Wojna: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków
m lit.
Linia 1:
{{Inne znaczenia}}
[[Plik:Cyprian War.jpg|mały|[[Tadeusz Cyprian]], ''Wojna'', 1949]]
 
[[Plik:Albrecht Altdorfer, The Battle of Alexander at Issus.jpg|mały|Albrecht Altdorfer, ''Bitwa'' Aleksandra Wielkiego z Dariuszem III pod Issos, 1528–1529. Stara Pinakoteka Monachium]]
[[Plik:Wojna05.jpg|mały|[[Artur Grottger]], ''[[Wojna (cykl)|Wojna]]'', V. ''Pożoga'', 1866–1867]]
[[Plik:El Tres de Mayo, by Francisco de Goya, from Prado in Google Earth.jpg|mały|Francisco de Goya, ''[[Trzeci maja 1808]]'', 1814]]
Linia 16:
 
== Pojęcie wojny w terminologii prawnej ==
Wojna w rozumieniu prawnym oznacza zerwanie stosunków pokojowych (w tym także [[Prawo dyplomatyczne|stosunków dyplomatycznych]]) pomiędzy co najmniej dwoma państwami<ref>Kryterium to bywa sporne, gdyż od dawna znane jest pojęcie wojny domowej między mieszkańcami tego samego państwa. [[Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna]] określa wojnę jako ''okres orężnej walki między ludami, państwami lub partiami w samym państwie (wojna domowa), celem zmuszenia przeciwnika do uznania swych żądań czy programów'' ([http://www.gutenberg.czyz.org/word,83664 ''Wojna''], pisownia uwspółcześniona). Pojęcie wojny domowej jest uznawane w prawie międzynarodowym, [[s:Konwencja o określeniu napaści (1933)|Konwencja o określeniu napaści (1933)]] głosi, że uzasadnieniem napaści nie mogą być m. in. ''zamieszki wywołane przez strajki, rewolucje, kontrrewolucje lub wojny domowe'' ([[fr.]] [http://www.letton.ch/lvdefagr.htm ''les troubles provenant de greves, revolutions, contre-revolutions ou guerre civile''], [[ang.]] [http://www.letton.ch/lvx_33da.htm ''disturbances due to strikes, revolutions, counter-revolutions, or civil war'']).</ref> i przejście do stosunków wojennych czyli rozpoczęcie walki zbrojnej i wrogich działań skierowanych przez państwa wzajemnie przeciwko sobie. Istniejącą wówczas między tymi państwami sytuację określa się jako [[stan wojny]]<ref>Stan wojny nie zawsze jest równoznaczny z walką zbrojną i odwrotnie. Mogą bowiem toczyć się działania wojenne bez formalnego aktu wypowiedzenia wojny, lub może istnieć stan wojny, gdy nie toczy się już walka zbrojna. ([http://www.rocznikbezpieczenstwa.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/RBM/RBM_artykuly/2014_8_09.pdf Stan wojny a stan wojenny – zagadnienia formalno-prawne]).</ref>. [[Konwencje haskie]] z 1899 i 1907 r. wymagają, by wojna rozpoczęła się oficjalnym jej [[wypowiedzenie wojny|wypowiedzeniem]]<ref>Obecnie wypowiedzenie wojny jest rzadko stosowane wobec potępienia wojny przez [[Pakt Brianda-Kellogga]] i zakaz grożenia użyciem siły w [[Karta Narodów Zjednoczonych|Karcie Narodów Zjednoczonych]].</ref> przez jedno z państw. Państwa toczące wojnę zobowiązane są do zachowywania [[ius in bello|humanitarnych zasad]] (jak zakaz stosowania [[broń masowego rażenia|broni masowego rażenia]] czy złego traktowania [[jeniec|jeńców]] i ludności [[cywil]]nej)<ref>Obowiązek taki istnieje bez względu na okoliczności rozpoczęcia wojny o czym mówi art. 2 wspólny dla wszystkich czterech [[konwencje genewskie|konwencji genewskich]] z 1949 r. : ''Konwencja niniejsza będzie miała zastosowanie w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego między dwiema lub więcej niż dwiema Wysokimi Umawiającymi się Stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny''. Ustęp 5 preambuły I Protokołu dodatkowego (1977), mówi, że ''postanowienia Konwencji Genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r. i niniejszego Protokołu muszą być w pełni stosowane we wszelkich okolicznościach wobec wszystkich osób chronionych przez te dokumenty, bez rozróżnienia na niekorzyść wynikającego z charakteru lub przyczyn konfliktu zbrojnego albo motywów głoszonych lub przypisywanych Stronom konfliktu''.</ref><ref>Już [[Deklaracja petersburska]] z 1868 mówiła ''jedynym legalnym celem, jaki państwa winny sobie stawiać w czasie wojny, jest osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela'' ([http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6-s207-225/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6-s207-225.pdf ''Dopuszczalność pozbawienia życia kombatanta w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego''] s. 210).</ref> i do uszanowania [[państwo neutralne|neutralności]] pozostałych państw.
Wojna w rozumieniu prawnym oznacza zerwanie stosunków pokojowych (w tym także [[Prawo dyplomatyczne|stosunków dyplomatycznych]]) pomiędzy co najmniej dwoma państwami<ref>Kryterium to bywa sporne, gdyż od dawna znane jest pojęcie wojny domowej między mieszakńcami tego samego państwa. [[Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna]] określa wojnę jako ''okres orężnej walki między ludami, państwami lub partiami w samym państwie (wojna domowa), celem zmuszenia przeciwnika do uznania swych żądań czy programów'' ([http://www.gutenberg.czyz.org/word,83664 ''Wojna''], pisownia uwspółcześniona). Pojęcie wojny domowej jest uznawane w prawie miedzynarodowym, [[s:Konwencja o określeniu napaści (1933)|Konwencja o określeniu napaści (1933)]] głosi, że uzasadnieniem napaści nie mogą być m. in.
''zamieszki wywołane przez strajki, rewolucje, kontrrewolucje lub wojny domowe'' ([[fr.]] [http://www.letton.ch/lvdefagr.htm ''les troubles provenant de greves, revolutions, contre-revolutions ou guerre civile''], [[ang.]] [http://www.letton.ch/lvx_33da.htm ''disturbances due to strikes, revolutions, counter-revolutions, or civil war'']).</ref> i przejście do stosunków wojennych czyli rozpoczęcie walki zbrojnej i wrogich działań skierowanych przez państwa wzajemnie przeciwko sobie. Istniejącą wówczas między tymi państwami sytuację określa się jako [[stan wojny]]<ref>Stan wojny nie zawsze jest równoznaczny z walką zbrojną i odwrotnie. Mogą bowiem toczyć się działania wojenne bez formalnego aktu wypowiedzenia wojny, lub może istnieć stan wojny, gdy nie toczy się już walka zbrojna. ([http://www.rocznikbezpieczenstwa.dsw.edu.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/RBM/RBM_artykuly/2014_8_09.pdf Stan wojny a stan wojenny – zagadnienia formalno-prawne]).</ref>. [[Konwencje haskie]] z 1899 i 1907 r. wymagają, by wojna rozpoczęła się oficjalnym jej [[wypowiedzenie wojny|wypowiedzeniem]]<ref>Obecnie wypowiedzenie wojny jest rzadko stosowane wobec potępienia wojny przez [[Pakt Brianda-Kellogga]] i zakaz grożenia użyciem siły w [[Karta Narodów Zjednoczonych|Karcie Narodów Zjednoczonych]].</ref> przez jedno z państw. Państwa toczące wojnę zobowiązane są do zachowywania [[ius in bello|humanitarnych zasad]] (jak zakaz stosowania [[broń masowego rażenia|broni masowego rażenia]] czy złego traktowania [[jeniec|jeńców]] i ludności [[cywil]]nej)<ref>Obowiązek taki istnieje bez względu na okoliczności rozpoczęcia wojny o czym mówi art. 2 wspólny dla wszystkich czterech [[konwencje genewskie|konwencji genewskich]] z 1949 r. : ''Konwencja niniejsza będzie miała zastosowanie w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego między dwiema lub więcej niż dwiema Wysokimi Umawiającymi się Stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny''. Ustęp 5 preambuły I Protokołu dodatkowego (1977), mówi, że ''postanowienia Konwencji Genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r. i niniejszego Protokołu muszą być w pełni stosowane we wszelkich okolicznościach wobec wszystkich osób chronionych przez te dokumenty, bez rozróżnienia na niekorzyść wynikającego z charakteru lub przyczyn konfliktu zbrojnego albo motywów głoszonych lub przypisywanych Stronom konfliktu''.</ref><ref>Już [[Deklaracja petersburska]] z 1868 mówiła ''jedynym legalnym celem, jaki państwa winny sobie stawiać w czasie wojny, jest osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela'' ([http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6-s207-225/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2015-t6-s207-225.pdf ''Dopuszczalność pozbawienia życia kombatanta w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego''] s. 210).</ref> i do uszanowania [[państwo neutralne|neutralności]] pozostałych państw.
 
Również [[dobra kultury]] w czasie wojny powinny być ochraniane<ref>Konwencja haska z 1954 r. o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego [http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Haga.pdf (Dz.U. 1957 nr 46 poz. 212)]</ref>.
 
Wojnę kończy zwykle zawarcie [[pokój (polityka)|pokoju]], choć brak jednoznacznych reguł zakończenia, poza tym, że zakazane jest [[zawojowanie]], zaś [[okupacja]] może być tylko przejściowa.
Linia 31 ⟶ 30:
[[Zygmunt Cybichowski]] opisywał wojnę ''w najogólniejszym znaczeniu'' jako ''przeciwieństwo pokoju'', w ściślejszym i bardziej rozpowszechnionym jako ''walkę orężną'', a biorąc pod uwagę, że między wypowiedzeniem wojny a rozpoczęciem walki może upłynąć czas ''przez wojnę rozumiemy w tym wypadku stan, w którym wolno wojować''<ref>[http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication?id=80572 ''Encyklopedja podręczna prawa publicznego''], Warszawa 1930, tom 2, s. 1128, hasło ''Wojna''.</ref>.
 
[[Ludwik Ehrlich]] za wojnę uważa ''stan walki przede wszystkim za pomocą publicznej siły zbrojnej między dwoma lub więcej podmiotami prawa narodów albo przynajmniej grupami mającymi charakter podmiotów prawa wojny, przy zerwaniu stosunków pokojowych między stronami''. [[Remigiusz Bierzanek]] jako ''stan walki orężnej między państwami, przeciwstawiany stanowi pokoju''<ref>[[Edward Czesław Muszalski]], [https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/15682/1/2-015%20Edward%20Muszalski%20RPEiS%208(2),%201928.pdf ''Sytuacja polsko-litewska, ani wojna, ani pokój'']. P. też [http://www.sbc.org.pl/Content/150370/doktorat3539.pdf ''Militaryzacja i zbrojenia kosmosu''] s.153.</ref>.
 
== Wojna a konflikt zbrojny ==