Liberum veto: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne, drobne techniczne, witaj, poprawa linków, test |
m Wycofano edycje użytkownika 109.196.158.88 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 93.105.55.114. |
||
Linia 1:
{{Inne znaczenia|zasady ustrojowej|[[Liberum Veto (pismo)|Liberum Veto]] – galicyjskie pismo [[satyra|satyryczne]]}}
[[Plik:Polish Sejm 1622.jpg|thumb|250px|Sesja sejmowa na [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku królewskim]] w Warszawie w roku 1622]]
'''Liberum veto''' –
== Historia ==
=== Geneza ===▼
Zasada ta powstała z [[Głosowanie jednomyślne|zasady jednomyślności]], a ta z kolei ze wspólnotowego charakteru Rzeczypospolitej, która w istocie rzeczy stanowiła [[federacja|federację]] [[Ziemia (administracja)|ziem]]. Każdy z posłów był wybrany przez lokalny [[Sejmiki ziemskie|sejmik]] i reprezentował jeden okręg. Tym samym brał na siebie odpowiedzialność wobec sejmiku za wszystkie decyzje, które zapadną na Sejmie. Natomiast podejmowanie decyzji przez większość wbrew woli mniejszości (choćby tą mniejszością był tylko jeden sejmik) uznawano za łamanie [[zasada równości ustrojowej|zasady równości ustrojowej]]. Za zasadą jednomyślności przemawiały istotne względy praktyczne. W dawnej Polsce nie istniał bowiem urzędniczy aparat egzekucji prawa, utrzymywany przez samo państwo z pieniędzy podatników. Obowiązujące prawo egzekwowane było przez [[szlachta|szlachtę]] – czy to indywidualnie, czy też zbiorowo. Funkcjonowanie [[władza|władzy]] wykonawczej zależało więc od dobrowolnego wsparcia wszystkich obywateli. W takich warunkach próby egzekucji [[prawo|prawa]] nie mającego za sobą powszechnego poparcia musiałyby więc być nieskuteczne lub – co gorsza – mogłyby prowadzić do [[wojna domowa|wojny domowej]].
▲=== Geneza ===
Zasada ''liberum veto'' była też wyrazem przekonania szlachty, że gdyby prawie wszyscy posłowie szlacheccy ulegli [[korupcja|korupcji]], to zawsze znajdzie się chociażby jeden nieprzekupiony, który sprzeciwi się przyjęciu szkodliwej ustawy. Jej istnienie związane było z trwającym od dziesięcioleci konfliktem pomiędzy majestatem królewskim i wolnością szlachecką ([[Łacina|łac.]] ''inter maiestatem ac libertatem''), przy czym za potencjalnego sprawcę praktyk korupcyjnych uważano króla<ref>[[Łukasz Kądziela]], ''Narodziny Konstytucji 3 maja'', Warszawa 1991, s. 7.</ref>.
Istniał pewien zamiennik ''liberum veto'' – poseł, który sprzeciwiał się podejmowanej uchwale, mógł zgłosić ''sisto activitatem'' ([[łacina|łac.]] ''wstrzymuję czynność''), które zatrzymywało proces podjęcia uchwały do czasu osiągnięcia kompromisu akceptowalnego przez wszystkich<ref>Urszula Augustyniak, ''Historia Polski 1572-1795'', Warszawa 2008, s. 102.</ref>.
Dostrzegano niebezpieczeństwo wynikające z zastosowania zasady ''liberum veto'' i proponowano uchwalenie regulaminu Sejmu – w [[1646]] poseł sandomierski Szczucki, a w [[1647]] Stanisław Jabłonowski<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Koneczny|imię= Feliks|autor link= |tytuł= Dzieje Polski| rozdział= | nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca= Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski|miejsce= Komorów|rok= |strony= |isbn= 83-87809-64-0}}</ref>.
| |||