Wikipedia

Brunei: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
+ poprawa/aktualizacja artykułu na podst. przypisow w Tygodniu Artykułu Brunejskiego
Linia 7:
|dewiza = Sentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allah
|dewiza_język = mal.
|dewiza_polski = Zawsze na służbie zprowadzeni wytycznymprzez Boga
|lokalizacja_obraz = Brunei in Asia.svg
|konstytucja =
Linia 30:
|w_imieniu_urząd2 =
|w_imieniu2 =
|powierzchnia = 57705765
|powierzchnia_wód = 8,6%
|powierzchnia_miejsce = 164
Linia 39:
|narodowości =
|ludność_miejsce = 175
|pkb = 1617,2101 mld [[dolar amerykański|USD]]<ref namegroup="IMF"uwaga>Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2013: 2016.</ref>{{cytuj stronęr| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?sy=2012&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=516&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=45&pr.y=12 | tytuł = World Economic Outlook Database, April 2014 | data dostępu = 11-04-2014 | autor = International Monetary Fund | język = enIMF}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
|pkb_rok = 20132016
|pkb_osoba = 39 943955{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
|pkb_ppp = 2125,69719 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|pkb_ppp_rok = 20132016
|pkb_ppp_osoba = 5360 431410{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|utworzenie_sposób = [[Niepodległość]]
|od_kogo = od [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]
Linia 51:
|przez_kogo =
|likwidacja_data =
|religia_dominująca = [[islam]] (7578,18%){{r|CIA}}
|waluta_nazwa = [[dolar Brunei]]
|waluta_symbol = BND
Linia 67:
|uwagi =
|commons = Category:Brunei
{{wikisłownik |Brunei}}wikisłownik =▼
}}
{{commonscatwikisłownik|Brunei}}▼
[[Plik:Brunei in its region (special marker).svg|250px|right]]
'''Brunei''' ([[język malajski|mal.]] ''Brunei'', ''Brunei Darussalam''), oficjalnie '''Państwo Brunei Darussalam''' (mal. ''Negara Brunei Darussalam''){{r|ksng}} – państwo położone w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na północnym wybrzeżu wyspy [[Borneo]]. Brunei graniczy z [[Malezja|Malezją]]. Ma dostęp do [[Morze Południowochińskie|Morza Południowochińskiego]].▼
 
== Etymologia ==
▲'''Brunei''' ([[język malajski|mal.]] ''Brunei'', ''Brunei Darussalam''), oficjalnie '''Państwo Brunei Darussalam''' (mal. ''Negara Brunei Darussalam'') – państwo położone w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]], na północnym wybrzeżu wyspy [[Borneo]]. Brunei graniczy z [[Malezja|Malezją]]. Ma dostęp do [[Morze Południowochińskie|Morza Południowochińskiego]].
Pochodzenie nazwy ''Brunei'' nie jest znane{{r|CIA}}. Według [[legenda|legendy]], po odkryciu Brunei jej późniejszy pierwszy sułtan [[Muhammad Shah]] miał zawołać ''Baru nah'' (pol. „to jest to” lub „tam”){{r|CIA}} i od tego okrzyku ma wywodzić się nazwa ''Brunei''{{r|IPB12}}.
 
== LudnośćUstrój polityczny ==
Brunei to [[monarchia absolutna]] – [[sułtanat]]{{r|CIA}}. Obowiązuje [[konstytucja]] z 29 września 1959 (znowelizowana w 1984, 2004 i 2011), przy czym niektóre jej zapisy pozostają zawieszone od 1962 roku a inne od 1984 roku (stan na 2016){{r|CIA}}. Najważniejszą osobą w państwie jest [[sułtan]], który jest jednocześnie [[Głowa państwa|głową państwa]] i [[Szef rządu|szefem rządu]]{{r|CIA}}. Od 6 października 1967 roku sułtanem Brunei jest [[Hassanal Bolkiah]]{{r|PMO}}. Doradzają mu: Rada Religijna, Tajna Rada ds. Konstytucji, Rada Sukcesji oraz 36-osobowa Rada Legislacyjna (mal. ''Majlis Mesyuarat Negara Brunei''), która obraduje raz w roku przez dwa tygodnie{{r|CIA}}. Jedną z trzech legalnych partii jest [[Zjednoczona Partia Narodowa Brunei|Zjednoczona Partia Narodowa Brunei (BNUP)]].
=== Grupy etniczne ===▼
66,3% [[Malajowie]], 11,2% [[Chińczycy]], 3,4% ludność rdzenna, 19,1% inni (szacowane w 2004&nbsp;r.)<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html|tytuł=The World Factbook: Brunei|data=2010-06-24|język=en|data dostępu=2010-07-18}}</ref>▼
 
Brunei należy do organizacji: [[Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej|ASEAN]], [[East Asia Summit|EAS]], [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]], [[Światowa Organizacja Handlu|WTO]], [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|MFW]] i [[Bank Światowy|Banku Światowego]]{{r|State}} a także do [[APEC]], [[Ruch Państw Niezaangażowanych|NAM]], [[Organizacja Współpracy Islamskiej|OIC]] i [[Światowa Organizacja Zdrowia|WHO]].
=== Religie ===▼
{{osobny artykuł|Wikariat apostolski Brunei}}▼
{{osobny artykuł|Świadkowie Jehowy w Brunei}}▼
Struktura religijna kraju w 2010 roku według ''Pew Research Center''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|tytuł=Religious Composition by Country, in Percentages|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-20}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/|tytuł=Christian Population as Percentages of Total Population by Country|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-20}}</ref>:▼
* [[islam]] – 75,1%▼
* [[buddyzm]] – 8,6% ▼
* tradycyjne [[religia plemienna|religie plemienne]] – 6,2%▼
* [[kościół łaciński|katolicyzm]] – 5,0% ▼
* [[protestantyzm]] – 4,4% ▼
* brak religii – 0,4% ▼
* [[hinduizm]] – 0,3%▼
 
== UstrójPodział politycznyadministracyjny ==
{{osobny artykuł|Podział administracyjny Brunei}}▼
Brunei to [[monarchia absolutna]] ([[sułtanat]]). Obowiązuje [[konstytucja]] z 29 września 1959 (znowelizowana w 1971). Najważniejszą osobą w państwie jest [[sułtan]], który jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu (obecnie, od 6 października 1967, jest nim [[Hassanal Bolkiah]]). Ma on władzę ustawodawczą i wykonawczą. Pomaga mu grono doradców. Jedną z trzech legalnych partii jest [[Zjednoczona Partia Narodowa Brunei|Zjednoczona Partia Narodowa Brunei (BNUP)]]. Brunei należy do organizacji: [[APEC]], [[Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej|ASEAN]], [[East Asia Summit|EAS]], [[Ruch Państw Niezaangażowanych|NAM]], [[Organizacja Współpracy Islamskiej|OIC]], [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]], [[Światowa Organizacja Zdrowia|WHO]], [[Światowa Organizacja Handlu|WTO]].
Brunei jest podzielone na 4 dystrykty (''daerah''): [[Belait (dystrykt)|Belait]], [[Brunei-Muara]], [[Temburong]] i [[Tutong (dystrykt)|Tutong]]{{r|West123}}. Belait jest największym dystryktem, który zamieszkuje 97% ludności sułtanatu{{r|West123}}.
 
== Geografia ==
{{osobny artykuł|Geografia Brunei}}
Brunei leży w północno-zachodniej części wyspy [[Borneo]] w [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]] nad [[Morze Południowochińskie|Morzem Południowochińskim]] i podzielone jest na dwa osobne terytoria graniczące od strony lądu z [[Malezja|malajskim]] stanem [[Sarawak]]{{r|West123}}. Z powierzchnią 5765 km²{{r|CIA}} Brunei jest jednym z najmniejszych państw na świecie{{r|West123}}. Jego granica z Malezją wynosi 266 km a łączna długość linii brzegowej to 161 km{{r|CIA}}.
[[Państwo]] jest podzielone na dwie części na północy wyspy [[Borneo]]. Jest to teren nizinny o charakterze płaskiej [[równina|równiny]]. Tylko na południu rozciągają się [[Góra|góry]], gdzie usytuowany jest najwyższy szczyt kraju [[Pagonprick]] (1850 m). Na wschodnim wybrzeżu rozciągają się bagna, reszta wybrzeża jest piaszczysta. W Brunei występuje wiele krótkich rzek. Klimat kraju jest [[równik]]owy, wilgotny. Od listopada do marca występują duże opady deszczu. 75% powierzchni Brunei zajmują [[Wilgotny las równikowy|lasy równikowe]]. Na wybrzeżu występują [[namorzyny|zarośla mangrowe]]. W kraju występuje wiele gatunków małp i ptaków.▼
 
Brunei leży to terenie nizinnym (średnia wysokość n.p.m. to 478 m) o charakterze płaskiej [[równina|równiny]] przechodzącej w teren górski na wschodzie{{r|CIA}}. Najwyższe wzniesienie Brunei to [[Pagonprick]] (1850 m n.p.m.){{r|CIA}}. Na wschodnim wybrzeżu rozciągają się bagna, reszta wybrzeża jest piaszczysta. W Brunei występuje wiele krótkich rzek.
 
▲[[Państwo]] jest podzielone na dwie części na północy wyspy [[Borneo]]. Jest to teren nizinny o charakterze płaskiej [[równina|równiny]]. Tylko na południu rozciągają się [[Góra|góry]], gdzie usytuowany jest najwyższy szczyt kraju [[Pagonprick]] (1850 m). Na wschodnim wybrzeżu rozciągają się bagna, reszta wybrzeża jest piaszczysta. W Brunei występuje wiele krótkich rzek. Klimat kraju jest [[równik]]owy, wilgotny{{r|CIA}}. Od listopada do marca występują duże opady deszczu. 75% powierzchni Brunei zajmują [[Wilgotny las równikowy|lasy równikowe]]{{r|West123}}. Na wybrzeżu występują [[namorzyny|zarośla mangrowe]]. W kraju występuje wiele gatunków małp i ptaków.
 
=== Najdłuższe rzeki ===
Linia 106 ⟶ 103:
=== Największe jezioro ===
* [[Marimbun]]
 
=== Najwyższe wzniesienia ===
* [[Pagonprick]] (1 850 m)
 
=== Największe miasta ===
Linia 129 ⟶ 123:
* [[Kampung Ayer]]
* [[Muzeum Brunei]]
 
== Podział administracyjny ==
▲{{osobny artykuł|Podział administracyjny Brunei}}
 
'''Brunei''' jest podzielone na 4 dystrykty (''daerah'').
 
== Historia ==
Linia 226 ⟶ 215:
|}
 
▲=== Grupy etniczne ===
▲{{commonscat|Brunei}}
65,7% [[Malajowie]], 10,3% [[Chińczycy]], 3,4% ludność rdzenna, 10,6% inni (szacowane w 2011&nbsp;r.){{r|CIA}}.
▲{{wikisłownik|Brunei}}
 
{{Przypisy|▼
▲=== Religie ===
▲{{osobny artykuł|Wikariat apostolski Brunei}}
▲{{osobny artykuł|Świadkowie Jehowy w Brunei}}
Struktura religijna kraju w 2010 roku według ''Pew Research Center''{{r|pew|pew2}}:
▲* [[islam]] – 75,1%
▲* [[buddyzm]] – 8,6%
▲* tradycyjne [[religia plemienna|religie plemienne]] – 6,2%
▲* [[kościół łaciński|katolicyzm]] – 5,0%
▲* [[protestantyzm]] – 4,4%
▲* brak religii – 0,4%
▲* [[hinduizm]] – 0,3%
 
{{Uwagi}}
▲{{Przypisy|2|przypisy=
▲66,3%* [[Malajowie]], 11,2% [[Chińczycy]], 3,4% ludność rdzenna, 19,1% inni (szacowane w 2004&nbsp;r.)<ref name="CIA">{{cytujCytuj stronę | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html | tytuł = Brunei | praca = The WorldCIA Factbook: Brunei|data=2010-06-242017 | język = en | data dostępu =2010 2017-07-1805}}</ref>
* <ref name="IMF">{{cytuj stronę| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?sy=2012&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=516&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=45&pr.y=12 | tytuł = World Economic Outlook Database, April 2014 | data dostępu = 11-04-2014 | autor = International Monetary Fund | język = en}}</ref>
* <ref name="IPB12">{{Cytuj książkę | autor = ibp inc | tytuł = Brunei Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments | wydawca = Int'l Business PublicationsInt'l Business Publications | data = 2015 | strony = 12 | isbn = 9781438774015 | data dostępu = 2017-07-30 | url = https://books.google.be/books?id=kty-CgAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false}}</ref>
* <ref name=ksng>{{cytuj książkę | url = http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/wykaz_polskich_nazw_geograficznych.pdf| tytuł = Urzędowy Wykaz Polskich Nazw Geograficznych Świata| rok = 2013 | isbn = 978-83-254-1988-2 | wydawca = Główny Urząd Geodezji i Kartografii |autor = Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych | strony = 390| język = pl| data dostępu = 2017-07-05}}</ref>
* <ref name="pew">{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|tytuł=Religious Composition by Country, in Percentages|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-20}}</ref>
▲Struktura* religijna kraju w 2010 roku według ''Pew Research Center''<ref>{{cytuj stronę|urlname=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|tytuł=Religious Composition by Country, in Percentages|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-20}}</ref><ref"pew2">{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/|tytuł=Christian Population as Percentages of Total Population by Country|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-06-20}}</ref>:
* <ref name="PMO">{{Cytuj stronę | url = http://www.pmo.gov.bn/Pages/Prime-Minister.aspx | tytuł = Prime Minister | data = 2016 | praca = Prime Minister's Office. | język = en | data dostępu = 2017-07-03}}</ref>
* <ref name="Sidhu315">{{Cytuj książkę | autor = Jatswan S. Sidhu | tytuł = Historical Dictionary of Brunei Darussalam | wydawca = Rowman & Littlefield | data = 2016 | strony = 315 | isbn = 9781442264595 | data dostępu = 2017-07-02 | url = https://books.google.de/books?id=msOhDQAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false| język = en}}</ref>
* <ref name="State">{{Cytuj stronę | url = https://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2700.htm | tytuł = U.S. Relations With Brunei Share | praca = US Department of State | język = en | data dostępu = 2017-07-06}}</ref>
* <ref name="West123">{{Cytuj książkę | autor = Barbara A. West | tytuł = Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania | wydawca = Infobase Publishing | data = 2010 | strony = 123 | isbn = 9781438119137 | data dostępu = 2017-07-30 | url = https://books.google.be/books?id=pCiNqFj3MQsC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false| język = en}}</ref>
}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Brunei”