Jiftach Spektor: Różnice pomiędzy wersjami

|rodzaj wojsk = lotnictwo

|zwycięstwa = 12

|opis grafiki = Spektor w roku 1980

|stopień grafika =

Po odejściu z wojska zaczął pracować w [[Przemysł wysokiej technologii|branży ''high-tech'']]. Opublikował dwie książki: autobiografię (wydaną również w [[Polska|Polsce]]) i fabularyzowane wspomnienia z wojny Jom Kippur.

 

 

W wieku siedemnastu i pół roku zaciągnął się do wojska na ochotnika (niezbędna do tego była pisemna zgoda matki){{odn|Spektor|2015|s=179}}.

 

[[Plik:Super Mystere Hatzerim 2901101.jpg|thumb|Izraelski Dassault Super Mystère w [[Muzeum Izraelskich Sił Powietrznych|muzeum w Chacerim]]]]

Szkoląc się, Spektor latał na [[North American T-6 Texan|Harvardach]] i [[Gloster Meteor|Glosterach Meteorach]]{{odn|Spektor|2015|s=21}}. Jego pierwszą jednostką bojową (do której dołączył w grudniu 1960 roku) była [[105 Eskadra IAF|105. Eskadra „Skorpion”]], stacjonująca w [[Baza lotnicza Chacor|bazie lotniczej Chacor]], wyposażona wówczas w [[Dassault Super Mystère|Dassaulty Super Mystère’y]]{{odn|Spektor|2015|s=18–19}}. W roku 1961 po raz pierwszy uczestniczył w walce powietrznej{{odn|Golowanow}}.

Po trzech latach służby w jednostce liniowej rozważał odejście z wojska i podjęcie [[medycyna|studiów medycznych]]{{odn|Spektor|2015|s=107}}. W tamtym okresie, w 1964 roku, Spektor [[małżeństwo|ożenił się]] z [[Ciąża człowieka|ciężarną]] już Ali (Alizą); w listopadzie przyszło na świat pierwsze z ich czworga dzieci, syn Itaj{{odn|Spektor|2015|s=110–111}}. 30 grudnia 1965 roku musiał [[katapultowanie|katapultować się]] z Super Mystère’a B.2 w następstwie eksplozji [[Silnik turboodrzutowy|silnika]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.ejection-history.org.uk/project/year_pages/1965.htm | tytuł = The Year 1965 | język = en | data dostępu = 2 kwietnia 2016 | opublikowany = ejection-history.org.uk}}</ref>. Od razu po badaniach lekarskich, podczas których stwierdzono, że nie odniósł obrażeń, Spektor dowiedział się od [[Benny Peled|Benny’ego Peleda]], dowódcy bazy Chacor, że otrzymał przydział do [[101 Eskadra IAF|101. Eskadry]], latającej na [[Dassault Mirage III|Mirage’ach III]], w Izraelu znanych pod lokalną nazwą Szachak. Polubiwszy tę maszynę, wkrótce zrezygnował z planów zostania [[lekarz]]em i postanowił przedłużyć służbę w wojsku{{odn|Spektor|2015|s=113}}.

 

{{osobny artykuł|wojna sześciodniowa}}

[[Plik:Dassault Mirage IIICJ (468968546) (cropped).jpg|thumb|Izraelski Mirage IIICJ; za sterami tego egzemplarza Spektor odniósł jedno zwycięstwo<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/joram-agmon-pierwszy-zestrzelony-mig-21/| tytuł = Joram Agmon – pierwszy pogromca MiG-a-21| autor = Łukasz Golowanow | data = 14 kwietnia 2016| opublikowany = Konflikty.pl|data dostępu = 1 maja 2016}}</ref>]]

1 stycznia 1967 roku został tymczasowo przydzielony do nowej jednostki: [[119 Eskadra IAF|119. Eskadry „Nietoperze”]], stacjonującej w [[Baza lotnicza Tel Nof|bazie Tel Nof]]{{odn|Spektor|2015|s=121}}, w celu odbycia zaawansowanego kursu dowódczego. Stało się to zaledwie pół roku przed wybuchem wojny sześciodniowej. Pierwszego dnia tego konfliktu jego 101. Eskadra wzięła udział w [[Operacja Moked|operacji „Skupienie”]] – zaskakującym uderzeniu na bazy [[Egipskie Siły Powietrzne|egipskich wojsk lotniczych]] przeprowadzonym 5 czerwca rano, o godzinie 7:45{{odn|Aloni|2001|s=31}}. Spektor atakował bazę Kair-Zachód w składzie klucza trzech maszyn (wraz z Odedem Maromem i Jairem Neumannem) w ramach zakrojonego na dużą skalę uderzenia, do którego rzucono niemal całe izraelskie lotnictwo{{odn|Spektor|2015|s=133–137}}. Spektor zrzucił dwie bomby na [[Droga startowa|pas startowy]], aby uniemożliwić poderwanie egipskich samolotów w powietrze, a następnie atakował zaparkowane maszyny za pomocą [[działko|działek]], skupiając się zwłaszcza na [[Samolot bombowy|bombowcach]] [[Tu-16]]{{odn|Spektor|2015|s=138–139}}. Według danych izraelskich w samej pierwszej fali uderzenia zniszczono 186 egipskich samolotów za cenę dziesięciu własnych{{odn|Aloni|2001|s=49}}. Spektor opisywał później wojnę jako „sześć najdonioślejszych dni naszego życia”{{odn|Spektor|2015|s=131}}, samą operację „Skupienie” nazwał zaś „operacją taktyczną o znaczeniu strategicznym”, która z tego właśnie względu „zajmuje ważne miejsce w historii wojskowości”{{odn|Spektor|2015|s=141}}.

 

 

Serwis internetowy prowadzony przez marynarzy z „Liberty”, którzy przeżyli atak, podaje wszakże informację, że okręt miał [[bandera|banderę]] na maszcie, a Izraelczycy od początku byli w pełni świadomi, że mają do czynienia z okrętem amerykańskim; to samo źródło twierdzi, że izraelskie Mirage’e wykorzystały w ataku nie tylko działka, lecz także pociski rakietowe i [[napalm]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.gtr5.com/summary_of_events.htm| tytuł = Summary of Events| język = en | data dostępu = 2 kwietnia 2016}}</ref>. Odtajnione opracowanie sporządzone przez [[National Security Agency|NSA]] nie potwierdza informacji o użyciu napalmu, ale stwierdza, że izraelscy piloci (to znaczy Spektor i jego prowadzony) nie dochowali należytej staranności, ponieważ „Liberty” miała wyeksponowane oznaczenia przynależności państwowej i można ją było zidentyfikować{{odn|Gerhard|Millington|1981|s= 28, 41}}.

 

{{osobny artykuł|wojna na wyczerpanie}}

[[Plik:MiG-21PFM-Egypt-1982.jpg|thumb|Egipski MiG-21 (zdjęcie z 1982 roku)]]

Kolejny sukces Spektora w walkach powietrznych nadszedł dopiero dwa lata po pierwszym: 26 czerwca 1969, w starciu z egipskimi MiG-ami-21, odniósł drugie zwycięstwo indywidualne<ref name = "zestrzelenia"/> (w sumie w okresie od 24 czerwca do 7 lipca Izraelczycy strącili dziewięć egipskich MiG-ów-21{{odn|Aloni|2004|s=49}}). W toku starcia Spektor zapuścił się jednak zbyt daleko w głąb Egiptu, przez co nie był w stanie wrócić do bazy macierzystej. Ze względu na to, że po drodze musiał jeszcze zgubić dwa kolejne egipskie MiG-i-21, [[Nafta|paliwa]] wystarczyło mu jedynie na lot do [[Port lotniczy Abu Rudajs|bazy lotniczej Abu Rudajs]] na wschodnim wybrzeżu [[Synaj (półwysep)|Synaju]]{{odn|Spektor|2015|s=188–196}}. Trzecie zwycięstwo indywidualne Spektor zapisał sobie na konto 20 lipca 1969 roku, pierwszego dnia operacji „Bokser” – ofensywy powietrznej wzdłuż [[Kanał Sueski|Kanału Sueskiego]]{{odn|Aloni|2004|s=51}}.

 

 

W sierpniu 1971 roku Spektora, wówczas już dowódcę 101. Eskadry, przeniesiono do nowej jednostki: [[107 Eskadra IAF|107. Eskadry „Rycerzy Pomarańczowego Ogona”]], formowanej na nowo w Chacerim właśnie na Phantomach{{odn|Spektor|2015|s=276}}. 107. Eskadrę powołano do życia 5 grudnia; 10 grudnia do Chacerim przyleciały pierwsze Phantomy, maszyny o numerach 43, 44, 49, 59, 65 i 67{{odn|Spektor|2015|s=287–288}}. Pod koniec 1972 roku eskadra Spektora wzięła udział w nalotach prowadzonych przez izraelskie lotnictwo na cele w [[Syria|Syrii]] i [[Liban]]ie.

 

{{osobny artykuł|wojna Jom Kippur}}

[[Plik:F-4E GivatOlga 081014 03.jpg|thumb|Izraelski F-4 w barwach [[119 Eskadra IAF|119. Eskadry „Nietoperz”]]]]

Spektor opuścił stanowisko dowódcy 107. Eskadry w grudniu 1973 roku{{odn|Spektor|2015|s=368}}. W roku 1976 wysłano go na rok do Stanów Zjednoczonych, na studia na [[University of California, Los Angeles|UCLA]]{{odn|Spektor|2015|s=374}}. Następnie służył jako szef wydziału operacyjnego izraelskich wojsk lotniczych{{odn|Spektor|2015|s=380}}; na tym stanowisku zabiegał o sformowanie [[Siły specjalne|oddziałów specjalnych]] podległych bezpośrednio lotnictwu{{odn|Spektor|2015|s=389–391}}. Odszedł z wojska w sierpniu 1978 roku{{odn|Spektor|2015|s=402}}.

 

[[Plik:IAF F-16A Netz 243 CIAF 2004.jpg|thumb|F-16A numer 243; maszyna ta wzięła udział w operacji „Opera”, pilotowana przez Ilana Ramona]]

Po przejściu Jiftacha do cywila rodzina Spektorów zamieszkała w kibucu [[Cowa]]{{odn|Spektor|2015|s=402}}. Kilka miesięcy później, pod koniec roku 1979, namówiony przez generałów [[Refa’el Etan (generał)|„Rafula” Eitana]] i Dawida Iwrego, Spektor postanowił wrócić do służby czynnej jako dowódca [[Baza lotnicza Ramat Dawid|bazy Ramat Dawid]] i oficer odpowiedzialny za wprowadzenie do izraelskich wojsk lotniczych nowych myśliwców wielozadaniowych [[General Dynamics F-16 Fighting Falcon|General Dynamics F-16A/B]]{{odn|Spektor|2015|s=403–405}}. Stanowisko objął 1 stycznia 1980 roku{{odn|Golowanow}}, a pierwsze maszyny przybyły do Izraela w lipcu{{odn|Spektor|2015|s=425}}.

 

Po dwóch latach dowodzenia bazą Ramat Dawid Spektor przez kolejne trzy lata dowodził [[Baza lotnicza Tel Nof|bazą Tel Nof]]. Podczas [[Wojna libańska|wojny libańskiej w 1982 roku]] jako pilot [[samolot szturmowy|uderzeniowego]] [[Douglas A-4 Skyhawk|A-4 Skyhawka]] uczestniczył w ataku na syryjską baterię [[2K12 Kub]] w formacji prowadzonej przez Gideona Tolkowskiego{{odn|Golowanow}}. Ostatecznie przeszedł do [[Rezerwa|rezerwy]] w październiku 1984 roku{{odn|Spektor|2015|s=407}}. Jako pilot rezerwy latał do roku 2003, uczestnicząc w procesie szkolenia nowych lotników wojskowych{{odn|Golowanow}}.

 

Przeszedłszy do rezerwy, Spektor zainwestował pożyczone od matki pieniądze w podróż do Stanów Zjednoczonych w celu poszukiwania pomysłów na rozwinięcie własnego biznesu{{odn|Spektor|2015|s=407–408}}. Zainteresował się problematyką pilotażu [[śmigłowiec|śmigłowców]], z którymi zapoznał się bliżej jako dowódca bazy Tel Nof, a zwłaszcza przyrządami mogącymi zapewnić większe bezpieczeństwo podczas lotów nocnych na małej wysokości{{odn|Spektor|2015|s=410}}. Ostatecznie podjął współpracę z [[Elbit Systems|Elbitem]], pod którego egidą stworzył zintegrowany system [[nawigacja|nawigacyjny]] dla śmigłowców{{odn|Spektor|2015|s=418}}. W późniejszych latach zaczął pracę w branży [[Energia wiatru#Energetyka wiatrowa|energetyki wiatrowej]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:-9UDfTDAX54J:israelnewtech.gov.il/documents/companies%27%2520pdfs/windwells-new.pdf+&cd=3&hl=pl&ct=clnk&gl=pl | tytuł = WindWells Wind-Power Multiplication Ltd | język = en | data dostępu = 2 kwietnia 2016}}</ref>.

 

 

== Bibliografia ==

* {{cytuj książkę | imię = Shlomo | nazwisko = Aloni | tytuł = Arab-Israeli Air Wars 1947–82 | wydawca = Osprey Publishing | rok = 2001 | język = en |odn=tak |oclc=45336797|isbn=9781841762944}}

* {{cytuj książkę | imię = Shlomo | nazwisko = Aloni | tytuł = Israeli Mirage and Nesher Aces | język = en | miejsce= Oxford |wydawca = Osprey Publishing | rok = 2004 |odn=tak |oclc=60792661 |isbn=9781841766539}}

* {{cytuj książkę | imię = Shlomo | nazwisko = Aloni | tytuł = Israeli F-4 Phantom II Aces | wydawca = Osprey Publishing | rok = 2013 | język = en |odn=tak |oclc= 843341216 |isbn= 1299597548}}

* {{Cytuj książkę | imię = Rodger W. | nazwisko = Claire| tytuł = Raid On the Sun: Inside Israel's Secret Campaign that Denied Saddam the Bomb| wydawca = Broadway Books | miejsce = New York | rok = 2004 | język = en | isbn = 9780767918084 |odn=tak |oclc=820868926}}

* {{cytuj stronę | url = http://www.konflikty.pl/historia/publicystyka/jiftach-spektor-wywiad/ | tytuł = Jiftach Spektor: „Miano asa nic dla mnie nie znaczyło” | imię= Łukasz |nazwisko = Golowanow |data = 15 lutego 2016 | opublikowany = Konflikty.pl | data dostępu = 19 lipca 2016}}

* {{Cytuj stronę | url = http://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/joram-agmon-pierwszy-zestrzelony-mig-21/| tytuł = Joram Agmon – pierwszy pogromca MiG-a-21| autor = Łukasz Golowanow | data = 14 kwietnia 2016| opublikowany = Konflikty.pl|data dostępu = 19 lipca 2016}}