Komenda wojewódzka Milicji Obywatelskiej: Różnice pomiędzy wersjami

 

== KW MO w latach 1944–1954 ==

W pierwszych projektach uregulowań prawnych zakładano ścisłą podległość struktur MO właściwym terytorialnie [[Rada narodowa (PRL)|radom narodowym]], ostatecznie koncepcja ta nie została jednak zrealizowana. Status instytucji formalnie usankcjonowano dekretem z 7 października 1944 r., gdy hierarchicznie zbudowaną milicję podporządkowano bezpośrednio [[Resort Bezpieczeństwa Publicznego|Kierownikowi Resortu Bezpieczeństwa Publicznego]] (od stycznia 1945 r. [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego]]). W nowej sytuacji uprawnienia rad narodowych określone zostały jedynie jako nadzór i kontrola społeczna, pewien ograniczony wpływ na działalność KW MO posiadali również funkcjonujący do połowy 1950 r. wojewodowie.

 

 

Przez początkowe lata działalności kierownicy milicji w terenie zajmowali równorzędną pozycję w stosunku do swoich odpowiedników w UB ze względu na duże wpływy w aparacie partyjno-państwowym komendanta głównego [[Franciszek Jóźwiak|Franciszka Jóźwiaka]]. Zmiany nastąpiły po jego odwołaniu, na mocy rozkazu nr 13 ministra z 18 marca 1949 r. względna autonomia formacji została zlikwidowana. Od tego czasu komendanci wojewódzcy pełnili funkcje zastępców szefów WUBP ds. milicyjnych. Wyrazem podległości stało się również przejęcie przez właściwe komórki urzędów bezpieczeństwa spraw administracyjno-gospodarczych, rozwiązaniu uległ ponadto pion polityczno-wychowawczy. W dalszym ciągu trwał jednak rozwój wydziałów operacyjnych MO, na które (po reorganizacji z 1952 r.) składały się komórki ds. kryminalnych, walki z przestępczością gospodarczą, dochodzeniowo-śledczych i służby zewnętrznej.

Instytucjonalne rozdzielenie milicji i aparatu bezpieczeństwa trwało zaledwie dwa lata. Po zniesieniu [[Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego|Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego]] w jego miejsce w listopadzie 1956 r. przy MSW utworzona została [[Służba Bezpieczeństwa (PRL)|Służba Bezpieczeństwa]]. Na przełomie 1956 i 1957 r. wojewódzkie jednostki UB po przebudowaniu włączono w skład KW MO, podobnych zmian dokonano także na szczeblu powiatowym. Od tej pory lokalni szefowie SB podlegali nominalnie komendantom MO, choć pod względem merytorycznym działalność kontrolowanych przez nich komórek nadzorowana była przez właściwe organy w centrali ministerstwa.

 

 

Początek lat 60. charakteryzował się rozwojem aparatu SB, który po stopniowym podniesieniu stanów etatowych (rozbudowa sekcji do poziomu wydziałów) ponownie zaczął pełnić dominującą rolę wobec jednostek milicyjnych. Rozszerzając swój zakres działania, pion bezpieczeństwa przejął także część zadań pozostających dotychczas pod kontrolą MO (rejestracja cudzoziemców, paszporty oraz przejściowo dowody osobiste), ponadto na kilka lat usamodzielnione zostały struktury odpowiadające za sprawy kadrowo-organizacyjne SB. Wzrost znaczenia nastąpił również w przypadku komórek technicznych wykonujących zadania zabezpieczenia operacyjnego na rzecz obu służb.

W związku z wprowadzeniem [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|reformy administracyjnej]] w kwietniu 1975 r. w resorcie powołane zostały specjalne zespoły wojewódzkie mające na celu opracowanie odpowiedniej organizacji SB i MO w terenie. W konsekwencji tych działań od czerwca na szczeblu wojewódzkim funkcjonowało 49 urzędów utworzonych poprzez przekształcenie wcześniej istniejących struktur i wydzielenie z nich 32 nowych KW MO (w [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]], [[Bielsko-Biała|Bielsku-Białej]], [[Chełm]]ie, [[Ciechanów|Ciechanowie]], [[Częstochowa|Częstochowie]], [[Elbląg]]u, [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wielkopolskim]], [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]], [[Kalisz]]u, [[Konin]]ie, [[Krosno|Krośnie]], [[Legnica|Legnicy]], [[Leszno|Lesznie]], [[Łomża|Łomży]], [[Nowy Sącz|Nowym Sączu]], [[Ostrołęka|Ostrołęce]], [[Piła (miasto)|Pile]], [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie Trybunalskim]], [[Płock]]u, [[Przemyśl]]u, [[Radom]]iu, [[Siedlce|Siedlcach]], [[Sieradz]]u, [[Skierniewice|Skierniewicach]], [[Słupsk]]u, [[Suwałki|Suwałkach]], [[Tarnobrzeg]]u, [[Tarnów|Tarnowie]], [[Toruń|Toruniu]], [[Wałbrzych]]u, [[Włocławek|Włocławku]] i [[Zamość|Zamościu]]). Dodatkowo zlikwidowano dwie komendy równorzędne w Warszawie i Łodzi (z tym że dla województwa warszawskiego pozostawiono nazwę komenda stołeczna).

 

 

Mimo dążeń do ujednolicenia organizacji poszczególne komendy mogły różnić się (w zależności od znaczenia województwa) ilością i rangą komórek, liczbą członków kierownictwa (jeden, dwóch lub trzech zastępców odpowiednio ds. SB i MO) oraz podziałem ich zadań. W połowie 1975 r. typowa struktura KW MO przedstawiała się następująco (schemat oparto na przykładzie województwa bydgoskiego):

 

* Wydział Ogólny

* Wydział Kadr

* Wydział Specjalny

 

* Wydział II (kontrwywiad)

* Wydział III (zwalczanie opozycji)

* Zespół ds. Służby Bezpieczeństwa Wydziału Inspekcji

 

* Wydział Kryminalny

* Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi

* Wojewódzkie Stanowisko Kierowania

* Inspektorat Ochrony Przemysłu

 

* Wydział Finansowy

* Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej

* ''Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom II, 1956–1975'', red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2006

* ''Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom III, 1975–1990'', red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2008

* A. Misiuk, ''Historia policji w Polsce. Od X wieku do współczesności'', Warszawa 2008

* ''Twarze bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwach pomorskim/bydgoskim, toruńskim i włocławskim. Informator personalny'', red. M. Szymaniak, Bydgoszcz-Gdańsk 2010