Wyspa Wielkanocna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawiam linkowania związane z bananem, dr. red. |
ort. |
||
Linia 18:
|kod mapy = Ocean Spokojny
}}
'''Wyspa Wielkanocna''' ([[język hiszpański|hiszp.]] ''Isla de Pascua'', ''Territorio Especial de Isla de Pascua'', [[języki polinezyjskie|polinez.]] ''Rapa Nui'', [[Język angielski|ang.]] ''Easter Island'') – wyspa na południowym [[Ocean Spokojny|Oceanie Spokojnym]] w centralnej części [[Grzbiet Wschodniopacyficzny|Wyniesienia Wschodniopacyficznego]]. Zamieszkuje ją 3791 mieszkańców (70% stanowią [[Polinezyjczycy]]), jedyna miejscowość to [[Hanga Roa]]. Należy do [[Chile]], wchodzi w skład regionu [[Valparaíso (region)|Valparaíso]]. Znajduje się w odległości 2078 km od
== Historia ==
Linia 27:
Inna teoria rozpropagowana przez [[Thor Heyerdahl|Thora Heyerdahla]] mówi, że część późniejszych mieszkańców wyspy zwanych ''długouchymi'' przybyła na Wyspę z Ameryki Południowej. Mają o tym świadczyć m.in. uprawy słodkiego ziemniaka znajdującego się na wyspie, podania mieszkańców, jak również cechy wyglądu dawnych mieszkańców wyspy, wynikające z posągów. Heyerdahl doświadczalnie dowiódł możliwości przepłynięcia z Ameryki Południowej do Polinezji tratwą ([[Wyprawa Kon-Tiki|Kon-Tiki]]). Według podań arystokratyczni ''długousi'' w trakcie powstania ciemiężonej ludności pochodzenia polinezyjskiego (tzw. ''krótkousi'') zostali prawie zupełnie zgładzeni (wojna domowa na wyspie rozegrała się po 1722 – odkrycie wyspy przez [[Holendrzy|Holendrów]] – a przed 1773/1774 – lądowanie [[James Cook|Jamesa Cooka]]<ref>M. Jamkowski, Rapa Nui. Wyspa kolosów, [w:] National Geographic: Traveler, nr. 2 (25), kwiecień/maj 2009, s. 27.</ref>). Późniejsze badania nie wykazały powiązań genetycznych współczesnych mieszkańców Wyspy Wielkanocnej z mieszkańcami Ameryki Południowej, co jednak biorąc pod uwagę całkowitą zagładę „długouchych” niekoniecznie musi całkowicie podważać teorię Heyerdahla.
Wyspa została odkryta przez [[Holandia|Holendra]] [[Jacob Roggeveen|Jacoba Roggeveena]] w [[Wielkanoc|niedzielę wielkanocną]], 5 kwietnia 1722 roku, co jest źródłem jej nazwy<ref name=archeowiesci />. Żyło na niej wówczas 2-3 tys. mieszkańców, jakkolwiek liczba ludności mogła wcześniej dochodzić do 10-15 tys. osób. Taki spadek liczby mieszkańców spowodowany został przez wyczerpanie naturalnych zasobów wyspy oraz ścięcie wszystkich drzew. Według podań ustnych w wyniku tego doszło do walk oraz [[kanibalizm]]u z powodu braku żywności<ref>J. Flenley, P. Bahn, ''Tajemnica Wyspy Wielkanocnej. Nieznana historia wyspy na końcu świata'', Wydawnictwo Amber, Warszawa 2003.</ref>. Inna koncepcja mówi, że populacja mieszkańców była stabilna, a przyczyną kłopotów żywnościowych i [[Wylesianie|wyginięcia lasów]] był nadmierny rozwój populacji [[Szczur polinezyjski|szczura polinezyjskiego.]]
Do połowy XIX wieku populacja odbudowała się do poziomu ok. 4 tys., aby w przeciągu 20 lat, w wyniku wywożenia tubylców do pracy niewolniczej w [[Peru]] oraz [[Chile]] zmniejszyć się do 110 mieszkańców w 1877. W tym czasie mieszkańcy przyjęli wyznanie [[katolicyzm|katolickie]]. Po interwencjach, m.in. biskupów chilijskich, zaprzestano wywożenia mieszkańców, zaś tym, którzy przeżyli pracę niewolniczą, pozwolono wrócić. Niestety, większość z nich zmarła w wyniku epidemii grypy. Po zaprzestaniu porwań populacja mieszkańców wyspy znów zaczęła się powiększać.
| |||