Kultura łużycka: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kultura łużycka''' – [[kultura archeologiczna]] [[epoka brązu|środkowej i młodszej epoki brązu]], oraz [[epoka żelaza|wczesnej epoki żelaza]], występująca głównie na ziemiach [[Polska|polskich]] oraz na przyległych do nich obszarówobszarach wwspółczesnych innych państwachpaństw m.in. CzechachCzech, Słowacji, Ukrainie, Niemczech. Rozwijała się się w czasie od ok. 1300 do 400 lat p.n.e. Należy do [[Krąg kultur pól popielnicowych|kręgu kultur pól popielnicowych]]<ref>''Stary i nowy świat (Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego)'', pod red. Joachima Śliwy, Świat Książki, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2005, s. 398.</ref>, do którego kwalifikuje się między innymi ze względu na formę pochówku [[kremacja|ciałopalnego]] w [[urna (pojemnik)|popielnicach]] zakopywanych w ziemię. Kultura łużycka nie jest tworem jednolitym, a wręcz przeciwnie, dzieli się na wiele grup różniących się w różnym stopniu inwentarzem, [[pogrzeb|obrządkiem pogrzebowym]] bądź formami [[osadnictwo|osadnictwa]]. Występowały w niej zarówno osady otwarte, jak i zamknięte, do których zalicza się [[Biskupin (stanowisko archeologiczne)|osadę w Biskupinie]]. Natomiast wszystkie grupy kultury łużyckiej charakteryzują się tym samym modelem gospodarki oraz względnie zbliżonym modelem struktur osadniczych.

Największe emocje wśród archeologów budzi kwestia przynależności etnicznej ludności kultury łużyckiej<ref>Artur Błażejewski, ''Starożytni Słowianie'', Ossolineum, Wrocław 2007, s. 20–21.</ref>. Wiąże się to z teorią o autochtonicznej genezie [[Słowianie|Słowian]], oraz z powstaniem terminu ''[[Prasłowianie]]''. W okresie międzywojennym polska archeologia, której czołowymjednym przedstawicielemz czołowych przedstawicieli był Józef Kostrzewski, dążyłastała dona udowodnieniastanowisku, że ziemie polskie były zasiedlone przez Słowian jeszcze w epoce brązu, a osadnictwo to miało charakter ciągły, aż do [[średniowiecze|wczesnego średniowiecza]]<ref>Józef Kostrzewski, ''Od mezolitu do okresu wędrówek ludów'', [w:] ''Prehistoria ziem polskich'', Kraków 1939.</ref>. Według hipotezy Kostrzewskiego to właśnie ludność kultury łużyckiej miała być przodkiem późniejszych Słowian. KoncepcjaTakie tastanowisko byłazajmował obowiązującymrównież m.in. profesor Uniwersytetu Jagielońskiego [[paradygmatTadeusz Sulimirski (archeolog)|Tadeusz Sulimirski]]em<ref>[[Tadeusz Sulimirski (archeolog)|Tadeusz Sulimirski]], ''Najstarsze dzieje narodu polskiego'', Londyn 1947, wydanie czwarte</ref>. Koncepcja ta była przewodnią w polskiej archeologii w kilku następnych dziesięcioleciach, kiedyna toco badaczewpływ mielimiała zatakże zadaniesytuacja dowieśćgeopolityczna i kwestia przynależności [[Ziemie Odzyskane|ziem zachodnichodzyskanych]] do Słowian. Była ona po części podyktowana jako odpowiedź na teorie archeologów niemieckich, a zwłaszcza [[Gustaf Kossinna|Gustafa Kossinny]], który doszukiwał się w kulturze łużyckiej etnosu pragermańskiego. Badacze niemieccy widzieli również w kulturze łużyckiej lustrzane odbicie pobytu na omawianych ziemiach ludów [[Ilirowie|iliryjskich]]. Wiąże się to z wypracowanym przez Kossinnę sposobem przyporządkowania kultur archeologicznych poszczególnym ludom i plemionom, znanym z relacji starożytnych<ref>Artur Błażejewski, ''Starożytni Słowianie'', Ossolineum, Wrocław 2007, s. 12, 42–43.</ref>. DalejNiektórzy odbadacze Kostrzewskiegodoszukują poszedłsię również związku [[Iliria|illyryjskich]] [[Wenetowie (Italia)|Wenetów]] z kręgiem kulturowym pól popielnicowych, na dowód czego przedkłada się założenie, że u progu czasów historycznych ludy z tak zwanego wenetyjskiego ugrupowania etnicznego były spychane kolejnymi falami ludnościowymi na takie obszary, jak rejon ujścia Wisły, [[Bretania]], [[Macedonia]], a nawet [[Paflagonia]] w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]<ref name=chochorowski/>. Inna koncepcję przyjął [[Aleksander Gardawski]], który doszukiwał się istnienia Prasłowian w ramach kultury trzcinieckiej, na bazie której miała dopiero rozwinąć się kultura łużycka<ref name=autonazwa1 />, natomiast najbardziej odważną w tej kwestii hipotezę postawił [[Witold Hensel]]<ref>''Prahistoria ziem polskich'', t. 4, ''Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego'', red. Witold Hensel, Wrocław 1979.</ref>. Uważał on, że pierwsze prasłowiańskie wspólnoty należy przypisywać do okresu [[kultura ceramiki sznurowej|kultur z ceramiką sznurową]]. Zgodnie z tą hipotezą kultura trzciniecka i wschodnia część kultury łużyckiej odpowiadały plemionom słowiańskim, natomiast zachodnia część ziem w zasięgu kultury łużyckiej, dopiero później uległa [[slawizacja|slawizacji]]. Spośród

Obecnie grupniektórzy etnicznychhistorycy odnotowanychpolscy w źródłach piśmiennych podkreślić również należy prawdopodobny związek [[Iliria|illyryjskich]] [[Wenetowie (Italia)|Wenetów]] z kręgiem kulturowym pól popielnicowych. U progu czasów historycznych ludy z tak zwanego wenetyjskiego ugrupowania etnicznego zepchnięte były jednak kolejnymi falami ludnościowymi na takie obszary, jak rejon ujścia Wisły, [[Bretania]], [[Macedonia]], a nawet [[Paflagonia]] w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]<ref name=chochorowski/>. Obecnie podkreślazwracają się słabośćprzeciwko hipotezykoncepcji autochtonicznego pochodzenia Słowian, wskazując na brak możliwości udowodnienia ciągłości osadniczej na ziemiach polskich. Zdaniem [[Kazimierz Godłowski|Kazimierza Godłowskiego]] geografia etniczna ówczesnej Europy była o wiele bardziej skomplikowana, niż uważają zwolennicy koncepcji autochtonistycznej. Wynika to z faktu, że istniało w tym czasie z pewnością wiele ludów, których języków nie znamy ani z przekazów pisanych, ani z czasów nam współczesnych<ref>[[Kazimierz Godłowski]], ''Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzeniania Słowian w V–VII w. n.e.</ref>. Dlatego też niemożliweniemożliwym do- udowodnieniazdaniem tego historyka - jest do udowodnienia powiązanie niektórych grup etnicznych z określonymi grupami i kulturami kręgu kultur pól popielnicowych, w tym z grupami kultury łużyckiej. W związku z tym, jak podkreśla [[Piotr Kaczanowski]], należy zachować szczególną ostrożność w identyfikowaniu [[taksonomia|grup taksonomicznych]] ze znanymi z przekazów pisanych grupami etnicznymi<ref>Piotr Kaczanowski, ''Epoka brązu – pomiędzy centrami cywilizacyjnymi Bałkanów i Alp a Skandynawią'' [w:] ''Wielka historia Polski'', t. I, Fogra, Kraków 2003, s. 170.</ref>.