [[sylur]]u i uznawane za pierwsze pajęczaki, które skolonizowały ląd.
== Budowa ==
Linia 54 ⟶ 52:
Przed porodem samica unosi przód ciała i składa pod nim, w pobliżu wieczka płciowego, nogogłaszczki i dwie początkowe pary odnóży formując "koszyczek". Następnie wieczko unosi się i młode opuszczają pojedynczo otwór płciowy. Wkrótce potem młode wspinają się na grzbiet matki. Liczba młodych w miocie wynosi od 3 do 110. Samice niektórych gatunków mogą wydać 3–5 miotów po pojedynczej inseminacji, dzięki przechowywaniu [[plemnik]]ów wtopionych w tkankę gruczołową ich dróg rodnych{{r|Lourenco}}.
Młode pozostają na grzbiecie samicy do pierwszej wylinki (5 do 30 dni) i w tym czasie są przez samicę karmione. Później zwykle rozchodzą się i same zdobywają pokarm. W przypadku gatunków wykazujących zachowania społeczne (tworzących grupy rodzinne) młode mogą jednak pozostawać z samicą i innymi dorosłymi dużo dłużej{{r|Lourenco|MansonCobaugh}}, np. u skorpiona cesarskiego młode są karmione zarówno przez samce i samice nawet do 18 miesięcy{{r|MansonCobaugh}}. Cały rozwój pozazarodkowy trwać może od 7 do 85 miesięcy, a długość życia sięgać od 4 do 25 lat{{r|Lourenco}}.
== Ekologia i występowanie ==
Pajęczaki te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy{{r|Blaszak|Polis}}. Zamieszkują głównie [[Strefa międzyzwrotnikowa|tropiki]], [[Klimat podzwrotnikowy|subtropiki]] i część cieplejszej [[Strefa umiarkowana|strefy umiarkowanej]]{{r|Jura}}. Na [[Półkula północna|półkuli północnej]] najliczniejsze są w strefie subtropikalnej, a naturalnie sięgają na północ do 50° N (''[[Paruroctonus boreus]]'' w [[Kanada|kanadyjskiej]] [[Alberta|Albercie]]){{r|Polis}}. Dalej na północ (nieco powyżej 51° N) występuje [[populacja (biologia)|populacja]] ''[[Euscorpius flavicaudis]]'' – [[introdukcja|zawleczony]] w latach 60’ XIX wieku do [[Sheerness]] w [[Anglia|Anglii]], stworzył tam 5 kolonii{{r|Benton91|Benton92}}. Inne miejsca w które skorpiony zostały zawleczone przez człowieka to m.in. [[Nowa Zelandia]], [[Japonia]] i niektóre wyspy [[Oceania|Oceanii]]{{r|Polis}}.
Skorpiony zasiedlają szerokie spektrum habitatów. Spotkać je można na pustyniach, wśród skał, w ściółce, pod korą, w koronach drzew lasów tropikalnych, [[Strefa przybrzeżna|litoralu]], [[Strefa pływów|strefach pływów]], głębokich na 800 m jaskiniach oraz wysokich górach do 5500 m n.p.m.{{r|Blaszak|Polis|Ramel}}. Gatunki pustynne wytrzymują temperaturę 50°C i utratę wody na poziomie 30%. Gatunki przeżywające pod śniegiem i
== Ewolucja ==
| |||