Erik Larsson Sparre: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
|||
Linia 3:
|grafika = Erik Larsson Sparre.jpg
|data urodzenia = [[13 lipca]] [[1550]]
|miejsce urodzenia = Sundby, parafia Öja (''Öja socken'')
|data śmierci = [[20 marca]] [[1600]]
|miejsce śmierci = [[Linköping]]
|funkcja =
|partia =
|od = 1593
|do = 1600
|poprzednik = [[Nils Göransson Gyllenstierna]]
|następca = [[Svante Turesson Bielke]]
|2 funkcja =
|2 partia =
|2 od =
|2 do =
|2 poprzednik =
|2 następca =
|commons =
|quote =
}}
'''Erik Larsson Sparre''' (ur. [[13 lipca]] [[1550]] w Sundby w [[Södermanland (kraina)|Södermanland]]; skazany na śmierć i ścięty [[20 marca]] [[1600]] w [[Linköping]])<ref>''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', s. 30.</ref> – kanclerz [[Szwecja|Szwecji]] i członek [[Rada królewska w Szwecji|Rady Królestwa]] (''Riksråd'').
Linia 26:
Erik Sparre był synem marszałka Szwecji [[Lars Siggesson Sparre|Larsa Siggessona Sparre]] z jego drugiego małżeństwa z Brittą Turesdotter (Trolle). Ożeniony był z Ebbą Pedersdotter Brahe (1555-1634), córką [[Per Brahe Starszy|Pera Brahe Starszego]]. Z małżeństwa tego pochodziło pięciu synów: Johan, Lars, Peder, Thure i Carl Sparre<ref>''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', s. 30.</ref>.
Studiował w [[Uniwersytet w Padwie|Padwie]] i prawdopodobnie we [[Europejski Uniwersytet Viadrina#Historia uczelni|Frankfurcie nad Odrą]]. Władał językami [[Łacina|łacińskim]], włoskim, niemieckim i francuskim. W 1574 r. powrócił do Szwecji, zawarł związek małżeński z córką Pera Brahe Starszego i wspierany przez teścia rozpoczął karierę polityczną. W 1575 r. lub 1576 r. wszedł w skład Rady Królestwa. Od 1582 r. namiestnik królewski w [[Västmanland (kraina)|Västmanland]] i [[Dalarna (kraina)|Dalarna]]. W okresie tym był on jednym z najbliższych współpracowników króla [[Jan III Waza|Jana III Wazy]]. W 1585 r. opracował dzieło ''Pro lege, rege et grege'', w którym stwierdzał, że król powinien rządzić państwem w ścisłej współpracy z arystokratyczną Radą Królestwa, wyrażając tym samym poglądy arystokracji szwedzkiej na tę kwestię<ref>''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', s. 30.</ref><ref>[http://runeberg.org/nfcf/0316.html Nordisk familjebok (1917), Sparre, Erik Larsson] {{lang|sv}} [dostęp
W 1587 r. Erik Larsson Sparre, jako stronnik króla Jana III Wazy w jego konflikcie z ks. [[Karol IX Waza|Karolem Sudermańskim]], otrzymał wraz z Erikiem Brahe misję reprezentowania interesów [[Zygmunt III Waza|Zygmunta Wazy]] w rozmowach dotyczących elekcji w [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. Okazał się być zręcznym dyplomatą, przyczyniając się do wyboru Zygmunta na tron polski. Mimo to znalazł się w niełasce u Jana III, gdyż podczas rokowań obiecał stronie polskiej zrzeczenie się [[Estonia|Estonii]] przez Szwecję. Utracił on swoje urzędy i przez pewien czas był więziony na zamku Trzech Koron w [[Sztokholm]]ie<ref>''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', s. 31.</ref>.
Po śmierci Jana III w 1592 r. Erik Larsson Sparre pogodził się z ks. Karolem Sudermańskim. Przeciwieństwo poglądów pomiędzy Zygmuntem a Radą Królestwa spowodowały, że stał się on jednym z głównych krytyków króla (zwłaszcza podczas [[Konwent luterański w Uppsali (1593)|konwentu protestanckiego]] w 1593 r. w [[Uppsala|Uppsali]]). Erik Sparre był jednym z ojców chrzestnych najstarszego syna ks. Karola Sudermańskiego z jego drugiego małżeństwa z [[Krystyna
Kiedy jednak ks. Karol Sudermański postanowił zbrojnie rozprawić się z namiestnikiem [[Finlandia|Finlandii]], [[Clas Eriksson Fleming|Clasem Erikssonem Flemingiem]], stronnikiem Zygmunta, zwołując bezprawnie Riksdag w [[Arboga]] (luty 1597), Erik Sparre wraz z kilkoma innymi członkami Rady Królestwa zaprotestował. W efekcie tego otwartego wystąpienia przeciw regentowi, wiosną 1597 r. udał się do Polski, aby tu przekonać Zygmunta do powrotu do Szwecji. Zygmunt został jednak pokonany w [[Bitwa pod Linköping|bitwie pod Stångebro]] w 1598 r. i następnie w wyniku ugody w Linköping zmuszony do wydania Erika Sparre wraz z wieloma innymi swymi zwolennikami w ręce ks. Karola Sudermańskiego. 20 marca 1600 r., po swego rodzaju procesie sądowym, pięciu z nich, w tym Erik Sparre, zostało ściętych na rynku w Linköping ([[Linköpings blodbad]])<ref>''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', s. 31.</ref>.
Linia 39:
* [[Zbigniew Anusik|Anusik Z.]], ''Gustaw II Adolf'', Wrocław 2009, {{ISBN|978-83-04-05008-2}}.
* ''Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt'', Stockholm 1992, {{ISBN|91-632-0009-0}}.
* Nordisk familjebok (1917), [http://runeberg.org/nfcf/0316.html Sparre, Erik Larsson], runeberg.org {{lang|sv}}
{{SORTUJ:Sparre, Erik}}
| |||