Bastion: Różnice pomiędzy wersjami

Występują w twierdzach na planie [[trójkąt]]a, [[romb]]oidu lub [[pięciokąt|pięcioboku]] o otwartej podstawie. Dwa najbardziej wysunięte boki tworzyły narożnik zwany ''[[węgieł|węgłem]]''. Boki stykały się pod kątem zawartym zwykle pomiędzy 60° a 120°. Bastiony połączone były [[kurtyna (fortyfikacja)|kurtynami]]. Odległość miedzymiędzy bastionami była uwarunkowana zasięgiem armat i wynosiła zazwyczaj nie więcej niż dwukrotność skutecznego ognia. W przypadku mniejszych twierdz wystarczały przeważnie cztery bastiony na rogach budowli, natomiast w przypadku miast konieczne było budowanie dodatkowych umocnień. Część bastionu od strony nieprzyjaciela nazywano ''czołem'', boczne części ''[[Bark (fortyfikacja)|barkami]]'', a podstawę pięcioboku (od wewnętrznej strony twierdzy) ''[[Szyja (fortyfikacja)|szyją]]''. W zewnętrznej ścianie bastionu mogła się mieścić kryta galeria ze strzelnicami dla broni ręcznej.

Rozwój artylerii oblężniczej wymusił zmiany w budownictwie obronnym. Do bastionów głównych dodano pomocnicze dzieła fortyfikacyjne -– [[rawelin]]y, czyli niższe, trójkątne stanowiska artyleryjskie, pełniące niekiedy funkcję bezpośredniej osłony wejścia do twierdzy. W dziewiętnastym wieku rolę dawnych bastionów zaczęły odgrywać wysunięte w kierunku przedpola osobne [[fort]]y. Wiązało się to ze znacznym zwiększeniem zasięgu dział, jak również z rozrastaniem się ufortyfikowanych miast, które otaczano (jak na przykład Kraków) kolejnymi pierścieniami budowli fortyfikacyjnych.

Budowa bastionów, będących konstrukcjami o wiele większymi pod względem kubatury od dawniejszych baszt mimo mniejszej z reguły wysokości, była bardzo kosztowna i długotrwała. Stąd między innymi na ziemiach polskich stawiano niewiele nowoczesnych twierdz bastionowych. Na ich zakładanie mogli sobie pozwolić tylko magnaci, jak [[Jan Zamoyski|Jan Zamoyski]], lub najbogatsze miasta (jak Gdańsk). Planowanie twierdzy było też uzależnione od topografii terenu. Tam, gdzie z braku miejsca nie można było wznieść pełnowymiarowych bastionów stosowano -– jak w zamku na Wawelu -– [[kleszcze (fortyfikacja)|kleszczowy system umocnień]].

Przykładami fortyfikacji bastionowych są twierdza na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]] w [[Częstochowa|Częstochowie]] i forteca [[Wyszehrad (Praga)|Vyšehrad]] w Pradze czeskiej. Najpotężniejsze fortyfikacje bastionowe w Polsce zostały wzniesione w [[Grodzisko (Gdańsk)|Gdańsku]]u<ref>https://zabytek.pl/pl/obiekty/zespol-bastionow-holenderskich-dolnego-miasta-bastiony-zubr-wilk.</ref> i [[Twierdza Zamość|Zamościu]]<ref>http://www.nadszaniec.zamosc.pl/pl/page/2/bastion-vii.html.</ref>. Fortyfikacje Zamościa, tworzące nieregularny, wydłużony wielobok, wzmacniało siedem bastionów<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Sławomir | tytuł = Jan Zamoyski. Hetman i polityk | wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | data = 2008 | strony = 149 | isbn = 978-83-11-11331-2}}</ref>. Dwa bastiony były podstawą obrony dolnego zamku w [[Kamieniec Podolski|Kamieńcu Podolskim]]. Pięć regularnych bastionów otacza znajdujący się obecnie w ruinie zamek w [[Ujazd|Ujeździe]] w [[Województwo świętokrzyskie|Świętokrzyskiem]].