Wikipedia

Wojna polsko-krzyżacka (1519–1521): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎I faza wojny: drobne merytoryczne
Linia 1:
'''Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521''', potocznie '''wojna pruska''' lub '''wojna rycerska''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Reiterkrieg'') – [[wojna]] pomiędzy [[Korona Królestwa Polskiego|Polską]] i [[zakon krzyżacki|zakonem krzyżackim]] w latach 1519-15211519–1521.
 
[[Plik:Polish soldiers 1507-1548.PNG|thumb|Żołnierze polscy 1507-1548]]
Linia 9:
W 1505 papież [[Juliusz II]] wydał [[brewe]] nakazujące Krzyżakom złożenie hołdu [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandrowi Jagiellończykowi]]. Jednak już w 1509 odwołał to postanowienie, wyznaczając sąd rozjemczy polsko-krzyżacki w [[Poznań|Poznaniu]]. W 1511 nowym wielkim mistrzem krzyżackim został [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrecht Hohenzollern]], siostrzeniec króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]. Rokowania przeniesiono do [[Toruń|Torunia]], gdzie [[Biskupi gnieźnieńscy|prymas]] [[Jan Łaski (prymas)|Jan Łaski]] bezskutecznie próbował wynegocjować z [[Diecezja pomezańska|biskupem pomezańskim]] [[Hiob von Dobeneck|Hiobem von Dobeneckem]] warunki na jakich Albrecht miał złożyć hołd lenny.
 
Uzbrojony przez Niemcy [[władcy Rosji|wielki książę moskiewski]] [[Wasyl III Rurykowicz|Wasyl III]] uderzył w 1512 na [[Wielkie Księstwo Litewskie]], rozpoczynając [[wojnaWojna litewsko-moskiewska 1512-1522(1512–1522)|I wojnę polsko-rosyjską]]. Albrecht jako [[wasal]] Zygmunta Starego powinien był przyjść z pomocą swojemu suzerenowi. Tego jednak nie uczynił, a [[Polska]] uznała, że Albrecht popełnił [[felonia|felonię]] i zyskała tym samym ''[[casus belli]]'' z zakonem krzyżackim.
 
W 1514 w [[Moskwa|Moskwie]] podpisano rosyjsko-niemiecki [[sojusz zaczepno-odporny]], wymierzony w Polskę. Nad państwem Zygmunta I zawisła groźba uderzenia oskrzydlającego. Dopiero udana interwencja polskiej dyplomacji w czasie [[zjazd wiedeński|zjazdu wiedeńskiego]] w 1515 doprowadziła do zawarcia porozumienia z Maksymilianem I, mocą którego uznawał on stan prawny Prus z 1467 i rezygnował z sojuszu z Rosją. Rozstrzygnięcie sprawy hołdu zawieszono na 5 lat.
Linia 23:
[[Hetman wielki koronny]] [[Mikołaj Firlej (zm. 1526)|Mikołaj Firlej]] przeprowadził koncentrację 4 tysięcy polskich wojsk zaciężnych w obozie pod [[Koło (województwo wielkopolskie)|Kołem]]. Wzmocniono polskimi załogami [[Gdańsk]] i Toruń. [[Czechy|Czeskimi]] najemnikami dowodził [[Jan Zierotyński]].
 
Wojska polskie uderzyły przez [[Pomezania|Pomezanię]], w kierunku [[Kaliningrad|Królewca]]. 1 stycznia 1520 Krzyżacy zdobyli [[Braniewo]] i obsadzili je swoją załogą. Wojska polskie obległy [[Kwidzyn]] i [[Pasłęk]]. Jednocześnie skaptowana przez Zygmunta Starego flota [[kaper]]ska przeprowadziła blokadę portów krzyżackich – Królewca i [[Bałtyjsk|Pilawy]]. W dniu 18 stycznia 1520 roku wojska polskie zwyciężyły w bitwie pod Pasłękiem i 16 kwietnia w bitwie pod Bartoszycami. Działania zaczepne stanęły jednak w miejscu, ponieważ wojska koronne nie posiadały artylerii oblężniczej. Sprowadzenie dział oblężniczych z [[Kraków|Krakowa]] przyspieszyło zdobycie Kwidzyna (18 marca) i Pasłęku (29 kwietnia). Braniewo bezskutecznie próbowały odbić oddziały pod wodzą [[Janusz Świerczowski|Janusza Świerczowskiego]]. Jednocześnie od południa uderzyły na państwo zakonne wojska mazowieckie, a wojska gdańskie przeprowadziły atak na [[Balga|Bałgę]] i [[Kłajpeda|Kłajpedę]].
 
W obronie zagrożonego zakonu stanęli wówczas [[legat|legaci]] papieża [[Leon X|Leona X]], którzy oskarżyli Polskę o podnoszenie ręki na rycerstwo [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskie]], w obliczu groźby najazdu [[Tatarzy|Tatarów]]. Była to gra na czas Albrechta, który czekał właśnie na posiłki [[landsknecht]]ów z Rzeszy.
Linia 31:
 
== II faza wojny ==
W lipcu 1520 wojska krzyżackie przeszły do kontrofensywy, uderzając na [[Mazowsze]], pustosząc [[ziemia łomżyńska|ziemię łomżyńską]]. W dniu 24 sierpnia 1520 roku Krzyżacy pokonali wojska polskie w bitwie pod Reszlem. W sierpniu zaatakowały Warmię i rozpoczęły oblężenie [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]], którego jednak nie zdobyły. W sierpniu nadciągnęły z Niemiec posiłki krzyżackie w liczbie 1900 jazdy i 8 tysięcy piechoty pod wodzą [[Wolf von Schönberg|Wolfa von Schönburga]]. Uderzyły one na [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] i 12 października 1520 zdobyły [[Międzyrzecz]] i następnie zamek w Międzyrzeczu. Potem spalili Skwierzynę, zajęli Tuczno, Wałcz, Lędyczek, Kamień Krajeński. Omijając przygotowany do obrony Człuchów, najemnicy w dniu 27 października zajęli Chojnice, które skapitulowały bez walki.
 
Zygmunt Stary zwołał [[pospolite ruszenie]] do [[Wągrowiec|Wągrowca]] i wzmocnił załogę [[Poznań|Poznania]] i Gdańska. W dniu 2 listopada król wraz z 40 tys. wojska wyruszył do [[Bydgoszcz]]y, by osłonić przed odcięciem wojska polskie przebywające w Prusach Wschodnich. Uderzenie niemieckie zmierzało w kierunku Gdańska, gdzie też ze wschodu miały przybyć siły krzyżackie. W celu odcięcia dwóch grup wojsk i uniemożliwienia ich połączenia [[starosta]] [[Malbork|malborski]] [[Stanisław Kościelecki]] zajął wszystkie przeprawy na [[Wisła|Wiśle]].
 
Niemcy następnie zajęli [[Stara Kiszewa|zamek w Starej Kiszewie]], [[Skarszewy]], [[Starogard Gdański|Starogard]] i [[Tczew]], gdzie po naradzie ruszyli w kierunku Gdańska, który 8 listopada zaczęli nieskutecznie ostrzeliwać z [[Biskupia Górka|Biskupiej Górki]]. 9 listopada do miasta przebiły się polskie posiłki pod wodzą [[Województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)|wojewody kaliskiego]] [[Jan Zaremba|Jana Zaremby]]. Jednak Albrechtowi zabrakło pieniędzy na opłacenie lancknechtów, którzy 10 listopada wycofali się do [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwy]], zagrożeni odsieczą Mikołaja Firleja. W tym czasie oddziały krzyżackie na prawym brzegu zajęły 9 listopada Miłomłyn i zdobyły 15 listopada po zaciętej polskiej obronie [[Dobre Miasto]] dokonując następnie rzezi mieszkańców i zaciężnych. Albrecht nie był jednak w stanie od 1 listopada zdobyć Lidzbarka Warmińskiego bronionego przez załogę pod dowództwem Jakuba Secygniowskiego, więc 16 listopada rozpoczął oblężenie Ornety, która poddała się 23 listopada.
 
Tymczasem od 3 listopada trwał w Bydgoszczy sejm obozowy, który wymogła na królu zebrana szlachta. Po długich targach i negocjacjach część szlachty zgodziła się wziąć udział w działaniach wojennych i w liczbie 7 tys. ruszyła pod dowództwem hetmana Mikołaja Firleja pod Chojnice, którego 150 osobowa krzyżacka załoga skapitulowała po otrzymaniu glejtu bezpieczeństwa.
 
Zaciężne wojska czeskie i gdańskie obległy w tym samym czasie Tczew (28 listopada) i Starogard (6 grudnia). 28 listopada dowódca krzyżacki Moryc Knebel zwinął oblężenie Lidzbarka. Zaremba wyprowadził uderzenie z Gdańska na Oliwę i atakował wycofujące się wojska niemieckie w kierunku [[Puck]]a. Tam lancknechci byli nieustannie nękani atakami [[Kaszubi|Kaszubów]].
 
W tym czasie jednak król Zygmunt Stary zmuszony był rozpuścić pospolite ruszenie, a w kasie państwowej zabrakło pieniędzy na zaciąg nowego wojska. 30 listopada mazowiecka księżna Anna i książę Stanisław zaproponowali Krzyżakom rozejm. 19 grudnia Polacy rozpoczęli oblężenie Iławy, której jednak nie udało się opanować, udało się jednak zająć Miłakowo. Brak koncepcji jak prowadzić dalszą wojnę spowodował wysunięcie przez kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego propozycji zawarcia pokoju. Wielki mistrz spodziewając się tego postanowił podjąć ofensywę w celu doprowadzenia do lepszej sytuacji wyjściowej podczas negocjacji.
 
Wykorzystali to Krzyżacy, którzy po skoncentrowaniu w Braniewie 4 tys. piechoty, 600 jazdy kopijników i 400 strzelców ruszył w kierunku Dobrego Miasta i spalili miasto Jeziorany (bez zamku, który się obronił). W styczniu 1521 Krzyżacy pokonali Polaków pod murami Lubawy. Następnie Krzyżacy zajęli [[Nowe Miasto Lubawskie]], które poddało się bez walki i uderzyli na Mazowsze w okolicach Żuromina i Mławy. Po 26 stycznia krzyżacki oddział Wilhelma von Schaumburga bezskutecznie szturmował fortyfikacje miejskie Olsztyna przygotowanego do obrony przez administratora kapitulnego [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], który ściągnął z Elbląga do obrony 17 hakownic. W dniu 8 marca 1521 Krzyżacy próbowali zdobyc z zaskoczenia Elbląg. W dniu 27 marca Gdańszczanie zdobyli po walce statek krzyżacki "„''Kneiphfen''"” z 75 osobową załogą, zaciężnymi i uzbrojeniem.
 
== Rozejm ==
Linia 54:
 
== Zobacz też ==
* [[Stosunkistosunki polsko-krzyżackie]]
* [[Hołdhołd pruski 1525|Hołdhołd pruski]]
* [[Traktattraktat krakowski]]
 
== Bibliografia ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_polsko-krzyżacka_(1519–1521)”