Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku: Różnice pomiędzy wersjami

|przyczyna = błędy załogi<ref name="Raport MAK">{{cytuj stronę|url=http://komisja.smolensk.gov.pl/download.php?s=65&id=11976|tytuł=Tłumaczenie finalne raportu końcowego MAK | archiwum = https://web.archive.org/web/20150615000000*/http://komisja.smolensk.gov.pl/download.php?s=65&id=11976}}</ref>, zejście poniżej minimalnej wysokości zniżania przy nadmiernej prędkości opadania, w warunkach atmosferycznych uniemożliwiających wzrokowy kontakt z ziemią i spóźnione rozpoczęcie procedury odejścia na drugi krąg<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />

|przeznaczenie = {{flaga|RUS}} [[Lotnisko wojskowe Smoleńsk-Siewiernyj]]<br />(kod ICAO: XUBS)

'''Katastrofa polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku''' (również '''katastrofa smoleńska'''<ref name="katastrofa smoleńska">{{cytuj stronę|url=http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/488548,katastrofa_smolenska_na_kolejnej_konferencji_rosyjscy_sledczy_mowia_ze_jeszcze_nie_mozna_mowic_o_niczyjej_winie.html|tytuł=Katastrofa smoleńska: Na kolejnej konferencji rosyjscy śledczy mówią, że jeszcze nie można mówić o „niczyjej winie”|opublikowany=gazetaprawna.pl| |data=2011-02-18|data dostępu=2011-12-28}}</ref> oraz '''tragedia smoleńska'''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rp.pl/Plus-Minus/301269945-Pawel-Szefernaker-Tragedia-Smolenska-byla-przelomem.html#ap-1|tytuł=Paweł Szefernaker: Tragedia Smoleńska była przełomem|opublikowany=rp.pl| |data=2017-01-26|data dostępu=2017-05-01}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://wiadomosci.onet.pl/kraj/michal-kaminski-tragedia-smolenska-jest-sakralizacja-przywodztwa-pis/lwsm9lr|tytuł=Michał Kamiński: tragedia smoleńska jest sakralizacją przywództwa PiS|opublikowany=onet.pl| |data=2017-02-21|data dostępu=2017-05-01}}</ref>) – [[Wypadek lotniczy|katastrofa lotnicza]], do której doszło w [[Smoleńsk]]u w sobotę, 10 kwietnia 2010 roku o godz. 8:41 [[Czas środkowoeuropejski letni|czasu środkowoeuropejskiego letniego]] ([[UTC+02:00|CEST]]) (10:41 ówczesnego [[UTC+04:00|czasu moskiewskiego letniego]])<ref name="2mak.ru" /><ref name=prawna>{{cytuj stronę|url=http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/415928,upadek_prezydenckiego_tu_154m_brakuje_10_minut_katastrofy.html,2|tytuł=Upadek prezydenckiego Tu-154M – Brakuje 10 minut katastrofy|data=2010-04-23|opublikowany=gazetaprawna.pl|data dostępu=2010-05-25}}</ref>. Zginęło w niej [[Lista ofiar katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku|96 osób]], wśród nich: prezydent RP [[Lech Kaczyński]] z [[Maria Kaczyńska|małżonką]], ostatni prezydent RP na uchodźstwie [[Ryszard Kaczorowski]], wicemarszałkowie [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejmu]] i [[Senat Rzeczypospolitej Polskiej|Senatu]], grupa parlamentarzystów, dowódcy wszystkich rodzajów [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Sił Zbrojnych RP]], pracownicy [[Kancelaria Prezydenta RP|Kancelarii Prezydenta]], szefowie instytucji państwowych, duchowni, przedstawiciele ministerstw, organizacji kombatanckich i społecznych oraz osoby towarzyszące, stanowiący delegację polską na uroczystości związane z obchodami 70. rocznicy [[Zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]], a także [[Załoga polskiego samolotu Tu-154M nr boczny 101|załoga samolotu]].

[[Plik:2010 Polish Air Force Tu-154 crash map-pl.svg|thumb|left|upright=1.2|left|Trasa lotu]]

10 kwietnia 2010 roku samolot Tu-154M odbywał lot na trasie [[Warszawa]] – [[Smoleńsk]]; według przepisów polskich przelot miał status HEAD (informacja dla [[Kontrola ruchu lotniczego|służb kontroli ruchu lotniczego]], że na pokładzie znajduje się jedna z najważniejszych osób w państwie)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=2777 | tytuł =Specpułk od kuchni | data dostępu = 2010-05-22| autor = G. Sobczak | opublikowany =altair.com.pl |data dostępu = 2010-05-22}}</ref>; według przepisów rosyjskich miał status nieregularnego lotu międzynarodowego i lotu kategorii „A”<ref name="2mak.ru" /> (tzw. lot osoboważny<ref name=uwagi />). Załogę samolotu Tu-154M stanowili żołnierze i pracownice 36 SPLT w liczbie siedmiu osób oraz jedna funkcjonariuszka [[Biuro Ochrony Rządu|Biura Ochrony Rządu]], będąca członkiem personelu pokładowego. Start z [[Lotnisko Chopina w Warszawie|portu lotniczego Warszawa-Okęcie]] nastąpił o godz. 7:27 [[UTC+02:00|UTC+2]] (9:27 UTC+4), z 27-minutowym opóźnieniem<ref name="2mak.ru" /><ref name=Seremet2 />. Zgodnie z planem lotu, w którym lot nosił oznaczenie „PLF 101 – I – M”<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/541802-Lot-do-Smolenska-byl-wojskowy---mowia-eksperci.html | tytuł=Lot był wojskowy, nie cywilny |opublikowany =rp.pl |data dostępu = 2010-09-2928 |data opublikowanydostępu =rp.pl | data =2010-09-2829}}</ref>, rejs miał trwać 75 minut<ref name=polskazbrojna>{{cytuj stronę| |url =http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=7878:smoleska-droga-podejcia-pz-202010&catid=88:polska-zbrojna&Itemid=112 | tytuł =Smoleńska droga podejścia (PZ 20/2010) | data dostępu = 2010-06-02| autor = T. Białoszewski, M. Sarjusz-Wolski | opublikowany =polska-zbrojna.pl | data = 2010-05-14 |data dostępu = 2010-06-02}}</ref>. Lot odbywał się na wysokości 10 tys. m<ref name="2mak.ru" />, z prędkością 800 km na godzinę<ref name=polskazbrojna />; o godz. 7:45 UTC+2 samolot przekroczył granicę polskiej przestrzeni powietrznej<ref name=Seremet2 />, a o godz. 8:22 UTC+2 wszedł w rosyjską przestrzeń powietrzną, przekraczając punkt nawigacyjny ASKIL<ref name="2mak.ru" />. Zbliżywszy się do celu podróży, rosyjskiego [[Lotnisko wojskowe Smoleńsk-Siewiernyj|lotniska wojskowego Smoleńsk-Siewiernyj]], maszyna rozpoczęła manewr zniżania, po czym okrążyła lotnisko na wysokości 500 m, by podejść do lądowania od strony wschodniej<ref name=polskazbrojna /> kursem 259 stopni<ref name="2mak.ru" />. Kilkadziesiąt minut wcześniej na lotnisku Siewiernyj miały miejsce [[Lotnisko wojskowe Smoleńsk-Siewiernyj#Incydenty lotnicze w dniu 10 kwietnia 2010|dwa incydenty lotnicze]], z udziałem polskiego samolotu [[Jak-40]] i rosyjskiego samolotu [[Ił-76]]MD.

[[Plik:Smolensk Nord-APP.png|thumb|left|upright=1.7|left|Rekonstrukcja ostatnich chwil lotu Tu-154M według raportów MAK i KBWLLP]]

Naprowadzaniem samolotu na lotnisku Smoleńsk-Siewiernyj kierowało czterech oficerów [[Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej|Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej]]: płk gwardii Nikołaj Krasnokutski, ppłk Pawieł Plusnin (kierownik lotów), mjr Wiktor Ryżenko (kierownik strefy lądowania, obsługujący radiolokacyjny system lądowania (RSP)) i mjr W. W. Łubancew (pomocnik kierownika lotów)<ref>{{cytuj stronę| |url =http://stary.naszdziennik.pl/index.php?typ=po&dat=20110107&id=po06.txt | tytuł=Prognoza przyszła z Tweru |opublikowany =naszdziennik.pl |data dostępu = 2011-01-0807 |data opublikowanydostępu =naszdziennik.pl | data =2011-01-0708}}</ref>. Płk Krasnokutski, ppłk Plusnin i mjr Ryżenko przebywali na bliższym startowym punkcie dowodzenia, a mjr Łubancew na dalszym startowym punkcie dowodzenia<ref name="2mak.ru" />. Lotnisko nosiło kryptonim „Korsaż” (dosł. „gorset”)<ref>W języku rosyjskim „Корсаж” („Korsaż”). W transkrypcjach MAK i KBWLLP z 2010 i 2011 roku występuje forma „Korsaż”. W przekazach dziennikarskich błędnie rozpowszechniono mylne tłumaczenie rosyjskiego kryptonimu „Корсаж” jako „Korsarz” (pirat, morski rabuś), podczas gdy w rzeczywistości słowo „корсаж” znaczy po rosyjsku „gorset”, zaś polski „korsarz” to po rosyjsku m.in. „корсар” („korsar”).</ref>; nie było na nim [[Wieża kontroli lotów|wieży kontroli lotów]] i kierowanie lotami odbywało się ze startowego punktu dowodzenia<ref name=uwagi />. Lotnisko Siewiernyj nie posiadało systemu precyzyjnego naprowadzania [[Instrument landing system|Instrument Landing System]] (ILS), a jedynie dwie [[Radiolatarnia bezkierunkowa|radiolatarnie bezkierunkowe]] (NDB). Zgodnie z raportem [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego|Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP) wskazania bliższej radiolatarni były niestabilne i wahały się w zakresie +/− 10°<ref name="Raport końcowy KBWLLP">{{cytuj stronę|url=http://archive.is/vdsx|tytuł=Raport końcowy w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy samolotu TU-154M Nr 101 pod Smoleńskiem.|data dostępu=2012-07-05|opublikowany=komisja.smolensk.gov.pl|data=2011-07-27|strony=11, 17, 27, 174, 175, 318, 319|data dostępu=2012-07-05}}</ref>. Również system świetlny lotniska nie działał w dniu katastrofy poprawnie. Światła drugiej i trzeciej grupy (700–800 m od progu pasa) nie istniały, zaś na światłach pierwszej grupy (900 m od progu pasa) z trzech żarówek świeciła się tylko jedna. Wszystkie światła były również zasłaniane przez rosnące w pobliżu drzewa i krzewy. W pobliżu drogi lądowania występowały także przeszkody lotnicze, które swą wysokością przekraczały dopuszczalne normy (niektóre nawet o 11 metrów){{r|Raport końcowy KBWLLP}}.

Tuż przed katastrofą nad lotniskiem zalegała warstwa gęstej, szarawej [[Mgła|mgły]]; wyżej niebo było bezchmurne i świeciło słońce<ref name=Wosztyl>{{cytuj stronę| |url =http://www.polskatimes.pl/opinie/258595,wosztyl-mieli-my-precyzyjne-informacje,id,t.html | tytuł=Wosztyl: Mieliśmy precyzyjne informacje |opublikowany =polskatimes.pl |data dostępu = 2010-05-21 |data opublikowanydostępu =polskatimes.pl | data =2010-05-21}}</ref>. Widzialność z minuty na minutę się pogarszała<ref name=Wosztyl />, jednak mimo gęstej mgły lotnisko nie zostało zamknięte<ref name=pogoda>{{cytuj stronę| |url =http://fakty.interia.pl/polska/news-,nId,880298 | tytuł=Dlaczego nie zamknięto lotniska w Smoleńsku?| data dostępu = 2017-04-13| opublikowany =interia.pl | data =2010-05-12 |data dostępu = 2017-04-13}} W Rosji cywilne procedury lotniskowe reguluje m.in. [[Aeronautical Information Publication|AIP]] Federacji Rosyjskiej, część 3, Lotniska (AD), 1.1 pkt. 1c i 1e, z których wynika, że decyzję o lądowaniu obcego statku powietrznego w Rosji podejmuje jego dowódca, a kontroler może zabronić lądowania, jeśli uzna to za konieczne, por. [http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:YEFgvnEwVvIJ:www.aeronavt.com/AIP/ad/ad1/ad1-1.pdf+AIP+Russia+and+CIS,+Aerodromes+%E2%80%93+Introduction&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESjWbdNAi-Dj4U3G3cVp_n6XxBay9CWGWgN_M08U-89_A8kwovIa0WaL_dsURZvJM7W6uGpnl4e_uSNXoX6bSW0RkKtrh_bomMSmtBGmfy-DBCH01F9rASf-pC8IEhzlWzyFG1tY&sig=AHIEtbTxVCsxmkclyq9E0gV4Ki8s_u0w0w ''AIP Russia and CIS, Aerodromes – Introduction.''] {{lang|ru|en}} [dostęp 2010-05-22]. W przypadku lotów wojskowych stosowane są odrębne procedury wojskowe; według zeznań świadków na lotnisku Siewiernyj kierowanie lotami odbywało się zgodnie z „Federalnym Regulaminem Lotnictwa Państwowego” zatwierdzonym rozkazem Ministra Obrony Narodowej Federacji Rosyjskiej Nr 275 z 2004 roku, por. {{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/-1,1674784,0,1,rosyjscy-kontrolerzy-cywilni-czy-wojskowi,wiadomosc.html | tytuł=Rosyjscy kontrolerzy cywilni czy wojskowi |opublikowany =tvn24.pl |data dostępu = 2010-09-2623 |data opublikowanydostępu =tvn24.pl | data =2010-09-2326}}</ref>. Kierownik lotów, ppłk Pawieł Plusnin, będący jednocześnie zastępcą dowódcy komendantury lotniczej lotniska Siewiernyj<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />, telefonicznie konsultował tę sprawę z dyżurnym operacyjnym Sztabu Kierowania Lotnictwem Wojskowo-Transportowym Sił Powietrznych Federacji Rosyjskiej w [[Moskwa|Moskwie]], mającym hasło wywoławcze „Logika”<ref name="tvn24.pl">{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/-1,1674784,0,1,rosyjscy-kontrolerzy-cywilni-czy-wojskowi,wiadomosc.html|tytuł= Rosyjscy kontrolerzy cywilni czy wojskowi |opublikowany =tvn24.pl |data dostępu = 2010-09-2423 |data opublikowanydostępu =tvn24.pl | data =2010-09-2324}}</ref>; konsultacje telefoniczne z dowództwem w [[Twer]]ze oraz dowództwem wojsk lotniczych w Moskwie prowadził również płk gwardii Nikołaj Krasnokutski, do października 2009 roku dowódca 103 Gwardyjskiego Krasnosielskiego Pułku Lotnictwa Transportowego stacjonującego na lotnisku Siewiernyj, w chwili katastrofy zastępca dowódcy 6955 Mginskiej Bazy Lotniczej (1 kategorii) w [[Baza lotnicza Twer-Migałowo|bazie lotniczej Twer-Migałowo]] (tzw. jednostki wojskowej nr 21350)<ref name="2mak.ru" />, w późniejszym okresie komendant 610 Centrum Szkolenia Bojowego oraz Przeszkalania Personelu Latającego Wojskowego Lotnictwa Transportowego w [[Baza lotnicza Iwanowo-Siewiernyj|bazie lotniczej Iwanowo-Siewiernyj]], obecny w pomieszczeniu kontroli lotów<ref name="dziennik.pl">{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/302882,moskwa-niech-laduja-moze-sie-uda.html|tytuł= Moskwa: Niech lądują, może się uda |opublikowany =dziennik.pl |data dostępu = 2010-09-2624 |data opublikowanydostępu =dziennik.pl | data =2010-09-2426}}</ref>. W wyniku tych konsultacji lotniska nie zamknięto<ref name="dziennik.pl" />.

W trakcie pracy grupy kierowania lotami ppłk Plusnin podjął decyzję o skierowaniu samolotu na lotnisko zapasowe z powodu złych warunków atmosferycznych, jednak ta decyzja ppłk. Plusnina została anulowana przez płk. Krasnokutskiego, który nakazał sprowadzić samolot do wysokości 100 m i wydał decyzję zezwalającą na próbne podejście do lądowania<ref name=uwagi />. Około godz. 10:30 czasu moskiewskiego (godz. 8:30 czasu polskiego) kierownik lotów rozmawiał o sytuacji pogodowej na lotnisku z [[Gieorgij Połtawczenko|Gieorgijem Połtawczenką]], pełnomocnym przedstawicielem prezydenta Rosji w [[Centralny Okręg Federalny|Centralnym Okręgu Federalnym]] i członkiem Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, oraz z [[Siergiej Antufjew|Siergiejem Antufjewem]], gubernatorem [[Obwód smoleński|obwodu smoleńskiego]]; oczekiwali oni na lotnisku na przylot polskiej delegacji<ref name="premier.gov.ru">{{cytuj stronę| |url = http://www.premier.gov.ru/events/news/10179/| |tytuł = Председатель Правительства Российской Федерации В.В.Путин провел совещание оперативного штаба на месте катастрофы самолета Ту-154 | data dostępu = 2010-06-04| opublikowany =premier.gov.ru | data =2010-07-08 | język =ru|archiwum=http://web.archive.org/web/20100417032352/http://www.premier.gov.ru/events/news/10179/|zarchiwizowano=2010-04-17 |data dostępu = 2010-06-04}}</ref>.

Na cztery minuty przed katastrofą widzialność z ziemi była oceniana na 200 m<ref name=Anodina />. 19 lipca 2010 roku podano, że o godz. 8:41 czasu polskiego warunki pogodowe na lotnisku były następujące: wiatr przy gruncie 110–130 stopni, prędkość wiatru 2 m/s, widzialność 300–500 m, mgła, zachmurzenie 10 stopni warstwowe, [[podstawa chmur]] 40–50 m, temperatura plus 1–2 [[Skala Celsjusza|stopnie Celsjusza]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html | tytuł=Tу-154М № 101 – 19 июля 2010| data dostępu = 2010-07-20| opublikowany =mak.ru | data =2010-07-19 | język =ru |data dostępu = 2010-07-20}}</ref>. W tych warunkach pogodowych lądowanie byłoby niezgodne z przepisami, lecz pilot otrzymał zgodę na wykonanie próby podejścia do lądowania, by się przekonać, jakie są warunki<ref name=uwagi />.

Załoga wykonała próbne podejście do lądowania do tzw. wysokości podjęcia decyzji<ref name=Anodina />. Zezwalając załodze na wykonanie trzeciego zakrętu kręgu nadlotniskowego, kontroler poinformował, aby na wysokości decyzji być gotowym do [[Przejście na drugie okrążenie|odejścia na drugi krąg]]<ref name=Anodina />. Według oficjalnych źródeł rosyjskich podana przez kontrolera wysokość decyzji wynosiła 100 m<ref name=Anodina /><ref name=stenogramy />, według zeznań części świadków, niezgodnie z procedurą, 50 m<ref name=rozpowszechnianie /><ref name="Muś" />. Samolot kontynuował manewr schodzenia do wysokości decyzyjnej na [[Automatyczny pilot|autopilocie]], sterującym wysokością, kursem i [[Ciąg silnika lotniczego|ciągiem]]<ref>W 2011 roku w Polsce ukazała się książka J. Osieckiego, T. Białoszewskiego, R. Latkowskiego i M. Prószyńskiego „Ostatni lot. Raport o przyczynach katastrofy” (Warszawa 2011), której autorzy zakwestionowali raporty końcowe MAK i KBWLLP i stwierdzili, że udało im się zrekonstruować lot lepiej niż ekspertom obu komisji. Zarzucając polskiej komisji manipulację faktami, napisali między innymi, że lądowanie na autopilocie oraz automacie ciągu (ABSU) było zabronione w instrukcji pilotażu tupolewów od czasu katastrofy Tu-154B-2 w Norylsku w 1981 roku, że sprzęgnięcie komputera nawigacyjnego UNS z autopilotem było zabronione przez producenta, choć powszechnie praktykowane w 36 SPLT, i że podchodzenie do lądowania w tych warunkach pogodowych, jakie panowały w Smoleńsku, stanowiło naruszenie Regulaminu Lotów Sił Zbrojnych RP (RL-2006), por. {{cytuj książkę |autor=Jan Osiecki, Tomasz Białoszewski, Robert Latkowski, Mieczysław Prószyński|tytuł=Ostatni lot. Raport o przyczynach katastrofy |url=http://www.ostatnilotraport.pl |data=2011|isbn=978-83-7648-924-7|url=http://www.ostatnilotraport.pl |autor=Jan Osiecki, Tomasz Białoszewski, Robert Latkowski, Mieczysław Prószyński}}</ref> i według raportów komisji badających przyczyny katastrofy znalazł się w głębokim parowie, 15 m poniżej poziomu lotniska<ref name="2mak.ru" />. Jak podała polska Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP), z zapisu rozmów załogi samolotu wynikało, że dowódca statku powietrznego wydał komendę odejścia na drugi krąg, co nastąpiło 8 sekund po osiągnięciu wysokości decyzji<ref name="Raport końcowy KBWLLP. Załącznik 1">{{cytuj stronę|url=http://archive.is/vdsx|tytuł=Raport końcowy w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy samolotu TU-154M Nr 101 pod Smoleńskiem. Załącznik nr 1.1. Profil podejścia do lądowania samolotu Tu-154M nr 101 na lotnisko SMOLEŃSK PÓŁNOCNY w dniu 10.04.2010 r. (od 3500 m) według czasu UTC|data dostępu=2012-06-03|opublikowany=komisja.smolensk.gov.pl|data=2011-07-27|data dostępu=2012-06-03}}</ref>; w tym momencie samolot znajdował się na wysokości 39 metrów nad poziomem lotniska i 91 metrów nad poziomem terenu<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />, zniżając się z prędkością pionową 6,2 m/s<ref name="Raport końcowy KBWLLP. Załącznik 2 str 23">{{cytuj stronę|url=http://archive.is/vdsx|tytuł=Raport końcowy w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy samolotu TU-154M Nr 101 pod Smoleńskiem. Załącznik nr 2. Opis i analiza pracy systemów pokładowych samolotu Tu-154M nr 101|data dostępu=2012-06-03|opublikowany=komisja.smolensk.gov.pl|data=2011-07-27|strony=23/53|data dostępu=2012-06-03}}</ref>. Według [[Międzypaństwowy Komitet Lotniczy|Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego]], {{lang|ru}} Межгосударственный авиационный комитет (MAK), organu [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw]] badającego katastrofy lotnicze, dowódca statku powietrznego nie wydał komendy odejścia na drugi krąg<ref name="2mak.ru" />. Według raportu końcowego MAK załoga samolotu podjęła decyzję o lądowaniu<ref name="2mak.ru" />, natomiast według raportu końcowego KBWLLP załoga nie podjęła decyzji o lądowaniu<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />.

Międzypaństwowy Komitet Lotniczy przypisał wydarzenia zachodzące w ostatniej fazie lotu błędom załogi wywołanym przez czynniki psychologiczne<ref name="2mak.ru" />, a Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego „próbie odejścia na drugi krąg przy wykorzystaniu zakresu pracy ABSU – automatyczne odejście”<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />. W trakcie podchodzenia do lądowania kierownik strefy lądowania, mjr Ryżenko, kilkakrotnie informował załogę samolotu, że maszyna znajduje się na [[Kurs (nawigacja)#Kurs statku powietrznego|kursie]] i [[Ścieżka podejścia|ścieżce]]; według strony polskiej były to informacje błędne, gdyż w rzeczywistości położenie samolotu było poza dopuszczalną tolerancją dla radiolokacyjnego systemu lądowania (RSP)<ref name=uwagi />. Według zeznań świadka, w chwili przelotu nad jedną z radiolatarni między jej odciągiem, a skrzydłem samolotu przebiegła iskra<ref name="E.Klich">{{cytuj stronę| |url =http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/C66ADE03E2400CF6C12577E600509FCD?OpenDocument | tytuł= Biuletyn nr 4283/VI – Komisja Infrastruktury (nr 329), Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka (nr 235)|data=2010-10-21 |opublikowany =sejm.gov.pl |data dostępu = 2010-12-24| opublikowany =sejm.gov.pl}}</ref>.

Załoga zwiększyła ciąg silników, by nabrać wysokości i przez pewien czas maszyna leciała nisko nad ziemią, ścinając na trasie lotu wierzchołki drzew. Pierwszy kontakt z drzewami nastąpił w odległości 1050 m od progu [[Droga startowa|pasa startowego]] i 40–45 metrów na lewo od jego osi<ref name=MAK16kwietnia>{{cytuj stronę| |url =http://www.rian.ru/incidents/20100416/222878521.html | tytuł =Самолет президента Польши задел деревья за километр до аэропорта | data dostępu = 2010-06-13| opublikowany =rian.ru | data =2010-04-16 | język =ru |data dostępu = 2010-06-13}}</ref>. Według raportu końcowego Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego (MAK) z 12 stycznia 2011 roku, o godz. 8:41:00 czasu polskiego, ok. 60 m na lewo od osi pasa, samolot stracił część lewego [[Skrzydło (lotnictwo)|skrzydła]] o długości ok. 6,5 m w wyniku kolizji z brzozą o średnicy pnia 30–40 cm (tzw. [[brzoza smoleńska]]) i po następnych 5–6 sekundach zderzył się z ziemią w położeniu odwróconym<ref name="2mak.ru" />; nastąpiło to, jak podano, około 350–500 m od progu pasa startowego, 150 m na lewo od jego osi<ref name=MAK16kwietnia />. Według raportu końcowego KBWLLP zderzenie z brzozą i utrata około jednej trzeciej długości lewego skrzydła nastąpiły o godz. 8:41:02,8 UTC+2<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />. W 2011 roku ustalenia MAK i KBWLLP na temat utraty części skrzydła przez Tu-154M w wyniku kolizji z brzozą zostały zakwestionowane przez wyniki obliczeń numerycznych przeprowadzonych na [[University of Akron]] w Stanach Zjednoczonych przez amerykańskiego uczonego polskiego pochodzenia, [[Wiesław Binienda|Wiesława Biniendę]], z których wynikało, że w wyniku tej kolizji skrzydło samolotu nie mogło odpaść<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.ecgf.uakron.edu/~civil/people/binienda/Parlament%20November%202011%20-%20English.pdf| |tytuł=Analysis of the Presidential Plane Crash in Smolensk, Russia, on April 10, 2010 (Updated November 25, 2011)|data dostępu = 2012-07-03| opublikowany =ecgf.uakron.edu| |język =en|data dostępu = 2012-07-03}}</ref>. W 2012 roku ustalenia MAK i KBWLLP na temat [[Tor ruchu|trajektorii]] lotu maszyny zostały potwierdzone przez obliczenia [[Aerodynamika|aerodynamiczne]] wykonane przez [[Paweł Artymowicz|Pawła Artymowicza]], polskiego [[astrofizyka]] pracującego na [[University of Toronto]] w [[Kanada|Kanadzie]]<ref name=Artymowicz>{{cytuj stronę | url = http://planets.utsc.utoronto.ca/~pawel/MechAv2012.pdf| |tytuł =Aerodynamiczne obliczenia ostatnich sekund lotu PLF 101 w porównaniu z danymi zebranymi przez komisje badania wypadków|data dostępu = 2012-06-18| opublikowany = planets.utsc.utoronto.ca|data dostępu = 2012-06-18}}</ref>.

12 stycznia 2011 roku ujawniono, że polska [[Rejestrator katastroficzny|czarna skrzynka]] ATM-QAR zakończyła pracę o godz. 8:41:02,5 czasu polskiego<ref name=uwagi />, a o godz. 8:41:05 czasu polskiego doszło do zaniku zasilania pokładowego systemu kierowania lotem [[Flight Management System|FMS]] („zamrożenie pamięci”), co nastąpiło na wysokości barometrycznej skorygowanej do poziomu lotniska wynoszącej ok. 15 metrów, przy prędkości podróżnej 145 [[Węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]] (ok. 270 km/h), w punkcie o współrzędnych 54°49.483′ szerokości północnej i 32°03.161′ długości wschodniej<ref name="2mak.ru" />. W trakcie badań prowadzonych przez polską Komisję Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP) otrzymano kompletny zapis czarnych skrzynek samolotu Tu-154M nr 101 kończący się o godz. 8:41:04 czasu polskiego i przyjęto, że po godz. 8:41:04 w czasie krótszym niż 0,5 sekundy nastąpiło zniszczenie instalacji elektrycznej systemu rejestracji parametrów lotu MSRP, co przerwało jego pracę<ref name="Raport końcowy KBWLLP. Załącznik 2 str 7">{{cytuj stronę|url=http://archive.is/vdsx|tytuł=Raport końcowy w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy samolotu TU-154M Nr 101 pod Smoleńskiem. Załącznik nr 2. Opis i analiza pracy systemów pokładowych samolotu Tu-154M nr 101|data dostępu=2011-08-01|opublikowany=komisja.smolensk.gov.pl|data=2011-07-27|strony=7/53|data dostępu=2011-08-01}}</ref>.

Informacje publikowane przez rosyjskie media tuż po katastrofie sugerowały błąd załogi lub awarię<ref name=Pliusnin /><ref name=Aloszyn />. Serwis LifeNews.ru przeprowadził wywiad z ppłk. Plusninem<ref name=Pliusnin>{{cytuj stronę| |url =http://www.lifenews.ru/news/20288| |tytuł = Диспетчер рассказал о причинах крушения Ту-154 | data dostępu = 2010-10-27| opublikowany =lifenews.ru | data =2010-04-10 | język =ru |data dostępu = 2010-10-27}}</ref>. W wywiadzie tym powiedział on, że obserwując pogarszającą się pogodę, zaproponował polskiej załodze lądowanie na lotnisku zapasowym, ale dowódca załogi podjął inną decyzję<ref name=Pliusnin />. Pilot miał odpowiedzieć: ''Ilość paliwa pozwala mi na to, by zrobić krąg, i odlecę na zapasowe lotnisko, jeśli nie usiądę''<ref name=Pliusnin />. Ppłk Plusnin twierdził, że załoga samolotu nie odpowiadała na komunikaty, nie podawała wysokości lotu i słabo znała język rosyjski<ref name=Pliusnin /> (czemu oficjalnie zaprzeczyła strona polska<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sp.mil.pl/pl/aktualnosci/1-aktualnosci/740-piloci-prezydenckiego-tu-154m|tytuł=Piloci prezydenckiego Tu 154M|data=2010-04-11|opublikowany=sp.mil.pl|data dostępu=2012-09-09|archiwum = http://web.archive.org/web/20130120050916/http://sp.mil.pl/pl/aktualnosci/1-aktualnosci/740-piloci-prezydenckiego-tu-154m|data dostępu=2012-09-09}}</ref> i co zostało zdementowane przez stronę rosyjską<ref name=Anodina /> oraz w późniejszych zeznaniach ppłk. Plusnina<ref name="tvn24.pl" />).

10 kwietnia 2010 roku pierwszy zastępca szefa sztabu rosyjskich Sił Powietrznych, gen. Aleksandr Aloszyn, oświadczył, że w odległości 1,5 km od lotniska wzrosła pionowa prędkość opadania polskiego samolotu i maszyna znalazła się poniżej [[ścieżka podejścia|ścieżki podejścia]], po czym kontroler wydał komendę, by załoga przeszła do lotu poziomego, a gdy piloci nie wypełnili tego polecenia, kilkakrotnie wydał komendę, by skierowali się na lotnisko zapasowe, jednak samolot dalej się zniżał<ref name=Aloszyn>{{cytuj stronę| |url =http://www.lifenews.ru/news/20326 |tytuł =Путин осмотрел место падения Ту-154 | data dostępu = 2010-06-11| opublikowany =lifenews.ru | data =2010-04-10 | język =ru |data dostępu = 2010-06-11}}</ref> (ten opis komunikacji wieży kontrolnej z samolotem nie znalazł potwierdzenia w opublikowanych stenogramach<ref name=stenogramy />).

Z relacji uczestników akcji ratowniczej publikowanych w rosyjskiej prasie po katastrofie wynika, że przed przylotem polskiej delegacji służby rosyjskie zastosowały w rejonie lotniska Siewiernyj bezprecedensowe środki bezpieczeństwa, lecz funkcjonariusze czekający w pobliżu lotniska w pierwszej chwili nie zorientowali się, że doszło do katastrofy<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.mk.ru/incident/accident/article/2010/10/03/533783-samolet-kachinskogo-razbilsya-na-mnozhestvo-versiy.html |tytuł= Самолет Качиньского разбился на множество версий |opublikowany= mk.ru|data=2010-10-04|język=ru|data dostępu=2010-10-14|język=ru}}</ref>. Według doniesień mediów również polskie służby określiły stopień zagrożenia wizyty jako podwyższony (tzw. „średni”)<ref>{{cytuj stronę|url= http://stary.naszdziennik.pl/index.php?typ=po&dat=20100927&id=po01.txt |tytuł= 10 kwietnia: średni stopień zagrożenia |opublikowany= naszdziennik.pl|data=2010-09-27|data dostępu=2010-10-21}}</ref>.

Według opublikowanych w marcu 2012 roku stenogramów Centrum Operacyjnego [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|MSZ]] informacja o katastrofie została przekazana ministrowi [[Radosław Sikorski|Radosławowi Sikorskiemu]] o godz. 8:48 czasu polskiego<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.msz.gov.pl/Informacja,MSZ,w,sprawie,rozmow,10,kwietnia,2010,roku,po,katastrofie,samolotu,w,Smolensku,50852.html|tytuł= Informacja MSZ w sprawie rozmów 10 kwietnia 2010 roku po katastrofie samolotu w Smoleńsku |data dostępu=2012-05-20|opublikowany=msz.gov.pl|archiwum=https://archive.is/AbBV|zarchiwizowano=2012-08-05 |data dostępu=2012-05-20}}</ref>, jednak w dniach 10–28 kwietnia 2010 roku jako godzinę katastrofy podawano godz. 8:56 czasu polskiego (10:56 czasu moskiewskiego)<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100428/KRAJSWIAT/163364978 |tytuł =Tusk: Do katastrofy pod Smoleńskiem doszło prawdopodobnie o godzinie 8:41 | data dostępu = 2010-06-11| opublikowany =nto.pl | data =2010-04-28 |data dostępu = 2010-06-11}}</ref>. Pierwsze informacje o tym, że godzina może być inna, pojawiły się 23 kwietnia 2010 roku<ref name=prawna />.

10 kwietnia 2010 roku rosyjski minister ds. sytuacji nadzwyczajnych gen. [[Siergiej Szojgu]] poinformował premiera Rosji [[Władimir Putin|Władimira Putina]], że samolot zniknął z [[radar]]ów o godz. 10:50 czasu moskiewskiego<ref name="premier.gov.ru" /> (godzina ta pokrywała się z godziną zgonu wpisywaną przez rosyjskich lekarzy do protokołów identyfikacji zwłok<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/471102-Dziwne-wnioski-z-sekcji.html |tytuł =Dziwne wnioski z sekcji | data dostępu = 2010-08-04| opublikowany = rp.pl | data =2010-05-05 |data dostępu = 2010-08-04}}</ref>).

Z raportu przedsiębiorstwa energetycznego Smolenskenergo wynikało, że w godz. 10:39:35–10:41:11 czasu moskiewskiego (8:39:35–8:41:11 czasu polskiego) miała miejsce przerwa w zasilaniu lotniska Siewiernyj linią energetyczną nr 602 ze [[Stacja elektroenergetyczna|stacji elektroenergetycznej]] „Siewiernaja”; doszło do tego wskutek zerwania przewodów [[Linia elektroenergetyczna napowietrzna|napowietrznej linii elektroenergetycznej]] 6 kV w przęśle pomiędzy słupami 2/3 i 2/4, co przypisano upadkowi samolotu<ref>{{cytuj stronę| |url =http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20100708&typ=po&id=po02.txt |tytuł =Protokół z przeprowadzenia dochodzenia w sprawie odłączenia linii wysokiego napięcia-602 od stacji elektroenergetycznej „Siewiernaja” – 10 kwietnia 2010 r. | data dostępu = 2010-08-01| opublikowany =naszdziennik.pl | data =2010-07-08 |data dostępu = 2010-08-01}} W protokole z dochodzenia w sprawie zerwanej linii znajduje się m.in. zapis: „Punkty łączności (kable) lotniska „Siewiernyj” otrzymują zasilanie od: linii wysokiego napięcia-602 stacji elektroenergetycznej „Siewiernaja” TP-329 „Rostelekom – Lotnisko „Siewiernyj”. [[Rostelecom]] to rosyjskie przedsiębiorstwo telekomunikacyjne.</ref>.

4 maja 2010 roku [[Siergiej Antufjew]], gubernator obwodu smoleńskiego i członek rosyjskiej komisji rządowej do zbadania przyczyn katastrofy, poinformował, że do katastrofy doszło o godz. 10:38 czasu moskiewskiego (8:38 czasu polskiego)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/203019,Nowa-informacja-ws-godziny-katastrofy-Tupolewa| |tytuł = Nowa informacja ws. godziny katastrofy Tupolewa | data dostępu = 2010-10-15| opublikowany =polskieradio.pl | data =2010-05-04 |data dostępu = 2010-10-15}}</ref>.

W zabezpieczaniu terenu katastrofy brały udział jednostki specjalne milicji ([[OMON]] i [[OMSN]])<ref>{{cytuj stronę| |url =http://uvd.smolensk.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1695&Itemid=1 | tytuł = Опровержение (6 июня 2010 года) | data dostępu = 2010-06-08 | opublikowany = uvd.smolensk.ru| |data =2010-06-06 | język =ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20120127162449/http://uvd.smolensk.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1695&Itemid=1 |data dostępu = 2010-06-08}}</ref> oraz wojska ([[Specnaz]])<ref name="rmf24.pl">{{cytuj stronę| |url =http://www.rmf24.pl/news-cialo-prezydenta-zidentyfikowano-po-ponad-8-godzinach-od,nId,302608 | tytuł =Ciało prezydenta zidentyfikowano po ponad 8 godzinach od katastrofy | opublikowany=rmf24.pl | data=2010-10-15| |data dostępu =2010-10-15}}</ref>. Na fotografiach wykonanych przez białoruskiego dziennikarza Siarhieja Sierabro ([[język białoruski|biał.]] Сяргей Серабро, [[język rosyjski|ros.]] Сергей Серебро) w kilka godzin po katastrofie widać funkcjonariuszy rosyjskich służb mundurowych, którzy wymieniają żarówki w lampach świateł podejścia pasa startowego lotniska w Smoleńsku i rozciągają kable zasilające oświetlenie<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/-1,1652433,0,1,wymieniali-lampy-tuz-po-katastrofie-tu_154,wiadomosc.html | tytuł = Wymieniali lampy tuż po katastrofie Tu-154 | data dostępu = 2011-06-24 | opublikowany = tvn24.pl| |data =2010-04-17 |data dostępu = 2011-06-24}} oraz {{cytuj stronę| |url =http://news.vitebsk.cc/2010/04/11/pod-smolenskom-razbilsya-samolet-prezidenta-polshi-foto/ | tytuł = Под Смоленском разбился самолет президента Польши. Фото | data dostępu = 2010-05-20 | opublikowany = news.vitebsk.cc| |data =2010-04-11 | język =ru |data dostępu = 2010-05-20}} W komunikacie MAK z dnia 19 maja 2010 roku podano, że bezpośrednio po katastrofie Tu-154 skontrolowanie sprawności wyposażenia świetlno-technicznego na lotnisku w Smoleńsku nie było możliwe z uwagi na dużą intensywność lotów do godziny 5:00 11 kwietnia 2010 roku, por. [http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html Tу-154М № 101 – 19.05.2010] {{lang|ru}} [dostęp 2010-10-15].</ref>.

10 kwietnia 2010 roku w związku z katastrofą samolotu wojskowego [[śledztwo]] wszczął prokurator z [[Wojskowa prokuratura okręgowa|Wojskowej Prokuratury Okręgowej]] w Warszawie<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.pg.gov.pl/index.php?1,821,37 | tytuł = Komunikat Prokuratury Generalnej z 10.04.2010| data dostępu = 2011-07-07 | opublikowany = pg.gov.pl | data =2010-04-10|archiwum = http://web.archive.org/web/20121201141806/http://www.pg.gov.pl/index.php?1,821,37 |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>. Katastrofę zaczęła również badać [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP), powołana przez [[Ministerstwo Obrony Narodowej]], badająca katastrofy samolotów wojskowych<ref name=lotniczapolska />. [[Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych]] (PKBWL) przy [[Ministerstwo Infrastruktury|Ministerstwie Infrastruktury]], zajmująca się badaniem wypadków w lotnictwie cywilnym, nie podjęła dochodzenia; w „Rejestrze zdarzeń lotniczych 2010”, opublikowanym na jej stronach internetowych, katastrofę oznaczono sygnaturą 300/10 z adnotacją, że jednostką badającą jest komisja obca (komisja rosyjska)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.mi.gov.pl/2-48230714887c1-1792610-p_1.htm |tytuł = Rejestr zdarzeń lotniczych 2010 |opublikowany = mi.gov.pl |data =2010-04-10|archiwum = http://web.archive.org/web/20100611005600/http://www.mi.gov.pl:80/2-48230714887c1-1792610-p_1.htm |data dostępu = 2010-05-15}}</ref>.

Około godziny po katastrofie prezydent Rosji [[Dmitrij Miedwiediew]] stworzył specjalną komisję rządową ds. zbadania przyczyn katastrofy na czele z premierem [[Władimir Putin|Władimirem Putinem]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://kremlin.ru/news/7413 | tytuł=Дмитрий Медведев проинформирован о катастрофе самолёта «Ту-154» под Смоленском|data dostępu = 2010-10-24| opublikowany = kremlin.ru| |data =2010-04-10 | język =ru|data dostępu = 2010-10-24}}</ref>. W czasie rozmowy telefonicznej z premierem [[Donald Tusk|Donaldem Tuskiem]] prezydent Miedwiediew zapewnił, że śledztwo w sprawie przyczyn katastrofy będzie prowadzone wspólnie przez prokuratorów polskich i rosyjskich<ref>{{cytuj stronę| |url=http://www.kprm.gov.pl/centrum_prasowe/wydarzenia/id:4471/ |tytuł=Rozmowa premiera Tuska z prezydentem Miedwiediewem i premierem Putinem | opublikowany=kprm.gov.pl | data=2010-04-10 |data dostępu = 2010-07-21|archiwum = http://web.archive.org/web/20101116033341/http://www.kprm.gov.pl:80/centrum_prasowe/wydarzenia/id:4471/ |data dostępu = 2010-07-21}}</ref>. Strony polska i rosyjska zgodziły się uznać samolot Tu-154M nr 101 za samolot cywilny (poinformował o tym 3 sierpnia 2010 roku Marek Żylicz, członek Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP))<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wyborcza.pl/1,75478,8206955,Z_Rosjanami_trzeba_rozmawiac.html | tytuł = Z Rosjanami trzeba rozmawiać |opublikowany = wyborcza.pl |data dostępu = 2010-1008-03 |data opublikowanydostępu = wyborcza.pl| data =2010-0810-03}}</ref>.

Śledztwo rozpoczął [[Komitet Śledczy przy Prokuraturze Federacji Rosyjskiej|Komitet Śledczy przy Prokuraturze Generalnej Federacji Rosyjskiej]] pod przewodnictwem pierwszego zastępcy prokuratora generalnego Rosji gen. [[Aleksandr Bastrykin|Aleksandra Bastrykina]]<ref name="16 kwietnia" />; dochodzenie objął osobistym nadzorem prokurator generalny Rosji [[Jurij Czajka]]. Postępowanie rozpoczęła wspólna komisja Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego (MAK), organu [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw]], i rosyjskiego Ministerstwa Obrony<ref name=MAK />, przy której na podstawie [[Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym|Konwencji chicagowskiej]] z 1944 roku o lotnictwie cywilnym akredytowano jako przedstawiciela Polski płk. rez. pil. [[Edmund Klich|Edmunda Klicha]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://lotniczapolska.pl/Edmund-Klich:-nie-wiadomo--co-mnie-obowiazywalo,13180 |tytuł = Edmund Klich: nie wiadomo, co mnie obowiązywało |opublikowany = lotniczapolska.pl |data =2010-05-07 |data dostępu = 2010-10-03}}</ref>.

Podstawą współpracy polskiej prokuratury wojskowej z prokuraturą rosyjską jest Europejska Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych z 1959 roku<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1999|numer=76|pozycja=854}}.</ref>; śledztwo prowadzone przez polską prokuraturę wojskową jest niezależne od badań wykonywanych przez komisje badań wypadków lotniczych i polska prokuratura nie jest związana raportami tych komisji<ref name=npw1>{{cytuj stronę| |url = http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,20,140| |tytuł = Komunikat Prokuratury Generalnej i Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 27.04.2010| data dostępu = 2011-07-07| opublikowany =pg.gov.pl | data =2010-04-27|archiwum = http://web.archive.org/web/20121201141826/http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,20,140 |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>. Nadzór nad polskim śledztwem prowadzonym przez Wojskową Prokuraturę Okręgową w Warszawie sprawowali zastępca [[Naczelna Prokuratura Wojskowa|Naczelnego Prokuratora Wojskowego]] gen. [[Zbigniew Woźniak]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://wyborcza.pl/1,76842,7859647,Parulski_zostaje____Rzeczpospolita___sie_myli.html| |tytuł = Parulski zostaje, ''Rzeczpospolita'' się myli| data dostępu = 2010-05-17| opublikowany = wyborcza.pl| |data =2010-05-09 |data dostępu = 2010-05-17}}</ref>, który nadzorował m.in. śledztwo w sprawie [[Incydent w Nangar Chel|incydentu w Nangar Khel]], prokurator [[Marek Pasionek]] (do 9 czerwca 2011 roku<ref name=Pasionek>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/671504.html| |tytuł = Prokurator nadzorujący śledztwo smoleńskie odsunięty| data dostępu = 2010-06-10| opublikowany = rp.pl| |data =2010-06-09 |data dostępu = 2010-06-10}}</ref>) oraz płk [[Jerzy Artymiak]]<ref name=Seremet2 />.

W kwietniu i maju 2010 roku współpraca strony polskiej i rosyjskiej przy badaniu katastrofy była dobrze oceniana przez przedstawicieli polskich władz<ref name="E.Klich" />, jednak na przełomie lipca i sierpnia 2010 roku przedstawiciele polskiego rządu zwrócili się do strony rosyjskiej z prośbą o wyjaśnienia, jakiego typu powody utrudniają stronie rosyjskiej przekazywanie stosownych dokumentów<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=depesza&dz=kraj&dep=22111&data=depeszadepeszadepesza&_CheckSum=1568595424| |tytuł = Tusk: oczekujemy wyjaśnień od strony rosyjskiej ws. dokumentów na temat katastrofy smoleńskiej |opublikowany = pap.pl |data dostępu = 2010-08-2002 |data opublikowanydostępu = pap.pl| data =2010-08-0220}}</ref>. W lipcu 2010 roku płk Edmund Klich, akredytowany przedstawiciel Polski przy rosyjskiej komisji cywilno-wojskowej badającej przyczyny katastrofy, skierował w tej sprawie list do przewodniczącej MAK, gen. lotn. [[Tatjana Anodina|Tatiany Anodiny]]; wystosował również oficjalny protest, na który nie otrzymał odpowiedzi<ref name="E.Klich2">{{cytuj stronę| |url = http://www.rmf24.pl/raport-lech-kaczynski-nie-zyje-2/fakty/news-e-klich-wspolpraca-z-rosja-dobra-do-czasu-ujawnienia,nId,303685 |tytuł=E. Klich: Współpraca z Rosją dobra do czasu ujawnienia rozmów w kabinie| data dostępu = 2010-10-22 | opublikowany = rmf24.pl| |data =2010-20-21 |data dostępu = 2010-10-22}}</ref>. We wrześniu i październiku 2010 roku Edmund Klich informował, że mimo wielu próśb i pism strona polska nie otrzymała od strony rosyjskiej żądanych dokumentów związanych z lotniskiem w Smoleńsku, jego oblotem i procedurami tam obowiązującymi<ref>{{cytuj stronę| |url = http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-klich-to-nie-te-dokumenty-o-ktore-prosilismy,nId,887310| |tytuł = Klich: To nie te dokumenty, o które prosiliśmy | data dostępu = 2017-04-13 | opublikowany = interia.pl| |data =2010-09-21 |data dostępu = 2017-04-13}}</ref>; część przekazanych dokumentów była niekompletna<ref name="E.Klich" />. W sprawie tej Edmund Klich kierował do MAK pisma również we wrześniu i październiku 2010 roku, lecz nie uzyskał na nie odpowiedzi<ref name="E.Klich2" />.

27 kwietnia 2010 roku na stronach internetowych [[Naczelna Prokuratura Wojskowa|Naczelnej Prokuratury Wojskowej]] w Warszawie opublikowano komunikat [[Prokurator Generalny (Polska)|Prokuratury Generalnej]] i Naczelnej Prokuratury Wojskowej<ref name=npw1 />; podano w nim m.in., że [[Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego]] zbadała [[Samolot płonie|film z miejsca katastrofy]], opublikowany w Internecie i zawierający krótkie wypowiedzi w języku polskim i rosyjskim oraz odgłosy przypominające wystrzały<ref name=npw1 />, nazywany także „filmem amatorskim wykonanym 10.04.2010 r. tuż po katastrofie przed przybyciem ratowników”<ref name=npw2>{{cytuj stronę| |url =http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,20,141| |tytuł = Komunikat Prokuratury Generalnej i Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 29.04.2010| data dostępu = 2011-07-07| opublikowany = pg.gov.pl | data =2010-04-29|archiwum = http://web.archive.org/web/20121201141820/http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,20,141 |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>. Eksperci nie zdołali jednoznacznie potwierdzić autentyczności nagrania i sprawa ta stała się przedmiotem dalszych czynności procesowych<ref name=npw1 /><ref name=npw3>{{cytuj stronę| |url =http://www.npw.gov.pl/491-4a112b267c50b-20069-p_1.htm | tytuł = Komunikat Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 25.05.2010 |data dostępu = 2010-05-21 | opublikowany = npw.gov.pl | data =2010-04-22 |data dostępu = 2010-05-21}}</ref>.

Na początku maja 2010 roku, po zakończeniu akcji zabezpieczania szczątków samolotu i porządkowania terenu, na miejscu katastrofy postronne osoby odnajdywały niezabezpieczone przedmioty należące do ofiar i części wraku<ref name=archeolodzy>{{cytuj stronę|url=http://wiadomosci.wp.pl/kat,9922,title,Puste-portfele-i-paski-bez-zegarkow-na-miejscu-katastrofy,wid,12237380,wiadomosc_prasa.html?ticaid=1a224|tytuł=Puste portfele i paski bez zegarków na miejscu katastrofy|data dostępu=2010-05-13|opublikowany=wp.pl|data=2010-05-06|data dostępu=2010-05-13}} i {{cytuj stronę|url=http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/197762,Archeolodzy-pojada-do-Smolenska-Jest-wstepna-zgoda|tytuł=Archeolodzy pojad± do Smoleńska. Jest wstępna zgoda|data dostępu=2017-04-13|opublikowany=polskieradio.pl|data=2010-05-10|data dostępu=2017-04-13}}</ref>. 11 maja 2010 roku Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie, prowadząc śledztwo sygn. Po.Śl. 54/10 w sprawie nieumyślnego sprowadzenia katastrofy w ruchu powietrznym, tj. [[Sądy I instancji w Polsce#Postępowanie karne|o czyny z art. 173]] & 2 i 4 [[Kodeks karny (1997)|kk]], wydała postanowienie o żądaniu wydania przez dziennikarza [[Tomasz Sakiewicz|Tomasza Sakiewicza]], redaktora naczelnego „[[Gazeta Polska (tygodnik)|Gazety Polskiej]]”, części samolotu Tu-154M odnalezionych na miejscu katastrofy; 14 maja 2010 roku części te zostały przekazane [[Żandarmeria Wojskowa|Żandarmerii Wojskowej]] jako przedmioty mogące mieć istotne znaczenie dowodowe w prowadzonym śledztwie<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.wiadomosci24.pl/artykul/zandarmeria_wojskowa_w_redakcji_gazety_polskiej_138533-1-1.html | tytuł = Żandarmeria Wojskowa w redakcji „Gazety Polskiej”| data dostępu = 2011-03-06| opublikowany = wiadomosci24.pl| |data=2010-05-15 |data dostępu = 2011-03-06}}</ref>.

12 maja 2010 roku prokurator generalny [[Andrzej Seremet]] poinformował, że strona polska nie wie, gdzie jest [[telefon satelitarny]] należący do wyposażenia samolotu<ref>{{cytuj stronę| |url =http://dziennik.pl/katastrofa-smolensk/article605491/Nie_wiadomo_gdzie_jest_telefon_z_tupolewa.html | tytuł = Nie wiadomo, gdzie jest telefon z tupolewa |opublikowany data= dostępudziennik.pl |data = 2010-05-2212 |data opublikowanydostępu = dziennik.pl | data =2010-05-1222}}</ref>. Tego dnia polscy prokuratorzy wojskowi zwrócili się do władz rosyjskich o dokumenty, które pozwoliłyby ustalić, dlaczego mimo złej pogody lotnisko w Smoleńsku nie zostało zamknięte<ref name=pogoda />.

14 maja 2010 roku do Moskwy poleciał polski psycholog, by przesłuchać [[Rejestrator katastroficzny|czarne skrzynki]] i ocenić, czy wylot z Warszawy z 27-minutowym opóźnieniem mógł mieć wpływ na decyzje pilotów; zapisy czarnych skrzynek nie wskazywały na naciski wywierane na załogę<ref>{{cytuj stronę| |url =http://dziennik.pl/katastrofa-smolensk/article607151/Rozmowy_pilotow_Potrzebny_psycholog.html | tytuł = Rozmowy pilotów. Potrzebny psycholog |opublikowany data= dostępudziennik.pl =|data =2010-05-1914 |data opublikowanydostępu = dziennik.pl | data =2010-05-1419}}</ref>. 14 maja 2010 roku ukazał się również komunikat informujący, że w czasie rozmowy telefonicznej premier [[Donald Tusk]] przekazał premierowi [[Władimir Putin|Władimirowi Putinowi]] oczekiwania strony polskiej w sprawie przekazania i upublicznienia zapisów czarnych skrzynek samolotu Tu-154M<ref>{{cytuj stronę| |url =http://finanse.wp.pl/kat,7070,title,CIR-rozmowa-telefoniczna-premierow-Polski-i-Rosji-komunikat,wid,12269532,wiadomosc.html | tytuł = CIR: rozmowa telefoniczna premierów Polski i Rosji (komunikat) |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-05-2314 |data opublikowanydostępu = wp.pl | data =2010-05-1423}}</ref>; wcześniej minister spraw zagranicznych [[Radosław Sikorski]] stwierdził, że w czasie tej rozmowy mogą zapaść decyzje w sprawie daty przekazania stronie polskiej informacji z czarnych skrzynek<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Jeszcze-dzis-prawdopodobnie-rozmowa-Tusk-Putin,wid,12268009,wiadomosc.html?ticaid=1a38a#czytajdalej | tytuł = Jeszcze dziś prawdopodobnie rozmowa Tusk-Putin |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-05-2320 |data opublikowanydostępu = wp.pl | data =2010-05-2023}}</ref>.

20 maja 2010 roku naczelny prokurator wojskowy płk [[Krzysztof Parulski]] poinformował na posiedzeniu sejmowej [[Komisja Obrony Narodowej (Sejm)|Komisji Obrony Narodowej]], że w Smoleńsku ponownie przeszukano miejsce katastrofy i nie znaleziono żadnych materiałów; przeczesania terenu dokonało 50 funkcjonariuszy; z ramienia władz polskich w akcji uczestniczył gen. [[Zbigniew Woźniak]]<ref name=Parulski>{{cytuj stronę| |url =http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/E0765A35A5E2007CC125773B00302C40?OpenDocument | tytuł = Biuletyn nr 3779/VI – Komisja Obrony Narodowej (nr 88)| data dostępu = 2010-10-01| opublikowany = sejm.gov.pl | data =2010-05-20 |data dostępu = 2010-10-01}}</ref>.

31 maja 2010 roku naczelny prokurator wojskowy płk Krzysztof Parulski uczestniczył w protokolarnym przekazaniu przez stronę rosyjską polskiej [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego|Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP) kopii zapisów trzech czarnych skrzynek samolotu Tu-154M nr 101 (rejestrator pokładowy MSRP-64M-6, taśma rejestratora dźwiękowego MARS-BM oraz kaseta KS-13 zasobnika KBN-1-1 rejestratora pokładowego parametrów lotu)<ref name=npw4>{{cytuj stronę| |url =http://www.npw.gov.pl/491-4a112b267c50b-20256-p_1.htm | tytuł=Komunikat Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 01.06.2010| data dostępu = 2010-06-01| opublikowany = npw.gov.pl |data =2010-06-01 |data dostępu = 2010-06-01}}</ref>. Zapisy rejestratorów wraz ze stenogramami znalazły się w gestii Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP)<ref name=npw4 />, po czym 2 czerwca 2010 roku [[Płyta kompaktowa|płyty CD]] zawierające kopie zapisów czarnych skrzynek zostały przekazane Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w Warszawie, która zleciła [[Biegły sądowy|biegłym]] ich ekspertyzę [[Fonoskopia|fonoskopijną]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,19| |tytuł=Komunikat Prokuratury Generalnej z 2.06.2010| data dostępu = 2011-07-07| opublikowany = pg.gov.pl | data =2010-06-02 |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>. Po zbadaniu kopii zapisu rozmów w [[kokpit (lotnictwo)|kokpicie]] samolotu przez polskich ekspertów okazało się, że kopia jest niekompletna i brakuje 16 sekund nagrania<ref name=kopia>{{cytuj stronę| |url =http://www.rmf24.pl/raport-lech-kaczynski-nie-zyje-2/fakty/news-na-pierwszym-nagraniu-z-czarnych-skrzynek-zabraklo-16-sekund,nId,283482| |tytuł=Na pierwszym nagraniu z czarnych skrzynek zabrakło 16 sekund| data dostępu = 2010-07-05| opublikowany = rmf24.pl | data =2010-06-15 |data dostępu = 2010-07-05}}</ref>; według doniesień mediów 15 czerwca 2010 roku z [[Moskwa|Moskwy]] przywieziono nową kopię zapisów rozmów<ref name=kopia />, nie zostało to jednak oficjalnie potwierdzone<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rmf24.pl/raport-lech-kaczynski-nie-zyje-2/fakty/news-owiana-tajemnica-wizyta-jerzego-millera-w-moskwie,nId,282526| |tytuł=Owiana tajemnicą wizyta Jerzego Millera w Moskwie| data dostępu = 2010-07-05| opublikowany = rmf24.pl | data =2010-06-10 |data dostępu = 2010-07-05}}</ref>.

15 czerwca 2010 roku do prokuratury wpłynęła opinia na temat warunków [[klimat]]ycznych i [[meteorologia|meteorologicznych]] rejonu katastrofy; wynikało z niej m.in., że otoczenie lotniska Siewiernyj posiada cechy sprzyjające tworzeniu się mgieł<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,19,157| |tytuł = Komunikat Prokuratury Generalnej z 15.06.2010| data dostępu = 2011-07-073| opublikowany = pg.gov.pl | data =2010-06-15 | archiwum = http://web.archive.org/web/20121201151634/http://www.pg.gov.pl/index.php?0,821,19,157 |data dostępu = 2011-07-073}}</ref>.

2 lipca 2010 roku Naczelna Prokuratura Wojskowa przekazała do Prokuratury Okręgowej w Warszawie materiały w sprawie publicznego rozpowszechniania bez zezwolenia wiadomości ze śledztwa dotyczącego katastrofy; nastąpiło to w związku z tym, że polskie media upubliczniły cytat z zeznań por. pil. Artura Wosztyla, pilota samolotu [[Jak-40]], który wylądował w Smoleńsku około godziny przed katastrofą; miał on zeznać, iż tuż po godz. 8:40 czasu polskiego wieża lotniska Siewiernyj wydała załodze samolotu komendę: „Jak na wysokości 50 m nie zobaczycie pasa, odlatujcie”<ref name=rozpowszechnianie>{{cytuj stronę| |url =http://www.pap.com.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=depesza&dz=kraj&dep=20255&data=depesza&_CheckSum=-910628189| |tytuł=Naczelna Prokuratura Wojskowa zawiadamia prokuraturę ws. ujawnienia zeznań świadków| data dostępu = 2010-07-04| opublikowany = pap.pl |data =2010-07-02 |data dostępu = 2010-07-0204}}</ref> (zeznanie to, sprzeczne z treścią opublikowanych stenogramów<ref name=stenogramy />, potwierdził technik pokładowy Jaka-40, chor. Remigiusz Muś<ref name="Muś">{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/1,1663248,druk.html| |tytuł=Dostaliśmy zgodę na 50 metrów. TU-154 i Ił też| data dostępu = 2010-07-06| opublikowany = tvn24.pl |data =2010-07-05 |data dostępu = 2010-07-0506}}</ref>; oświadczył on, że kontrolerzy podali nieprzepisową wysokość decyzji 50 m również samolotowi Jak-40 i rosyjskiemu samolotowi [[Ił-76]] z funkcjonariuszami rosyjskiej [[Federalna Służba Ochrony Federacji Rosyjskiej|Federalnej Służby Ochrony]] (FSO), który rankiem 10 kwietnia podjął dwie nieudane próby lądowania na lotnisku<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/471584-Nasi-prokuratorzy-chca-przesluchac-pilotow-Ila-76.html | tytuł=Nasi prokuratorzy chcą przesłuchać pilotów Iła-76| data dostępu = 2010-07-06| opublikowany = rp.pl |data =2010-05-06 |data dostępu = 2010-0507-06}}</ref><ref name="rp.pl">{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/506143-Smolensk--same-zagadki.html | tytuł=Smoleńsk: same zagadki |opublikowany =rp.pl |data dostępu = 2010-07-10 |data opublikowanydostępu =rp.pl | data =2010-07-10}}</ref>). Rozpowszechniono także informację o istnieniu dwóch kolidujących ze sobą protokołów zeznań rosyjskiego kontrolera lotów mjr. Wiktora Ryżenki<ref name="tvn24.pl" />; zeznania te miały zostać złożone w tym samym czasie przed dwoma różnymi śledczymi rosyjskimi<ref name=rozpowszechnianie />.

W związku z nieprzekazaniem przez stronę rosyjską pełnej dokumentacji medycznej, w dniu 13 lipca 2010 roku w Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w Warszawie mec. Rafał Rogalski złożył wniosek o [[Ekshumacja|ekshumację]] ciała [[Przemysław Gosiewski|Przemysława Gosiewskiego]], przeprowadzenie [[Sekcja zwłok|sekcji zwłok]] oraz o zabezpieczenie materiału biologicznego w celu przeprowadzenia ekspertyzy toksykologiczno-chemicznej<ref name=ekshumacja>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/12690,1664782,0,1,wniosek-o-pierwsza-ekshumacje-ofiary-zlozony,wiadomosc.html | tytuł = Wniosek o pierwszą ekshumację ofiary złożony |opublikowany = tvn24.pl |data dostępu = 2010-07-1513 |data opublikowanydostępu = tvn24.pl| data =2010-07-1315}}</ref>.

27 lipca 2010 roku prokurator generalny [[Andrzej Seremet]] poinformował, że polscy prokuratorzy uczestniczyli tylko w jednej sekcji zwłok ofiar (sekcja zwłok [[Lech Kaczyński|Lecha Kaczyńskiego]]); w pozostałych przypadkach polscy prokuratorzy nie uczestniczyli w badaniach sekcyjnych<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=depesza&dz=kraj&dep=21735&data=depesza&_CheckSum=732365449 | tytuł = Seremet: polscy prokuratorzy tylko przy sekcji Lecha Kaczyńskiego | data dostępu = 2010-08-04| opublikowany = pap.pl| |data =2010-07-27 |data dostępu = 2010-08-04}}</ref>. Tego samego dnia podano, że w sekcjach zwłok ofiar nie uczestniczyli także polscy [[Patomorfologia|patomorfolodzy]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.tvp.info/informacje/polska/w-rosji-polacy-przesluchali-czterech-swiadkow/2229896| |tytuł = W Rosji Polacy przesłuchali 4 świadków| |data = 2010-07-27 |opublikowany = tvp.info |data dostępu = 2010-08-22| opublikowany = tvp.info}}</ref> (28 kwietnia 2010 roku polskie media informowały, że przy sekcjach zwłok ofiar, prowadzonych w moskiewskim Biurze Ekspertyz Sądowych, był obecny dr Paweł Krajewski, kierownik Zakładu Medycyny Sądowej [[Warszawski Uniwersytet Medyczny|Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/468036-Najpierw-badali-prezydenta.html | tytuł = Najpierw badali prezydenta | data dostępu = 2010-08-05| opublikowany = rp.pl| |data =2010-04-28 |data dostępu = 2010-08-05}}</ref>).

4 sierpnia 2010 roku naczelny prokurator wojskowy [[Krzysztof Parulski]] oświadczył na posiedzeniu sejmowej [[Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka|Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka]], że prokuratura w dalszym ciągu weryfikowała pierwotne cztery wersje śledcze co do przyczyn katastrofy: defekt techniczny samolotu, działania lub zaniechania członków załogi, złą organizację i zabezpieczenie lotu oraz zachowania osób trzecich, w tym możliwość zamachu<ref name=Seremet2>{{cytuj stronę| |url =http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/CE326E57AE873DB8C125778C00232154?OpenDocument | tytuł = Biuletyn nr 067/VI – Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka (nr 222)| data dostępu = 2010-09-30| opublikowany = sejm.gov.pl | data =2010-08-04 |data dostępu = 2010-09-30}}</ref>. Prokurator generalny Andrzej Seremet stwierdził, że w śledztwie polskim nie nastąpi postęp, dopóki strona polska nie otrzyma istotnych dowodów, w tym dokumentacji sekcji zwłok ofiar, rejestratorów lotów i szczątków samolotu<ref name=Seremet2 /> (polskie wnioski o pomoc prawną obejmowały m.in. przekazanie dowodów rzeczowych zabezpieczonych na miejscu zdarzenia, w tym wraku samolotu Tu-154M<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.pg.gov.pl/index.php?0,809,1,163| |tytuł = Sprostowanie – Prokuratura Generalna | data dostępu = 2010-07-04| opublikowany = pg.gov.pl archiwum = http://web.archive.org/web/20121201141811/http://www.pg.gov.pl/index.php?0,809,1,163 |data dostępu = 2010-07-04}}</ref>). Andrzej Seremet przyznał, że zgłaszał swój niepokój co do tempa przekazywania przez stronę rosyjską dokumentacji ze śledztwa<ref name=Seremet2 />.

23 września 2010 roku polscy prokuratorzy wojskowi przyznali, że na miejscu katastrofy w dalszym ciągu znajdowano ludzkie szczątki; gen. Krzysztof Parulski zapowiedział wyjazd do Smoleńska misji pilotażowej, by ustalić warunki wyjazdu na miejsce polskich [[Archeologia|archeologów]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rmf24.pl/raport-lech-kaczynski-nie-zyje-2/fakty/news-prokuratura-wojskowa-w-smolensku-sa-jeszcze-szczatki-ofiar,nId,298982| |tytuł = Prokuratura wojskowa: W Smoleńsku są jeszcze szczątki ofiar |data= 2010-09-23 |opublikowany = rmf24.pl |data dostępu = 2010-09-30| opublikowany = rmf24.pl}}</ref>. W dniach 29 września – 3 października 2010 roku w Smoleńsku przebywał polski prokurator oraz grupa 5 archeologów i [[Geodezja|geodetów]] mających ustalić termin rozpoczęcia prac<ref name=archeolodzy2>{{cytuj stronę| |url =http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=depesza&dz=kraj&dep=25892&data=depeszadepesza&_CheckSum=1398415513| |tytuł = Polscy eksperci wrócili ze Smoleńska | data = 2010-10-03 |opublikowany = pap.pl |data dostępu = 2010-10-04| opublikowany = pap.pl}}</ref>.

24 września 2010 roku prokurator generalny Andrzej Seremet poinformował, że polska prokuratura nie dysponuje protokołami przesłuchań płk. Nikołaja Krasnokutskiego oraz nagraniami rozmów prowadzonych w wieży kontroli lotów na lotnisku Siewiernyj<ref name="wp.pl2">{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Prokuratura-wiedziala-kto-10-kwietnia-byl-na-wiezy,wid,12697715,wiadomosc.html| |tytuł = Prokuratura wiedziała, kto 10 kwietnia był na wieży | data = 2010-09-24 |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-10-10| opublikowany = wp.pl}}</ref>.

W dniach 13–27 października 2010 roku na miejscu katastrofy przebywała misja polskich archeologów, którym towarzyszył polski prokurator wojskowy; zbadali oni teren o powierzchni ok. 1,5 ha i odnaleźli w sumie kilka tysięcy fragmentów elementów konstrukcyjnych samolotu, jego wyposażenia i rzeczy osobistych ofiar, a także szczątki kostne, najprawdopodobniej ludzkie<ref name=archeolodzy3>{{cytuj stronę| |url =http://www.polskatimes.pl/artykul/324719,polscy-archeolodzy-znalezli-kolejne-szczatki-na-miejscu,id,t.html| |tytuł = Polscy archeolodzy znaleźli kolejne szczątki na miejscu katastrofy w Smoleńsku | data = 2010-10-26 |opublikowany = polskatimes.pl |data dostępu = 2010-10-29| opublikowany = polskatimes.pl}}</ref>. Prace badawcze obejmowały jedynie przeszukanie powierzchni terenu; na miejscu katastrofy nie prowadzono [[Wykopaliska|wykopalisk]]<ref name=archeolodzy3 />.

27 października 2010 roku [[Małgorzata Wassermann]], córka [[Zbigniew Wassermann|Zbigniewa]], złożyła wniosek o ekshumację ciała ojca, gdyż nie otrzymała wyników sekcji zwłok, nie znała bezpośredniej przyczyny zgonu i nie miała wiedzy, jakie szczątki włożono do trumny<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/461786,malgorzata_wassermann_zlozyla_wniosek_o_ekshumacje_ojca.html |tytuł = Małgorzata Wassermann złożyła wniosek o ekshumację ojca | data = 2010-10-28 |opublikowany = gazetaprawna.pl |data dostępu = 2010-10-29| opublikowany = gazetaprawna.pl}}</ref>.

1 kwietnia 2011 prokurator generalny Andrzej Seremet poinformował podczas konferencji prasowej, że prokuratura wojskowa nie znalazła dowodów na to, by w czasie lotu do Smoleńska doszło do zamachu; wykluczono tezę o działaniu osób trzecich w kontekście katastrofy<ref name=1kwietnia2011>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/636120-Prokuratura-wykluczyala-zamach.html|tytuł = Zamachu na pokładzie nie było | data = 2011-04-01 |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2011-04-03| opublikowany = rp.pl}}</ref>.

19 kwietnia 2011 rzecznik Naczelnej Prokuratury Wojskowej oświadczył, że prokuratura wojskowa nie zebrała materiału dowodowego wskazującego na to, by katastrofa była efektem czyichkolwiek nacisków na załogę<ref name=naciski>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/0,1699665,0,1,prokuratura-nie-ma-dowodow--ze-do-katastrofy-doprowadzily-naciski,wiadomosc.html|tytuł = Prokuratura nie ma dowodów, że do katastrofy doprowadziły naciski| |data = 2011-04-19 |opublikowany = tvn24.pl |data dostępu = 2011-06-05| opublikowany = tvn24.pl}}</ref>.

9 czerwca 2011 roku od śledztwa w sprawie katastrofy został odsunięty prokurator [[Marek Pasionek]]<ref name=Pasionek />. 13 czerwca 2011 roku ukazał się komunikat Naczelnej Prokuratury Wojskowej, z którego wynikało, że 17 marca 2011 roku, w odpowiedzi na polski wniosek o pomoc prawną, [[Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych]] zawiadomił Wojskową Prokuraturę Okręgową w Warszawie, iż [[Stany Zjednoczone]] przekazały agendom rządu polskiego, już w początkowym okresie śledztwa, wszelkie materiały dotyczące katastrofy, jakimi dysponowały<ref name=npw5>{{cytuj stronę| |url =http://www.npw.gov.pl/491-4a112b267c50b-29067-p_1.htm|tytuł = Komunikat Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 13.06.2011| |data = 2011-06-13 |opublikowany = npw.gov.pl |data dostępu = 2011-06-15| opublikowany = npw.gov.pl}}</ref>. Po uzyskaniu tej informacji prokuratura wojskowa zwróciła się do kilku polskich organów i instytucji o przekazanie materiałów uzyskanych od strony amerykańskiej<ref name=npw5 />. W wyniku tego pisma Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie otrzymała od jednej z polskich instytucji państwowych pakiet dokumentów niejawnych, które dołączono do akt wydzielonych śledztwa<ref name=npw5 />.

22 sierpnia 2011 roku prokuratura wojskowa poinformowała o przedstawieniu dwóm oficerom 36 SPLT zarzutów „niedopełnienia obowiązków służbowych związanych z organizacją lotu do Smoleńska w dniu 10 kwietnia 2010 r. w zakresie wyznaczenia i przygotowania załogi Tu-154M”<ref name=zarzuty>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/705105.html|tytuł = Są pierwsze zarzuty za katastrofę smoleńską| |data = 2011-08-22 |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2011-08-23| opublikowany = rp.pl}}</ref>. Podejrzani nie przyznali się do winy i odmówili składania wyjaśnień, a prokuratura nie zastosowała wobec nich środków zapobiegawczych<ref name=zarzuty />.

29 sierpnia 2011 roku przeprowadzono ekshumację szczątków [[Zbigniew Wassermann|Zbigniewa Wassermanna]]. Z komunikatu Naczelnej Prokuratury Wojskowej wynikało, że przyczyną były wątpliwości co do stwierdzeń w dokumentacji sądowo-lekarskiej badania zwłok zmarłego otrzymanej z Rosji. Szczątki przewieziono do wrocławskiego Zakładu Medycyny Sądowej<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Powtorny-pogrzeb-Zbigniewa-Wassermanna,wid,13743922,wiadomosc.html|tytuł = Powtórny pogrzeb Zbigniewa Wassermanna| |data = 2011-09-01 |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2011-10-19| opublikowany = wp.pl}}</ref>.

Specjaliści z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego oraz Centralnego Biura Śledczego<ref name=wp20121102>{{cytuj stronę|url= http://wiadomosci.wp.pl/kat,9916,title,Probki-z-trotylem-zebrane-z-Tu-154M-sa-nadal-w-Rosji,wid,15058576,wiadomosc.html|tytuł= Próbki z trotylem zebrane z Tu-154M są nadal w Rosji|data dostępu= |opublikowany= wp.pl|data= 2012-11-02.11.2012|data dostępu=}}</ref> badali wrak samolotu, miejsce katastrofy, brzozę, z którą według oficjalnych ustaleń miał zderzyć się tupolew<ref name=nd20121102>{{cytuj stronę|url=http://www.naszdziennik.pl/polska-kraj/13968,rosjanie-trzymaja-probki.html|tytuł=Rosjanie trzymają próbki|autor=Piotr Falkowski|data=2012-11-02|opublikowany=naszdziennik.pl}}</ref>, pobierali próbki w celu zbadania obecności materiałów wybuchowych<ref name=wp20121102 />.

W grudniu 2010 roku Prokuratora Okręgowa w Warszawie wszczęła śledztwo w sprawie niszczenia wraku Tu-154M przez funkcjonariuszy rosyjskich<ref name=wrak>{{cytuj stronę| |url =http://www.rmf24.pl/raport-lech-kaczynski-nie-zyje-2/fakty/news-jest-sledztwo-ws-niszczenia-wraku-tupolewa-przez-rosjan,nId,312883|tytuł = Jest śledztwo ws. niszczenia wraku tupolewa przez Rosjan | data = 2010-12-14 |opublikowany = rmf24.pl |data dostępu = 2010-12-14| opublikowany = rmf24.pl}}</ref>; jedną z podstaw wniosku zawiadomienia o przestępstwie był materiał filmowy [[Telewizja Polska|Telewizji Polskiej]] ze Smoleńska, przedstawiający cięcie wraku przez miejscowe służby<ref name="tvp.pl" />.

1 kwietnia 2011 roku poinformowano, że prokuratura wojskowa wyłączyła z głównego śledztwa tzw. wątek odpowiedzialności osób cywilnych za organizację lotu (czyny [[Funkcjonariusz publiczny|funkcjonariuszy publicznych]] niebędących żołnierzami w czynnej [[Służba wojskowa|służbie wojskowej]], polegające na niedopełnieniu obowiązków służbowych)<ref name=1kwietnia2011 />. Śledztwo w tej sprawie zaczęła prowadzić Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga<ref name=1kwietnia2011 /> i umorzyła je w lipcu 2012 roku<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/907208-Sledztwo-w-sprawie-organizacji-lotow-do-Smolenska-zostalo-umorzone.html|tytuł = Śledztwo w sprawie organizacji lotów do Smoleńska zostało umorzone| |data = 2012-07-02 |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2012-07-02| opublikowany = rp.pl}}</ref>. W trakcie prowadzonego śledztwa Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga otrzymała materiały zgromadzone w trakcie kontroli prowadzonej w 2011 roku przez [[Najwyższa Izba Kontroli|Najwyższą Izbę Kontroli]]<ref name=NIK2>{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.wp.pl/title,Zaskakujacy-raport-NIK-ws-katastrofy-smolenskiej,wid,14082763,wiadomosc.html?ticaid=1d8ed |tytuł =Zaskakujący raport NIK ws. katastrofy smoleńskiej| data dostępu = 2011-12-15| opublikowany = wp.pl| |data =2011-12-14 |data dostępu = 2011-12-15}}</ref>.

Nad ranem 11 kwietnia 2010 roku, na polecenie śledczych, rosyjscy specjaliści przeprowadzili sekcję zwłok Lecha Kaczyńskiego<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/512050-Sekcja-bez-polskich-ekspertow.html | tytuł = Sekcja bez polskich ekspertów |opublikowany data= dostępurp.pl =|data =2010-07-22 |data opublikowanydostępu = rp.pl| data =2010-07-22}}</ref>. Tego samego dnia [[Komitet Śledczy przy Prokuraturze Federacji Rosyjskiej|Komitet Śledczy przy Prokuraturze Generalnej Federacji Rosyjskiej]] wstępnie wykluczył, że przyczyną katastrofy była awaria; według przewodniczącego Komitetu, gen. [[Aleksandr Bastrykin|Aleksandra Bastrykina]], świadczyły o tym m.in. wyniki odczytu czarnej skrzynki samolotu<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.vesti.ru/doc.html?id=352505 | tytuł = СКП: по данным самописца лайнер был исправен | data dostępu = 2010-08-07| opublikowany = vesti.ru| |data =2010-04-11 | język =ru |data dostępu = 2010-08-07}}</ref>.

16 kwietnia 2010 roku Komitet Śledczy przy Prokuraturze Generalnej Rosji ogłosił, iż zakończono czynności procesowe w miejscu katastrofy<ref name="16 kwietnia">{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80277,7780156,Prokuratura__zakonczono_sledztwo_w_miejscu_katastrofy.html | tytuł = Prokuratura: zakończono śledztwo w miejscu katastrofy Tu-154M |opublikowany = gazeta.pl |data dostępu = 2010-04-16 |data opublikowanydostępu = gazeta.pl| data =2010-04-16}}</ref>. Zidentyfikowano ciała 96 ofiar; w celu identyfikacji przeprowadzono 266 ekspertyz medycznych, w tym genetycznych<ref name="16 kwietnia" />.

W czerwcu 2010 roku prokuratura rosyjska skierowała do Polski wniosek o przesłuchanie rodzin ofiar, a także osób, które odpowiadały za organizację wizyty i przygotowywały samolot do lotu<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,102433,8078307,Wniosek_Rosjan__polscy_sledczy_musza_przesluchac_bliskich.html | tytuł = Wniosek Rosjan: polscy śledczy muszą przesłuchać bliskich ofiar katastrofy | data dostępu = 2010-07-22| opublikowany = tokfm.pl | data =2010-06-29 |data dostępu = 2010-07-22}}</ref>.

15 stycznia 2011 roku śledztwo w sprawie katastrofy przejął [[Komitet Śledczy Federacji Rosyjskiej]], powstały z przekształcenia Komitetu Śledczego przy Prokuraturze Generalnej Federacji Rosyjskiej<ref name="komitet śledczy">{{cytuj stronę| |url =http://premier.gov.ru/events/messages/13858/| |tytuł = Работа Государственной комиссии по установлению причин катастрофы самолета Ту-154, произошедшей 10 апреля 2010 г. в Смоленской области, завершена| data=2011-01-15|data dostępu = 2011-01-15 | opublikowany = premier.gov.ru| |język =ru|archiwum=https://archive.is/WxQ0|zarchiwizowano=2012-07-15|data dostępu = 2011-01-15}}</ref>. 18 lutego 2011 roku w Moskwie odbyła się konferencja prasowa przedstawicieli Komitetu Śledczego poświęcona stanowi rosyjskiego śledztwa w sprawie katastrofy<ref name="katastrofa smoleńska" />.

Katastrofę zaczęła badać [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP) powołana przez [[Ministerstwo Obrony Narodowej]]<ref name=lotniczapolska />, badająca wypadki samolotów wojskowych, nieorzekająca o winie i odpowiedzialności za katastrofę<ref>Por. {{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=138|pozycja=1464}}.</ref>. 24 kwietnia 2010 roku jej przewodniczący, [[Edmund Klich]], będący jednocześnie przedstawicielem Polski akredytowanym przy rosyjskiej komisji cywilno-wojskowej badającej przyczyny katastrofy, skrytykował dotychczasowy przebieg śledztwa, zwracając uwagę m.in. na to, że śledczy chcą całą winą obarczyć pilotów maszyny<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvp.info/informacje/polska/raport-ze-sledztwa-ws-katastrofy-w-srode/1701973 | tytuł = Raport ze śledztwa ws. katastrofy – w środę| data dostępu = 2010-05-18| opublikowany = tvp.info| |data =2010-04-24 |data dostępu = 2010-05-18}}</ref>. 27 kwietnia 2010 roku szef MON zmienił rozporządzenie regulujące działania komisji, m.in. wprowadzając przepis, że przewodniczący komisji podlega bezpośrednio [[Prezes Rady Ministrów|Prezesowi Rady Ministrów]] i że decyzję w przedmiocie udzielania informacji o przebiegu i rezultatach badań prowadzonych przez komisję podejmuje premier<ref name=lotniczapolska>{{cytuj stronę| |url =http://lotniczapolska.pl/KBWLLP:-kto-bada-katastrofe-Tu-154M,13142 | tytuł = Tusk: KBWLLP: kto bada katastrofę Tu-154M| data dostępu = 2010-05-18| autor = S. Kasjaniuk| |opublikowany = lotniczapolska.pl |data =2010-05-06 |data dostępu = 2010-05-0618}}, por. [http://web.archive.org/web/20121201125646/http://www.bip.mon.gov.pl/pliki/file/ROZPORZADZENIA/2010/Dz_U_2010_69_442.pdf Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 kwietnia 2010 roku].</ref>. 28 kwietnia 2010 roku poinformowano, że Edmund Klich zrezygnował z przewodniczenia komisji; jej nowym szefem został minister spraw wewnętrznych i administracji [[Jerzy Miller (polityk)|Jerzy Miller]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://lotniczapolska.pl/Tusk:-Edmund-Klich-zrezygnowal-z-kierowania-KBWLLP,13032 | tytuł = Tusk: Edmund Klich zrezygnował z kierowania KBWLLP| data dostępu = 2010-05-18| autor = S. Kasjaniuk | opublikowany = lotniczapolska.pl | data =2010-04-28 |data dostępu = 2010-05-18}}</ref>.

Na początku maja 2010 roku, w związku z odnajdywaniem na miejscu katastrofy przez przypadkowe osoby przedmiotów należących do ofiar i części samolotu (np. niewielki fragment skrzydła trafił na [[Jasna Góra|Jasną Górę]] i został wykorzystany jako część sukienki [[Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej|obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/1,43169,8241758,Kawalek_prezydenckiego_samolotu_na_Jasnej_Gorze.html | tytuł = Kawałek prezydenckiego samolotu na Jasnej Górze |opublikowany data= dostępugazeta.pl =|data =2010-08-3011 |data opublikowanydostępu = gazeta.pl| data =2010-08-1130}}</ref>), [[Kancelaria Prezesa Rady Ministrów]] podjęła decyzję o wysłaniu na miejsce ekipy polskich archeologów i wystąpiła o zgodę władz rosyjskich<ref name=archeolodzy />. Zgody tej nie udzielono. Sprawę organizacji przedsięwzięcia przejęła Naczelna Prokuratura Wojskowa<ref name=npw3 /> i wyjazd wstępnie planowano na 15 czerwca 2010 roku<ref name=IAEPAN>{{cytuj stronę| |url =http://www.se.pl/wydarzenia/kraj/polscy-archeolodzy-wreszcie-pojada-do-smolenska_142213.html| |tytuł = Polscy archeolodzy wreszcie pojadą do Smoleńska| data dostępu = 2010-07-04| opublikowany = se.pl| |data = 2010-06-11 |data dostępu = 2010-07-04}}</ref>. 6 czerwca 2010 roku w wypadku samochodowym zginął wraz z żoną [[Marek Dulinicz]], kierownik grupy badawczej archeologów z [[Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk|Instytutu Archeologii i Etnologii PAN]]<ref name=IAEPAN />. Do wyjazdu w dniu 15 czerwca 2010 roku nie doszło, lecz naukowcy nadal deklarowali gotowość rozpoczęcia badań<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Wylot-archeologow-do-Smolenska-znowu-opozniony,wid,12399917,wiadomosc.html| |tytuł = Wylot archeologów do Smoleńska znowu opóźniony| |data=2010-06-22 |opublikowany = wp.pl|data dostępu = 2010-10-29| opublikowany = wp.pl}}</ref>; przeprowadzono je w październiku 2010 roku w ramach śledztwa prokuratorskiego<ref name=archeolodzy3 />.

27 czerwca 2011 roku raport końcowy KBWLLP, liczący ok. 300 stron, został przekazany premierowi [[Donald Tusk|Donaldowi Tuskowi]]<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/680062-PiS-ma-raport--Premier-takze-ma-raport.html| |tytuł = PiS ma raport. Premier także ma raport| |data=20111-06-28 |opublikowany = rp.pl|data dostępu = 2011-06-28| opublikowany = rp.pl}}</ref>, 25 lipca 2011 roku przyjęty<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />, a 29 lipca 2011 roku zaprezentowany opinii publicznej podczas konferencji prasowej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów<ref name="prezentacja raportu">{{cytuj stronę|url=http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/410105,Publikacja-raportu-Millera-relacja-na-zywo|tytuł=Dymisja szefa MON po raporcie Millera: relacja na żywo|opublikowany=polskieradio.pl|data=2011-07-29|data dostępu=2011-07-31}}</ref> i opublikowany na stronie internetowej KBWLLP wraz z załącznikami<ref name="Raport końcowy KBWLLP" /> -– od 24 listopada 2015 witryna decyzją Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP przestała być dostępna, ale dostępne były jej kopie na serwerach niezależnego od rządu Web Archive. Według raportu końcowego KBWLLP przyczyną wypadku było „zejście poniżej minimalnej wysokości zniżania, przy nadmiernej prędkości opadania, w warunkach atmosferycznych uniemożliwiających wzrokowy kontakt z ziemią i spóźnione rozpoczęcie procedury odejścia na drugi krąg. Doprowadziło to do zderzenia z przeszkodą terenową, oderwania fragmentu lewego skrzydła wraz z lotką, a w konsekwencji do utraty sterowności samolotu i zderzenia z ziemią”<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />. Jednocześnie w raporcie końcowym KBWLLP wskazano 6 czynników mających wpływ na zdarzenie lotnicze i 8 okoliczności sprzyjających zaistnieniu katastrofy leżących po stronie polskiej i rosyjskiej<ref name="Raport końcowy KBWLLP" />. Po opublikowaniu raportu końcowego KBWLLP do dymisji podał się minister obrony narodowej [[Bogdan Klich]], wiceminister MON [[Czesław Piątas]] i ogłoszono rozformowanie 36 SPLT<ref>{{cytuj stronę| |url = http://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/349228,siemoniak-i-tusk-oglaszaja-koniec-36-specpulku-zmiany-w-resorcie.html| |tytuł = Siemoniak i Tusk ogłaszają: Koniec 36. specpułku, zmiany w resorcie| data dostępu = 2011-11-07| opublikowany = dziennik.pl| |data = 2011-08-04 |data dostępu = 2011-11-07}}</ref>.

5 września 2011 roku KBWLPP opublikowała tzw. „Protokół z badania zdarzenia lotniczego nr 192/2010/11”, liczący wraz z załącznikami ponad 1000 stron dokumentów; niejawny pozostał jedynie załącznik nr 7 z informacjami o obrażeniach ofiar katastrofy<ref name="protokół">{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/712322-Protokoly-z-prac-komisji-Jerzego-Millera.html| |tytuł = Protokoły z prac komisji Jerzego Millera |opublikowany data= dostępurp.pl |data = 2011-09-07|05 opublikowany = rp.pl| data dostępu = 2011-09-0507}}</ref>.

W 2013 roku powołany został ''Zespół do spraw wyjaśniania opinii publicznej treści informacji i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem'' (tzw. komisja Laska od nazwiska przewodniczącego Macieja Laska)<ref>{{cytuj stronę |url=http://bip.kprm.gov.pl/kpr/bip-rady-ministrow/organy-pomocnicze/organy-pomocnicze-preze/2184,Zespol-do-spraw-wyjasniania-opinii-publicznej-tresci-informacji-i-materialow-dot.html |tytuł=Zespół do spraw wyjaśniania opinii publicznej treści informacji i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem | archiwum = https://web.archive.org/web/20150502024229/http://bip.kprm.gov.pl/kpr/bip-rady-ministrow/organy-pomocnicze/organy-pomocnicze-preze/2184,Zespol-do-spraw-wyjasniania-opinii-publicznej-tresci-informacji-i-materialow-dot.html}}</ref>, który rozpoczął publikowanie swoich ustaleń na specjalnie uruchomionej w tym celu stronie internetowej www.faktysmolensk.gov.pl -– od 24 listopada 2015 r. strona decyzją Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przestała być dostępna, ale część z nich nadal była dostępna na serwerach [[Internet Archive]]. Kompletne archiwum zostało opublikowane na stronie [http://faktysmolensk.niezniknelo.com/ faktysmolensk.niezniknelo.com].

25 listopada szefowa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP Beata Kempa cofnęła Maciejowi Laskowi zgodę na korzystanie w celach niekomercyjnych z materiałów opublikowanych na stronie www.faktysmolensk.gov.pl - – zgoda była udzielona 10 listopada 2015 r. przez szefa kancelarii poprzedniego rządu Jacka Cichockiego.

Rozporządzeniem [[Ministerstwo Obrony Narodowej|ministra obrony narodowej]] [[Antoni Macierewicz|Antoniego Macierewicza]] z 4 lutego 2016 została powołana Podkomisja ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego pod Smoleńskiem, utworzona przy Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, której przewodniczącym został [[Wacław Berczyński]], w jej składzie zasiedli m.in. [[Kazimierz Nowaczyk]], [[Wiesław Binienda]], [[Jan Obrębski]], [[Zdzisław Gosiewski]], [[Grzegorz Szuladziński]], [[Piotr Witakowski]], a ekspertami zostali [[Michael Baden]], [[Andriej Iłłarionow]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://podkomisjasmolensk.mon.gov.pl/pl/1_12.html | tytuł = Podpisanie rozporządzenia w sprawie KBWLLP | data = 2016-02-04 | opublikowany = podkomisjasmolensk.mon.gov.pl | data dostępu = 2016-11-24}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://podkomisjasmolensk.mon.gov.pl/pl/2.html | tytuł = Skład podkomisji | opublikowany = podkomisjasmolensk.mon.gov.pl | data dostępu = 2016-11-24}}</ref>.

W związku ze zwróceniem się przez ministra spraw zagranicznych RP [[Witold Waszczykowski|Witolda Waszczykowskiego]] do [[Departament Stanu Stanów Zjednoczonych|Departamentu Stanu USA]] o pomoc w wyjaśnieniu przyczyn katastrofy, 21 kwietnia 2017 ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce [[Paul W. Jones]] stwierdził, że USA „nie widzą nic więcej, co mogliby zrobić” w tej sprawie<ref>{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.onet.pl/kraj/paul-jones-stany-zjednoczone-zrobily-wszystko-co-mogly-ws-katastrofy-smolenskiej/yw3y970 | tytuł = Paul Jones: Stany Zjednoczone zrobiły wszystko, co mogły ws. katastrofy smoleńskiej | opublikowany = onet.pl | data = 21 kwietnia 2017 | data dostępu = 2017-04-23}}</ref>.

Od 6 grudnia 2010 roku do 1 grudnia 2011 roku [[Najwyższa Izba Kontroli]] przeprowadziła kontrolę kompleksową organizacji lotów i zapewnienia bezpieczeństwa osobom zajmującym kierownicze stanowiska w państwie, korzystającym z lotnictwa transportowego Sił Zbrojnych RP w latach 2005–2010 (oznaczoną nr I/10/001). Kontrolą objęto [[Kancelaria Prezesa Rady Ministrów|Kancelarię Prezesa Rady Ministrów]], MON, MSZ, MSWiA, Dowództwo Sił Powietrznych, 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego oraz BOR; dodatkowych informacji zasięgano m.in. w [[Kancelaria Prezydenta RP|Kancelarii Prezydenta]], [[Kancelaria Sejmu|Kancelarii Sejmu]] i [[Kancelaria Senatu|Kancelarii Senatu]]<ref name=NIK3>{{cytuj stronę| |url =http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-loty-vip-2a,typ,kk.pdf | tytuł = Informacja o wynikach kontroli | data dostępu = 2012-04-13| opublikowany = nik.gov.pl |data =2012-04-11 |data dostępu = 2012-04-1113}}</ref>.

Informacja o wynikach kontroli wraz z omówieniem prasowym została opublikowana na stronach internetowych NIK 9 marca 2012 roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-wizytach-vip-w-latach-2005-2010.html|tytuł=NIK o wizytach VIP w latach 2005-20102005–2010|data=2012-03-09|opublikowany=nik.gov.pl|data dostępu=2012-04-13}}</ref>. Z dokumentu wynikało, że wyjazdy najważniejszych osób w państwie, korzystających z lotnictwa transportowego Sił Zbrojnych RP, były w latach 2005–2010 organizowane w sposób, który nie gwarantował należytego poziomu bezpieczeństwa<ref name=NIK3 />. Brakowało spójnego systemu procedur, a istniejące przepisy były w wielu wypadkach lekceważone, czego przykładem był lot z 10 kwietnia 2010 roku, który w myśl obowiązującego w Polsce prawa w ogóle nie powinien się odbyć<ref name=NIK3 />. Ponadto NIK opublikowała na swoich stronach wystąpienia pokontrolne, kierowane do poszczególnych podmiotów kontrolowanych. NIK oceniła ''negatywnie'' wywiązywanie się przez Szefa KPRM i KPRM z nałożonych obowiązków, z wyjątkiem organizacji wyjazdów premiera i wicepremierów, które oceniono ''pozytywnie''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-KPRM-2,typ,kj.pdf|tytuł=Wystąpienie pokontrolne nr KPB-4114-01-06/2010 z dnia 31 stycznia 2012 r.|opublikowany=Prezes Najwyższej Izby Kontroli|data dostępu=2012-03-14}}</ref>. Negatywnie została również oceniona działalność pozostałych podmiotów kontrolowanych – 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-36-SPLT-1,typ,kj.pdf|tytuł=Wystąpienie pokontrolne nr KPB-4114-01-03/2011 z dnia 24 listopada 2011 r.|opublikowany=Prezes Najwyższej Izby Kontroli|data dostępu=2012-03-14}}</ref>, Dowództwa Sił Powietrznych<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-DSP-1,typ,kj.pdf|tytuł=Wystąpienie pokontrolne nr KPB-4114-01-02/2011 z dnia 24 listopada 2011 r.|opublikowany=Prezes Najwyższej Izby Kontroli|data dostępu=2012-03-14}}</ref>, MON<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-MON.pdf,typ,kj.pdf|tytuł=Wystąpienie pokontrolne nr KPB-4114-01-01/2011 z dnia 24 listopada 2011 r.|opublikowany=Prezes Najwyższej Izby Kontroli|data dostępu=2012-03-14}}</ref> oraz MSZ<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,nik-i-10-001-MSZ-2,typ,kj.pdf|tytuł=Wystąpienie pokontrolne nr KPB-4114-01-04/2011 z dnia 31 stycznia 2012 r.|opublikowany=Prezes Najwyższej Izby Kontroli|data dostępu=2012-03-14}}</ref>. Wystąpienia pokontrolne kierowane do BOR i MSWiA pozostały niejawne.

10 kwietnia 2010 roku premier [[Władimir Putin]] zatwierdził skład specjalnej komisji rządowej do zbadania przyczyn katastrofy<ref name="2premier.gov.ru">{{cytuj stronę| |url =http://premier.gov.ru/events/messages/10174/ | tytuł = Председатель Правительства Российской Федерации В.В.Путин подписал Распоряжение, которым утвердил состав Государственной комиссии по установлению причин катастрофы самолета Ту-154, произошедшей 10 апреля 2010 г. в Смоленской области | data dostępu = 2011-01-10| opublikowany = premier.gov.ru | data =2010-04-10 | język =ru|archiwum=https://archive.is/Aav2|zarchiwizowano=2012-07-28 |data dostępu = 2011-01-10}}</ref>. Jej wiceprzewodniczącymi zostali: wicepremier Rosji gen. [[Siergiej Iwanow (polityk)|Siergiej Iwanow]], minister ds. sytuacji nadzwyczajnych gen. [[Siergiej Szojgu]] oraz gen. lotn. [[Tatjana Anodina]], a członkami – minister transportu [[Igor Lewitin]], minister zdrowia [[Tatjana Golikowa]], minister spraw zagranicznych [[Siergiej Ławrow]], minister spraw wewnętrznych gen. [[Raszyd Nurgalijew]], pierwszy zastępca prokuratora generalnego gen. [[Aleksandr Bastrykin]], gubernator obwodu smoleńskiego [[Siergiej Antufjew]], szef Federalnej Agencji Transportu Lotniczego (Rosawiacja) Aleksandr Nieradźko, szef Federalnej Służby Nadzoru Transportu (Rostransnadzor) Giennadij Kurzienkow, dyrektor Departamentu Przemysłu i Infrastruktury Rządu Federacji Rosyjskiej Maksim Sokołow, dowódca rosyjskich Sił Powietrznych gen. [[Aleksandr Zielin]] i prezes koncernu lotniczego [[Tupolew]] Aleksandr Bobryszew<ref name="2premier.gov.ru" />.

13 kwietnia 2010 roku rosyjska komisja rządowa poinformowała, że zaczęto podnosić szczątki wraku Tu-154M; wykonano dokładne szkice miejsca katastrofy oraz lotnicze zdjęcia lotniska Siewiernyj i okolic<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/swiat/rozpoczeto-podnoszenie-wraku-samolotu-tu-154m,56642,1| |tytuł = Rozpoczęto podnoszenie wraku samolotu Tu-154M| |data=2010-04-13 |opublikowany = newsweek.pl|data dostępu = 2010-07-21| opublikowany = newsweek.pl}}</ref>. Tego samego dnia premier Władimir Putin scedował kierownictwo badaniami technicznymi i koordynację współpracy organizacji rosyjskich i zagranicznych na gen. lotn. Tatianę Anodinę, przewodniczącą [[Międzypaństwowy Komitet Lotniczy|Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego]] (MAK) i wiceprzewodniczącą specjalnej rosyjskiej komisji rządowej; zarządzenie Władimira Putina określiło, że badanie katastrofy powinno być prowadzone zgodnie z Załącznikiem 13 do Konwencji chicagowskiej z 1944 roku o lotnictwie cywilnym<ref name="2mak.ru" />. Ta decyzja została zaaprobowana przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej<ref name="2mak.ru" />. 13 kwietnia 2010 roku Tatiana Anodina, w porozumieniu z Ministerstwem Obrony RP, wydała rozporządzenie powołujące Komisję Techniczną do zbadania przyczyn katastrofy; jej przewodniczącym został Aleksiej N. Morozow, wiceprzewodniczący MAK, a wiceprzewodniczącym W. W. Soroczenko, zastępca Szefa Służby Bezpieczeństwa Lotów Lotnictwa Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej<ref name="2mak.ru" />.

24 kwietnia 2010 roku wiceprzewodniczący rosyjskiej komisji rządowej, wicepremier Siergiej Iwanow, zadeklarował, że Rosja przekaże Polsce wszystkie dane dotyczące katastrofy<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.vesti.ru/doc.html?id=355206| |tytuł = Россия предоставит Польше все данные по авиакатастрофе под Смоленском|data=2010-04-24| data dostępu = 2010-07-21| opublikowany = vesti.ru| |język =ru |data dostępu = 2010-07-21}}</ref>, a 7 lipca 2010 roku oświadczył, że Rosja przekazała stronie polskiej wszystkie dostępne dokumenty dotyczące badań w sprawie katastrofy<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.bbc.co.uk/russian/rolling_news/2010/07/100707_rn_russia_poland_investigation.shtml| |tytuł = Россия передала Польше все материалы по авиакатастрофе под Смоленском | data=2010-07-07|data dostępu = 2010-07-21| opublikowany = bbc.co.uk| |język =ru|data dostępu = 2010-07-21}}</ref>.

10 kwietnia 2010 roku powstała wspólna komisja [[Międzypaństwowy Komitet Lotniczy|Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego]] (MAK) i rosyjskiego Ministerstwa Obrony do zbadania przyczyn katastrofy<ref name=MAK>{{cytuj stronę| |url =http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html | tytuł = Tу-154М № 101 – 10.04.2010 | data dostępu = 2010-07-23| opublikowany = mak.ru | data =2010-04-10 | język =ru |data dostępu = 2010-07-23}}</ref>. W dniach 14–19 kwietnia 2010 roku zebrane szczątki samolotu Tu-154M przetransportowano na płytę lotniska Siewiernyj, gdzie ułożono je na wolnym powietrzu w skali rzeczywistej; nad szczątkami samolotu podjęła prace Komisja Techniczna MAK<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.wprost.pl/ar/192413/Rosjanie-zwoza-szczatki-rozbitego-Tu-154M-na-lotnisko-w-Smolensku/ | tytuł = Rosjanie zwożą szczątki rozbitego Tu-154M na lotnisko w Smoleńsku | data dostępu = 2010-07-08| opublikowany = wprost.pl | data =2010-04-14 |data dostępu = 2010-07-08}} oraz {{cytuj stronę| |url = http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-polska-prosi-rosje-o-zapisy-czarnych-skrzynek,nId,878904 | tytuł = Polska prosi Rosję o zapisy czarnych skrzynek | data dostępu = 2017-04-13 | opublikowany = interia.pl | data = 2010-04-19 |data dostępu = 2017-04-13}}</ref>.

19 maja 2010 roku gen. lotn. [[Tatjana Anodina]], przewodnicząca Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego, i Aleksiej Morozow, szef Komisji Technicznej MAK, oświadczyli na konferencji prasowej w [[Moskwa|Moskwie]], że w czasie lotu w [[Kokpit (lotnictwo)|kokpicie]] rozlegały się głosy osób innych niż załoga<ref name=Anodina>{{cytuj stronę| |url = http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-rosja-wstepny-raport-ws-przyczyn-katastrofy,nId,880643 | tytuł = Rosja: Wstępny raport ws. przyczyn katastrofy | data dostępu = 2017-04-13| opublikowany = interia.pl | data =2010-05-19 |data dostępu = 2017-04-13}} oraz {{cytuj stronę| |url =http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html | tytuł = Tу-154М № 101 – 19 мая 2010| data dostępu = 2010-06-10 | opublikowany = mak.ru | data =2010-04-10 | język =ru |data dostępu = 2010-06-10}}</ref> (23 maja 2010 roku [[Edmund Klich]] stwierdził, że był wśród nich gen. [[Andrzej Błasik]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-klich-piata-osoba-w-kabinie-byl-gen-blasik,nId,880912 | tytuł = Klich: Piątą osobą w kabinie był gen. Błasik | data dostępu = 2017-04-13 | opublikowany = interia.pl | data =2010-05-24 |data dostępu = 2017-04-13}}</ref>); stwierdzili, że dochodzenie prowadzone przez MAK wykluczyło, by w czasie lotu doszło do awarii sprzętu lotniczego, pożaru, wybuchu czy zamachu terrorystycznego<ref name=Anodina />. System [[Terrain Awareness and Warning System|TAWS]], ostrzegający o przeszkodach terenowych, zadziałał na 18 sekund przed zderzeniem z przeszkodą, które zapoczątkowało niszczenie konstrukcji maszyny<ref name=Anodina />. [[Automatyczny pilot|Autopilot]] został wyłączony na 5 sekund (w tzw. kanale podłużnym) i na 4 sekundy (tzw. automatyczny ciąg) przed kolizją z drzewem<ref name=Anodina />. W trakcie podchodzenia do lądowania załoga nie miała aktualnych danych aeronawigacyjnych dla lotniska Siewiernyj, w tym aktualnych [[NOTAM]]<ref name=Anodina />. Komisja uznała, że identyczne były środki do zabezpieczenia lotniska w Smoleńsku 7 kwietnia, na przyjęcie samolotów z premierami Rosji Władimirem Putinem i Polski Donaldem Tuskiem, i 10 kwietnia – gdy miał tam lądować samolot z prezydentem Lechem Kaczyńskim<ref name=Anodina />. Anodina oświadczyła, że kwestia ewentualnego wywierania wpływu na załogę musi być jeszcze zbadana<ref name=Anodina />. Stwierdziła, że jeżeli Władimir Putin podejmie stosowną decyzję, kopie nagrań z czarnych skrzynek mogą zostać przekazane Polsce<ref name=Anodina />.

20 października 2010 roku MAK przekazał stronie polskiej projekt raportu końcowego na temat katastrofy, zawierający 72 wnioski dotyczące pośrednich i bezpośrednich przyczyn katastrofy oraz 7 rekomendacji dla cywilnych służb lotniczych; projekt raportu nie został upubliczniony<ref>{{cytuj stronę| |url =http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-w-raporcie-72-wnioski-o-przyczynach-katastrofy,nId,888895 | tytuł = W raporcie 72 wnioski o przyczynach katastrofy| data dostępu = 2017-04-13 | opublikowany = interia.pl | data = 2010-10-20 |data dostępu = 2017-04-13}}</ref>.

12 stycznia 2011 roku MAK podczas konferencji prasowej upublicznił końcową wersję swojego raportu; tego samego dnia raport został przekazany stronie polskiej<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/0,1689188,0,1,raport-w-rekach-polakow,wiadomosc.html| |tytuł = Raport w rękach Polaków |opublikowany data= dostęputvn24.pl |data = 2011-01-12| opublikowany = tvn24.pl|data datadostępu = 2011-01-12}}</ref>. Według tego raportu bezpośrednią przyczyną katastrofy były<ref name="2mak.ru">{{cytuj stronę|url=http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101/finalreport_rus.pdf|tytuł=Окончательный отчет Технической комиссии МАК по расследованию катастрофы самолета Ту-154М № 101 Республики Польша, произошедшей 10 апреля 2010 года в районе аэродрома Смоленск «Северный»|opublikowany=mak.ru|data=2011-01-12|język=ru|data dostępu=2011-01-13}}</ref>:

Wraz z raportem końcowym w dniu 12 stycznia 2011 roku na stronach internetowych MAK opublikowano również uwagi strony polskiej do projektu raportu końcowego MAK<ref name=uwagi>{{cytuj stronę|url=http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101/comment_polsk.pdf|tytuł=Uwagi Rzeczypospolitej Polskiej do projektu Raportu końcowego z badania wypadku samolotu Tu-154M nr boczny 101, który wydarzył się 10 kwietnia 2010, opracowanego przez Międzypaństwowy Komitet Lotniczy MAK|opublikowany=mak.ru| |data=2011-01-12|data dostępu=2011-01-13}}</ref>, przekazane 16 grudnia 2010 roku przez stronę polską<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/477761,polskie_uwagi_do_raportu_mak_148_stron_wnioskow_o_ponowne_sformulowanie_przyczyn_katastrofy.html|tytuł=Polskie uwagi do raportu MAK: 148 stron wniosków o ponowne sformułowanie przyczyn katastrofy|opublikowany=gazetaprawna.pl| |data=2011-01-12|data dostępu=2011-01-13}}</ref> i będące integralną częścią raportu końcowego MAK<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html|tytuł=Tу-154М № 101 – 12.01.2011|opublikowany=mak.ru| |data=2011-01-12|język=ru|data dostępu=2011-01-15}}</ref>. W polskich uwagach wskazano m.in. na błędy popełnione przez kontrolerów lotów, zły stan techniczny lotniska, niezapewniający bezpieczeństwa lotów, i na opóźnione rozpoczęcie akcji ratowniczej na miejscu katastrofy<ref name=uwagi />. W dokumencie tym strona polska zwróciła się o ponowne sformułowanie przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zaleceń profilaktycznych po uwzględnieniu wszystkich czynników mających wpływ na zaistnienie wypadku; zwracała uwagę, że niektóre stwierdzenia zawarte w raporcie nie znajdowały potwierdzenia w faktach lub nie były wystarczająco uzasadnione w analizie<ref name=uwagi />.

Zarządzeniem z 11 kwietnia 2010 r. [[Prezes Rady Ministrów]] utworzył Międzyresortowy zespół do spraw koordynacji działań podejmowanych w związku z tragicznym wypadkiem lotniczym pod Smoleńskiem, będący jego organem pomocniczym<ref name="kprm.gov.pl">{{cytuj stronę| |url =http://bip.kprm.gov.pl/portal/kpr/13/278/Miedzyresortowy_Zespol_do_spraw_koordynacji_dzialan_podejmowanych_w_zwiazku_z_tr.html| |tytuł = Zarządzenie Nr 28 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 2010 r.| |data=2010-04-11 |opublikowany = kprm.gov.pl|data dostępu = 2010-10-30| opublikowany = kprm.gov.pl}}</ref>. Jako zadania zespołu wskazano koordynację lub nadzór nad działaniami dotyczącymi ustalenia przyczyn katastrofy, udzielania pomocy rodzinom ofiar katastrofy, organizacji uroczystości pogrzebowych ofiar oraz funkcjonowania administracji publicznej.

W skład zespołu weszli: Prezesprezes Rady Ministrów Donald Tusk (przewodniczący), Wiceprezeswiceprezes Rady Ministrów [[Waldemar Pawlak]] (wiceprzewodniczący) oraz członkowie – minister obrony narodowej [[Bogdan Klich]], minister sprawiedliwości [[Krzysztof Kwiatkowski (polityk)|Krzysztof Kwiatkowski]], minister spraw wewnętrznych i administracji [[Jerzy Miller (polityk)|Jerzy Miller]], minister spraw zagranicznych [[Radosław Sikorski]], minister – członek Rady Ministrów [[Michał Boni]] oraz szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów [[Tomasz Arabski]]<ref name="kprm.gov.pl" />.

8 lipca 2010 roku posłowie i senatorowie [[Prawo i Sprawiedliwość|Prawa i Sprawiedliwości]] utworzyli Zespół Parlamentarny ds. Zbadania Przyczyn Katastrofy Tu-154M z 10 kwietnia 2010 r., którego przewodniczącym został [[Antoni Macierewicz]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/434890,pis_powolal_zespol_parlamentarny_ds_katastrofy_smolenskiej.html| |tytuł = PiS powołał zespół parlamentarny ds. katastrofy smoleńskiej| data dostępu = 2011-07-01| opublikowany = gazetaprawna.pl| |data = 2010-07-08 |data dostępu = 2011-07-01}} oraz {{cytuj stronę| |url = http://smolenskzespol.sejm.gov.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=50&Itemid=27&lang=pl| |tytuł = Informacja o powołaniu Zespołu Parlamentarnego skierowana do Marszałka Sejmu| data dostępu = 2012-01-05| opublikowany = sejm.gov.pl|data=2010-12-02 |data dostępu = 2012-01-05}}</ref>. Zadaniem tego zespołu jest koordynowanie działań obu izb parlamentu zmierzających do wyjaśnienia przyczyn i okoliczności katastrofy. Efekty pracy zespół parlamentarny publikuje na własnej stronie znajdującej się w domenie sejm.gov.pl<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.smolenskzespol.sejm.gov.pl/zespolsmolensk.nsf/wydarzenia.xsp | tytuł = Aktualności | opublikowany = Zespół Parlamentarny ds. Zbadania Przyczyn Katastrofy Tu-154M z 10 kwietnia 2010 r. | język = pl | data dostępu = 2013-05-29}}</ref>.

W dniach 29–30 czerwca 2011 roku zespół zaprezentował na konferencjach prasowych z udziałem [[Jarosław Kaczyński|Jarosława Kaczyńskiego]] tzw. „Białą Księgę Smoleńskiej Tragedii”<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/680348-Biala-ksiega-PiS-o-katastrofie-Smolenskiej.html| |tytuł = PiS: w środę o Rosji, w czwartek o Tusku| data dostępu = 2011-07-01| opublikowany = rp.pl| |data = 2011-06-28 |data dostępu = 2011-07-01}}</ref>, liczący ok. 170 stron wybór dokumentów, który został opublikowany na sejmowych stronach Zespołu<ref name="smolenskzespol.sejm.gov.pl">{{cytuj stronę| |url = http://static.presspublica.pl/red/rp/pdf/kraj/bialaksiega.pdf| |tytuł = Biała Księga Smoleńskiej Tragedii |opublikowany = presspublica.pl |data dostępu = 2016-06-01| opublikowany = presspublica.pl}}</ref>. W „Białej Księdze” sformułowano 19 wniosków wskazujących na przyczyny katastrofy leżące po stronie polskiej i rosyjskiej<ref name="smolenskzespol.sejm.gov.pl" />.

Dnia 28 marca 2012 odbyło się wysłuchanie publiczne w [[Parlament Europejski|Parlamencie Europejskim]] w [[Bruksela|Brukseli]] obejmujące prezentację ustaleń ekspertów zaproszonych przez Zespół parlamentarny do zbadania przyczyn katastrofy. Ekspertami tymi byli<ref name="wysłuchanie">{{cytuj stronę| |url = http://niezalezna.pl/25927-smolensk-byly-dwie-eksplozje| |tytuł = Smoleńsk: były dwie eksplozje| data dostępu = 2012-04-10| opublikowany = niezalezna.pl| |data = 2012-03-28 |data dostępu = 2012-04-10}}</ref>:

4 kwietnia 2012 roku hipoteza Grzegorza Szuladzińskiego na temat dwufazowej destrukcji samolotu w powietrzu w wyniku wybuchów została zaprezentowana w czasie posiedzenia Zespołu parlamentarnego w Sejmie<ref>{{cytuj stronę| |url = http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20120405&typ=po&id=po05.txt| |tytuł = Centropłat pęka nad ziemią|data=2012-04-05 |opublikowany =naszdziennik.pl |data dostępu = 2012-04-10| opublikowany =naszdziennik.pl}}</ref>, a 16 maja 2012 roku opublikowano jego raport na ten temat, w którym stwierdzono m.in., że ''samo lądowanie (czy upadek) w terenie zadrzewionym, wszystko jedno jak niekorzystne i pod jakim kątem, nie mogło w żadnym wypadku spowodować takiego rozczłonkowania konstrukcji, które zostało udokumentowane''<ref name="G.Szuladziński">Gregory Szuladzinski: [http://niezalezna.pl/uploads/zalacznik/28447/raport-szuladzinski.pdf ''Raport No. 456: Niektóre aspekty techniczno-konstrukcyjne smoleńskiej katastrofy''], Analytical Service Pty Ltd, maj 2012.</ref>. Według raportu Grzegorza Szuladzińskiego najważniejszą przyczyną katastrofy były wybuchy w czasie podejścia do lądowania, które zapoczątkowały destrukcję samolotu jeszcze w powietrzu; świadczyć ma o tym m.in. duża liczba [[Odłamek|odłamków]] na miejscu katastrofy, które zgodnie z ekspertyzą nie mogły powstać w inny sposób niż w wyniku eksplozji<ref name="G.Szuladziński" />. W raporcie zwrócono uwagę, że w niektórych odłamkach widać otwory po [[Nit (technika)|nitach]], co według Grzegorza Szuladzińskiego czyni mało prawdopodobnym ich powstanie wskutek działania sił stycznych do [[PoszyciePokrycie statku powietrznego(lotnictwo)|poszycia]]<ref name="G.Szuladziński" />.

W lipcu 2012 roku Zespół złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez [[Jerzy Miller (polityk)|Jerzego Millera]] oraz członków [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego|Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP)<ref name=zawiadomienie>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/907771.html| |tytuł = Macierewicz zapowiada zawiadomienia do prokuratury|data=2012-07-03 |opublikowany =rp.pl |data dostępu = 2012-07-03| opublikowany =rp.pl}} oraz {{cytuj stronę | url =http://niezalezna.pl/30434-macierewicz-raport-millera-sfalszowano | tytuł =Macierewicz: raport Millera sfałszowano | opublikowany=niezalezna.pl | data = 2012-06-27|data dostępu=2012-07-03}}</ref>. W uzasadnieniu zawiadomienia stwierdzono, że odczyt parametrów ze wskaźników widocznych na wizualizacji ostatnich minut lotu tupolewa, dołączonej we wrześniu 2011 roku do raportu KBWLLP, jest według Zespołu sprzeczny z wnioskami raportu i z animacją będącą częścią wizualizacji<ref name=zawiadomienie />. Według Zespołu samolot nie mógł utracić fragmentu lewego skrzydła w wyniku kolizji z brzozą, ponieważ w momencie przelotu nad nią znajdował się na wysokości 18,6 metra ponad ziemią, co według treści zawiadomienia wynika z parametrów opublikowanych w wizualizacji KBWLLP<ref name=zawiadomienie />.

W sierpniu 2012 roku Zespół upublicznił raport zatytułowany „28 miesięcy po Smoleńsku”, a 10 września 2012 roku jego tekst został opublikowany na sejmowych stronach Zespołu<ref name="28miesięcy">{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/932000.html| |tytuł = Stan prac zespołu Macierewicza dostępny w Internecie|data=2012-09-10 |opublikowany =rp.pl |data dostępu = 2012-09-13| opublikowany =rp.pl}}</ref>. W opracowaniu przedstawiono najważniejsze kwestie, którymi Zespół zajmował się przez dwa i pół roku: przygotowania do wizyty, przebieg katastrofy i wydarzenia, które nastąpiły po niej<ref name="28miesięcy" />.

31 października na konferencji w [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejmie]] przewodniczącego Zespołu Parlamentarnego Antoniego Macierewicza z udziałem Stanisława Zagrodzkiego, kuzyna [[Ewa Bąkowska|Ewy Bąkowskiej]], zaprezentowano wstępne wyniki badań laboratoryjnych fragmentu jej ubioru i pasa bezpieczeństwa fotela TU-154, które to S. Zagrodzki pozyskał w Moskwie przy okazji identyfikacji zwłok w dniu 14 kwietnia 2010 r. Ekspertyzy przeprowadzono w placówce uniwersyteckiej w USA. Trzy próby fragmentu pasa, przeprowadzone dwukrotnie w ciągu 24 godzin wykazały obecność [[trotyl]]u<ref>{{cytuj stronę| |url = http://vod.gazetapolska.pl/2658-analiza-pasa-wykazala-slady-trotylu| |tytuł = Analiza pasa wykazała ślady trotylu|data=2012-11-01| data dostępu =| opublikowany =vod.gazetapolska.pl |data dostępu =}}</ref>.

10 kwietnia 2013 roku, w trzecią rocznicę katastrofy, Zespół zaprezentował raport dotyczący katastrofy, przedstawiając hipotezy sugerujące, iż wybuch był przyczyną katastrofy. W raportcie m.in. stwierdzone jest, że według danych MSL „samolot jeszcze przed szosą Kutuzowa znajdował się na bezpiecznej wysokości ponad 30 metrów nad poziomem pasa”, wnioskując, iż samolot nie uderzył w [[brzoza smoleńska|brzozę]]. Raport ten został ostro skrytykowany m.in. przez szefa [[Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych|Państwowej Komisji Badań Wypadków Lotniczych]], prof. Pawła Artymowicza oraz redaktorów naczelnych ''„[[Przegląd Lotniczy|Przeglądu Lotniczego]]''”, którzy stwierdzili, że przedstawione tezy „nie są zgodne z wiedzą naukową na poziomie liceum”<ref>{{cytuj stronę|url=http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,13715007,Jest_odpowiedz_na_tezy_z_dzisiejszego_raportu_zespolu.html|tytuł=Jest odpowiedź na tezy z dzisiejszego raportu zespołu Macierewicza|data=2013-04-10|opublikowany=Gazeta.pl}}</ref>.

Katastrofa smoleńska stała się tematem [[Badania naukowe|badań naukowych]] prowadzonych przez przedstawicieli [[Nauki techniczne|nauk technicznych]] i [[Nauki ścisłe|nauk ścisłych]]. Podjął je m.in. [[Paweł Artymowicz]]<ref name=Artymowicz />. 28 maja 2012 roku w [[Kazimierz Dolny|Kazimierzu Dolnym]] odbyła się sesja naukowa zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, podczas której trwały długie dyskusje na temat różnych naukowych aspektów katastrofy<ref name=sesja>{{cytuj stronę| |url = http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20120530&typ=po&id=po01.txt| |tytuł = Binienda inspiruje |opublikowany = naszdziennik.pl |data dostępu = 2010-05-30| opublikowany = naszdziennik.pl|data datadostępu = 2010-05-30}}</ref>. W trakcie sesji niektórzy uczestnicy dyskusji namawiali członków [[Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego|Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego]] (KBWLLP) do przedyskutowania swoich wyników ze współpracownikami Zespołu parlamentarnego ds. zbadania przyczyn katastrofy, lecz spotkało się to ze zdecydowaną odmową<ref name=sesja />. Argumentem był brak dostępu do pełnych zapisów rejestratora parametrów lotu (FDR) przez kogokolwiek poza MAK, KBWLLP i prokuraturą<ref name=sesja />. W związku z tym stwierdzono, że badania ekspertów Zespołu nie są oparte na ścisłych danych ani na właściwej metodologii<ref>{{cytuj stronę| |url = http://niezalezna.pl/29108-propaganda-zamiast-badan| |tytuł = Propaganda zamiast badań| data dostępu = 2012-06-23| opublikowany = niezalezna.pl| |data = 2010-05-29 |data dostępu = 2012-06-23}}</ref>.

W dniach 22 i [[23 października]] 2012 roku, w Warszawie, na [[Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie|Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego]]<ref name="rp.pl_20121023_konferencja">{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/945252-Konferencja-naukowa-o-katastrofie-smolenskiej-na-UKSW.html|tytuł = Ekspert: Wyrwane nity potwierdzają wybuch|opublikowany = Rzeczpospolita.pl|data = 2012-10-23}}</ref> odbywała się konferencja naukowa mająca na celu stworzenie forum dla przedstawienia interdyscyplinarnych badań dotyczących mechaniki lotu i zniszczenia samolotu Tu-154M<ref name=konferencja>{{cytuj stronę| |url = http://www.konferencjasmolenska.pl/|tytuł = Konferencja smoleńska|opublikowany = konferencjasmolenska.pl| |data dostępu = 2012-05-20}}</ref>. Uczestniczyło w niej ponad 100 akademików{{r|rp.pl_20121023_konferencja|gazeta_konferencja}} z polskich i zagranicznych uczelni technicznych<ref name="niezalezna_20121023_konferencja">{{cytuj stronę| |url = http://niezalezna.pl/34105-konferencja-naukowa-tupolewa-zniszczyl-wybuch|tytuł = Konferencja naukowa: tupolewa zniszczył wybuch|opublikowany = niezalezna.pl| autor= Katarzyna Pawlak|opublikowany = niezalezna.pl|data = 2012-10-23}}</ref>. W składzie komitetu organizacyjnego konferencji byli dr hab. inż. [[Piotr Witakowski]] (przewodniczący), prof. [[Andrzej Wiśniewski (fizyk)|Andrzej Wiśniewski]] (wiceprzewodniczący), dr hab. inż. [[Paweł Staszewski]] (skarbnik), dr hab. [[Jerzy Urbanowicz (matematyk)|Jerzy Urbanowicz]] (sekretarz), [[Chris Cieszewski]] (kontakty zagraniczne) oraz dr inż. [[Wojciech Biliński (inżynier)|Wojciech Biliński]] (sprawy wydawnicze){{r|konferencja}}. Przewodniczącym komitetu naukowego konferencji był prof. [[Tadeusz Kaczorek]], wiceprzewodniczącym prof. [[Jacek Rońda]], członkami prezydium profesorowie [[Kazimierz Flaga]], [[Robert Gałązka]], [[Lucjan Piela]] i Piotr Witakowski, a członkami honorowymi profesorowie [[Janusz Turowski (profesor)|Janusz Turowski]] i [[Jan Węglarz]]{{r|konferencja}}. Konferencja odbywała się za zamkniętymi drzwiami, jednak transmitowano ją w internecie<ref name="gazeta_konferencja">{{cytuj stronę|url=http://www.wiadomosci24.pl/artykul/konferencja_pis_eksperci_eksplozja_tlumaczy_katastrofe_smolenska_247515-2--1-d.html|tytuł=Część ekspertów: eksplozja wytłumaczeniem katastrofy smoleńskiej|autor=PAP|opublikowany=Gazeta.pl|data=2012-10-23}}</ref>.

Kolejne edycje Konferencji Smoleńskiej zostały zorganizowane w październiku 2013 i 2014 roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.konferencja.home.pl/aktualnosci/komkonf1.pdf|tytuł=II Konferencja Smoleńska 2013|opublikowany=konferencja.home.pl|data dostępu=2014-10-20}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.konferencja.home.pl/aktualnosci/komkonf1_2014.pdf|tytuł=III Konferencja Smoleńska 2014|opublikowany=konferencja.home.pl|data dostępu=2014-10-20}}</ref>, a także w listopadzie 2015<ref>{{Cytuj|redaktor=Piotr Witakowski|rozdział=Podsumowanie trzech pierwszych Konferencji Smoleńskich|tytuł=Materiały konferencyjne, IV Konferencja Smoleńska, 14.11.2015|data=2016|data dostępu=2017-03-09|isbn=978-83-936018-3-7|miejsce=Warszawa|wydawca=Komitet Organizacyjny Konferencji Smoleńskiej|s=143-160143–160|url=http://www.konferencja.home.pl/podsumowanie/zal2.pdf}}</ref>.

Po rozpoczęciu śledztwa pojawiły się krytyczne głosy, że rząd polski wyraził zgodę na badanie katastrofy przez stronę rosyjską na podstawie Konwencji chicagowskiej z 1944 roku o lotnictwie cywilnym, a nie wspólnie przez właściwe organy polskie i rosyjskie na podstawie art. 11 Porozumienia między Ministerstwem Obrony RP a Ministerstwem Obrony Narodowej Federacji Rosyjskiej w sprawie zasad wzajemnego ruchu lotniczego wojskowych statków powietrznych RP i Federacji Rosyjskiej w przestrzeni powietrznej obu państw z 7 lipca 1993 roku<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/472146-Co-mowi-lotnicze-porozumienie-Polski-i-Rosji-z-1993-roku.html| |tytuł = Co mówi lotnicze porozumienie Polski i Rosji z 1993 roku |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2010-05-29|07 opublikowany = rp.pl|data datadostępu = 2010-05-0729}}</ref>; powstały rozbieżne opinie prawne na ten temat<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80271,7934536,PiS_do_premiera__przekazanie_Polsce_sledztwa_ws__katastrofy.html | tytuł =PiS do premiera: przekazanie Polsce śledztwa ws. katastrofy było możliwe |opublikowany = gazeta.pl |data dostępu = 2010-05-2529 |data opublikowanydostępu = gazeta.pl | data =2010-05-2925}}, por. [http://web.archive.org/web/20130711034543/http://www.ulc.gov.pl:80/index.php?option=com_content Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisana w Chicago dnia 7 grudnia 1944].</ref>. Utworzono Ruch 10 Kwietnia, zainicjowany przez kilka organizacji społecznych i instytucji, domagający się powołania międzynarodowej komisji do zbadania przyczyn katastrofy<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wiadomosci/art,1348,tlumy-ludzi-przed-palacem-domagaja-sie-powolania-niezaleznej-komisji,1.html| |tytuł = Tłumy ludzi przed Pałacem domagają się powołania niezależnej komisji |opublikowany data= dostępuprezydent.pl |data = 2010-05-29|09 opublikowany = prezydent.pl| data dostępu = 2010-05-0929}}</ref>. 25 maja 2010 roku grupa rosyjskich dysydentów, w tym [[Władimir Bukowski]] i [[Natalja Gorbaniewska|Natalia Gorbaniewska]], wyraziła zaniepokojenie przebiegiem śledztwa<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/484507-Zaniepokojeni-przebiegiem-sledztwa-.html| |tytuł = Zaniepokojeni przebiegiem śledztwa |opublikowany = datarp.pl dostępu|data = 2010-05-24|29 opublikowany = rp.pl| data dostępu = 2010-05-2924}}</ref>. 30 czerwca 2010 roku członek amerykańskiej [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych|Izby Reprezentantów]] z [[Nowy Jork|Nowego Jorku]] [[Peter T. King]] zgłosił projekt rezolucji wzywającej do przeprowadzenia niezależnego, międzynarodowego dochodzenia w sprawie katastrofy (111th Congress, H.RES.1489.IH)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.dziennik.com/wiadomosci/artykul/kongresman-wzywa-do-miedzynarodowego-sledztwa-ws-katastrofy-smolenskiej| |tytuł = Kongresmen wzywa do międzynarodowego śledztwa ws. katastrofy smoleńskiej |opublikowany data= dostępudziennik.com |data = 2010-07-07|04 opublikowany = dziennik.com| data dostępu = 2010-07-0407}}</ref>. W 2010 roku [[Stowarzyszenie Rodzin Katyń 2010]], skupiające część rodzin ofiar, zebrało ponad 300 tys. podpisów pod petycją do polskich władz w sprawie powołania międzynarodowej komisji<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/269839,Tysiace-chca-miedzynarodowego-sledztwa| |tytuł =Tysiące za międzynarodowym śledztwem|data dostępu=2010-12-14|opublikowany=polskieradio.pl|data=2010-10-21|data dostępu=2010-12-14}}</ref>; w 2011 roku liczba podpisów wzrosła do ponad 400 tys. i petycja została skierowana również do [[Parlament Europejski|Parlamentu Europejskiego]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://wpolityce.pl/wydarzenia/7890-w-sekretariacie-komisji-petycji-w-parlamencie-europejskim-zostala-zlozona-grupowa-petycja-w-sprawie-katastrofy-smolenskiej| |tytuł =W sekretariacie komisji petycji w Parlamencie Europejskim została złożona grupowa petycja w sprawie katastrofy smoleńskiej|data dostępu=2012-04-27|opublikowany=wpolityce.pl|data=2011-08-03|data dostępu=2012-04-27}}</ref>, który 24 kwietnia 2012 roku podjął decyzję, że nie będzie jej rozpatrywać<ref>{{cytuj stronę|url=http://wyborcza.pl/1,75477,11608692,Petycja_o_umiedzynarodowienie_Smolenska_odrzucona.html| |tytuł =Petycja o umiędzynarodowienie Smoleńska odrzucona|opublikowany=wyborcza.pl|data dostępu=2012-04-27|opublikowany=wyborcza.pl24|data dostępu=2012-04-2427}}</ref>. W maju 2012 roku polski rząd został wezwany do wszczęcia niezależnego, międzynarodowego śledztwa w sprawie katastrofy w uchwale podjętej przez Radę Dyrektorów [[Kongres Polonii Amerykańskiej|Kongresu Polonii Amerykańskiej]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20120521&typ=sw&id=sw03.txt | tytuł =Polonia zawalczy o Smoleńsk|data dostępu=2012-05-22|opublikowany=naszdziennik.pl|data=2012-04-21|data dostępu=2012-05-22}}</ref>.

Media zwracały uwagę na złe zabezpieczenie miejsca katastrofy, co doprowadziło do przejęcia części niewielkich szczątków samolotu i przedmiotów należących do ofiar przez osoby prywatne i do pokątnego handlu tymi elementami<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.tvn24.pl/12690,1655166,0,1,znalezli-paszport--fragment-ciala-teraz-na-miejscu-jest-juz-milicja,wiadomosc.html| |tytuł =Znaleźli paszport, fragment ciała| data dostępu = 2010-08-30| opublikowany =tvn24.pl| |data =2010-06-05 |data dostępu = 2010-08-30}}</ref>.

Kontrowersje wzbudził sposób postępowania strony rosyjskiej z wrakiem samolotu, będącym jednym z dowodów rzeczowych w śledztwie<ref name="tvp.pl">{{cytuj stronę| |url =http://www.tvp.pl/publicystyka/magazyny-reporterskie/misja-specjalna/wideo/21092010-2240/2632524?ref=nf| |tytuł =Misja Specjalna – 21.09.2010 |opublikowany =tvp.pl |data dostępu = 2010-09-27|21 opublikowany =tvp.pl| data dostępu = 2010-09-2127}}</ref>. 21 września 2010 roku [[Telewizja Polska]] wyemitowała niepublikowane wcześniej materiały filmowe, na których podstawie wszczęto w Polsce śledztwo w sprawie niszczenia wraku<ref name=wrak />; zarejestrowano na nich, jak w trakcie akcji zabezpieczania szczątków samolotu na miejscu katastrofy w kwietniu 2010 roku rosyjscy funkcjonariusze tną części wraku piłami elektrycznymi; jedno z ocalałych okien samolotu zostało wybite łomem<ref name="tvp.pl" />. W późniejszym okresie szczątki samolotu składowano na wolnym powietrzu, gdzie niszczały<ref name="tvp.pl" />.

W marcu 2012 roku grupa 18 naukowców [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]] skrytykowała w [[List otwarty|liście otwartym]] dotychczasowe badania katastrofy (nieprzedstawienie wyników badań [[Kinematyka|kinematycznych]] i [[Laboratorium|laboratoryjnych]], ogłaszanie domniemań, według sygnatariuszy listu „nawet bez żadnych podstaw”) i poinformowała, że „grupa inicjatywna profesorów [[Mechanika|mechaniki]] i [[Fizyka|fizyki]] z całej Polski poszukuje jak najszerszego poparcia profesorów i doktorów habilitowanych z zakresu nauk technicznych i ścisłych w celu intensyfikacji badania katastrofy [[Metoda naukowa|metodami naukowymi]]”<ref>{{cytuj stronę| |url = http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20120328&typ=po&id=po09.txt| |tytuł = Naukowe Westerplatte |opublikowany data= dostępunaszdziennik.pl |data = 2012-03-31|28 opublikowany = naszdziennik.pl| data dostępu = 2012-03-2831}}</ref>.

Zastrzeżenia wzbudziły również doniesienia o umyciu przez Rosjan wraku<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/858373.html| |tytuł = Rosjanie umyli wrak? Potem podważą badania?| data dostępu = 2012-10-30| autor = rp.pl| |język = |data dostępu = 2012-10-30}}</ref>.

1 czerwca 2010 roku na stronach internetowych polskiego [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji|Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji]] opublikowano stenogramy zapisów jednego z dwóch [[Rejestrator katastroficzny|rejestratorów katastroficznych]] samolotu (rejestratora dźwięku MARS-BM), sporządzone 2 maja i przekazane 31 maja przez stronę rosyjską<ref name=stenogramy>{{cytuj stronę| |url =http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/2/8507/Transkrypcja_rozmow_zalogi_samolotu_Tu154_M_Nr_101_ktory_ulegl_katastrofie_w_dni.html | tytuł =Transkrypcja rozmów załogi samolotu Tu-154M | data dostępu = 2010-06-01| opublikowany = mswia.gov.pl | data =2010-06-01 | język =ru pl en |data dostępu = 2010-06-01}}</ref>. Według ujawnionego stenogramu, obejmującego ok. 38 minut rozmów, rejestrator dźwięku zakończył pracę o godz. 10:41:05,4 czasu moskiewskiego<ref name=stenogramy />. Upublicznienie stenogramów nastąpiło na podstawie decyzji politycznej Władimira Putina i Donalda Tuska; 31 maja 2010 roku strony polska i rosyjska podpisały w tej sprawie memorandum, którego treść nie została udostępniona mediom<ref>{{cytuj stronę| |url =http://wyborcza.pl/1,75478,7959137,Rozmowy_pilotow_w_rekach_Tuska.html|tytuł =Rozmowy pilotów w rękach Tuska| data dostępu = 2010-10-22|opublikowany = wyborcza.pl| |data =2010-06-01 |data dostępu = 2010-10-22}}</ref>.

Zapisy parametrów lotu zarejestrowane przez [[rejestrator eksploatacyjny]] ATM-QAR, którą deszyfrowano w kwietniu 2010 roku w [[Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych|Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych]] w [[Warszawa|Warszawie]], pozostały utajnione (był to tzw. rejestrator szybkiego dostępu wyprodukowany w Polsce; na początku maja oryginał urządzenia odesłano wraz z analizą do Rosji)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://dziennik.pl/katastrofa-smolensk/article588064/Przywiezli_czarna_skrzynke_Ruszaja_badania.html| |tytuł = Przywieźli czarną skrzynkę. Ruszają badania |opublikowany = dziennik.pl |data dostępu = 2010-0605-09|15 opublikowany = dziennik.pl| data dostępu = 2010-0506-1509}} oraz {{cytuj stronę | url = http://www.rp.pl/artykul/472324-Trzecia-czarna-skrzynka-wrocila-do-Rosji.html| |tytuł = Trzecia czarna skrzynka wróciła do Rosji |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2010-0605-10|07 opublikowany = rp.pl| data dostępu = 2010-0506-0710}}</ref>.

Upublicznienie rozmów prowadzonych na stanowisku dowodzenia nastąpiło w dniu 18 stycznia 2011 roku, po opublikowaniu raportu końcowego MAK i polskich uwag do tego raportu<ref name=kontrolerzy>{{cytuj stronę| |url = http://fakty.interia.pl/raporty/raport-lech-kaczynski-nie-zyje/aktualnosci/news-polska-komisja-ujawnila-nagrania-z-wiezy,nId,893339 | tytuł = Polska komisja ujawniła nagrania z wieży| data dostępu = 2017-04-13 | opublikowany = interia.pl | data = 2011-01-18 |data dostępu = 2017-04-13}}</ref>. Rozmowy kontrolerów upubliczniła najpierw polska Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP)<ref name=kontrolerzy />, a w kilka godzin później MAK<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.mak.ru/russian/investigations/2010/tu-154m_101.html | tytuł = Tу-154М № 101 |opublikowany = mak.ru |data dostępu = 2011-01-18 | opublikowanyjęzyk = mak.ru | data dostępu = 2011-01-18 | język = ru}}</ref>.

16 stycznia 2012 roku polscy prokuratorzy wojskowi zaprezentowali na konferencji prasowej złożoną do akt śledztwa opinię biegłych z krakowskiego [[Instytut Ekspertyz Sądowych|Instytutu Ekspertyz Sądowych]], zawierającą nową wersję odczytu czarnej skrzynki Tu-154M<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.rp.pl/artykul/792607-Prokuratura--Nie-zidentyfikowano-glosu-gen--Blasika.html| |tytuł = Prokuratura: Nie zidentyfikowano głosu gen. Błasika |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 20112012-01-2916 |data opublikowanydostępu = rp.pl| data = 20122011-01-1629}}</ref>.

W dniach 10–12 kwietnia 2010 roku czterej żołnierze rosyjskich Sił Powietrznych z lotniska Siewiernyj dokonali kradzieży pieniędzy z konta jednej z ofiar, [[Andrzej Przewoźnik|Andrzeja Przewoźnika]], posługując się jego [[Karta płatnicza|kartami bankowymi]] znalezionymi na miejscu katastrofy<ref name=karty>{{cytuj stronę| |url = http://pda.rg.ru/2010/06/08/marodery-site.html| |tytuł = Мародеры с чужими кредитками| data dostępu = 2010-08-05| opublikowany = rg.ru | data =2010-06-06 | język =ru |data dostępu = 2010-08-05}} i {{cytuj stronę| |url = http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/426907,jak_abw_odkryla_kradziez_pieniedzy_przewoznika.html| |tytuł = Jak ABW odkryła kradzież pieniędzy Przewoźnika |opublikowany = gazetaprawna.pl |data dostępu = 2010-06-08 |data opublikowanydostępu = gazetaprawna.pl| data =2010-06-08}}</ref>. Zostali oni postawieni w stan oskarżenia i przyznali się do winy; odrębne śledztwa w tej sprawie prowadziły prokuratura polska i rosyjska przy współpracy polskiej Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego<ref name=karty />.

Ponadto rodziny ofiar lub ich pełnomocnicy zgłaszali zaginięcie niektórych cennych przedmiotów. Rodzina [[Janusz Kochanowski|Janusza Kochanowskiego]] zwróciła uwagę na zaginięcie telefonu komórkowego (oddano jej jednak inne przedmioty, np. wizytówki)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.bibula.com/?p=21554| |tytuł = Państwo nas opuściło – wywiad z żoną i córką ś.p. Janusza Kochanowskiego |opublikowany = bibula.pl |data dostępu = 2010-0605-17|12 opublikowany = bibula.pl| data dostępu = 2010-0506-1217}}</ref>. Pełnomocnik rodziny Szczygłów wskazał, że rodzinie nie zwrócono cennego zegarka [[Longines (zegarki)|Longines]] należącego do [[Aleksander Szczygło|Aleksandra Szczygły]] (zachowały się natomiast m.in. paszport i klucze)<ref>{{cytuj stronę| |url=http://www.se.pl/wydarzenia/swiat/szczygle-po-smierci-ukradli-zegarek_142104.html| |tytuł = Smoleńsk: Szczygle po śmierci ukradli zegarek |opublikowany = se.pl |data dostępu = 2010-06-17|10 opublikowany = se.pl| data dostępu = 2010-06-1017}}</ref>.

13 kwietnia 2010 roku brytyjski dziennik „[[The Times]]” wyraził opinię, że śledztwo w sprawie katastrofy powinno być prowadzone jawnie, gdyż jego utajnienie doprowadzi do powstania teorii spiskowych, podobnie jak w przypadku [[Katastrofa lotnicza w Gibraltarze|katastrofy w Gibraltarze]]<ref name="timesonline.co.uk">{{cytuj stronę| |url = http://www.independent.ie/opinion/analysis/in-dark-times-poland-needs-the-light-of-truth-2135324.html| |tytuł = In dark times Poland needs the sunlight of truth | data dostępu = 2012-04-08| opublikowany = timesonline.co.uk (przedruk w „[[Irish Independent]]”, independent.ie) | data = 2010-04-13| |język = en |data dostępu = 2012-04-08}}</ref>. Hipotezy dotyczące zamachu powstały bezpośrednio po katastrofie; ich zwolennicy oskarżali o jej spowodowanie rosyjskie [[służby specjalne]]; sugerowali, że rosyjscy „[[wikt:twardogłowy|twardogłowi]]” dokonali sabotażu samolotu, by osłabić pozycję Władimira Putina<ref name="timesonline.co.uk" />. W 2011 roku w Polsce ukazało się kilka książek poświęconych hipotezie zamachu ([[Leszek Szymowski]]: ''Zamach w Smoleńsku. Niepublikowane dowody zbrodni''<ref name="L. Szymowski">L. Szymowski: ''Zamach w Smoleńsku. Niepublikowane dowody zbrodni'', Warszawa 2011, {{ISBN|978-83-932704-0-8}}. Por. {{cytuj stronę|url=http://wiadomosci.wp.pl/kat,48996,title,Tu-154-wyladowal-rozerwala-go-bomba-szokujaca-ksiazka,wid,13316570,komentarz.html|tytuł=Tu-154 wylądował, rozerwała go bomba – szokująca książka|data=2011-04-13|opublikowany=wiadomosci.wp.pl|data dostępu=2011-06-21|opublikowany=wiadomosci.wp.pl}} Książka L. Szymowskiego nie zawiera żadnych zweryfikowanych dowodów potwierdzających tezę zamachu, por. {{cytuj stronę|url=http://www.rp.pl/artykul/654921-Igor-Janke---recenzja-ksiazki-Zamach-w-Smolensku.html|tytuł=Niepodważalne dowody mordu w Smoleńsku|data=2011-05-09|opublikowany=rp.pl|data dostępu=2011-07-31|opublikowany=rp.pl}} Wskazywano, że fotografia zamieszczona w książce, która miałaby być koronnym dowodem na zamach, nie jest materiałem pochodzącym od polskich służb specjalnych, tylko kadrem z filmu zamieszczonego na stronie niemieckiej gazety „[[Bild]]”, por. {{cytuj stronę|url=http://www.fakt.pl/Po-bandzie-Najmocniejsza-teoria-spisku-po-tragedii-w-Smolensku,artykuly,100997,1.html|tytuł=Po bandzie? Najmocniejsza teoria spisku po tragedii w Smoleńsku|data=2011-04-12|opublikowany=fakt.pl|data dostępu=2011-08-01|opublikowany=fakt.pl}} oraz {{cytuj stronę|url=http://www.bild.de/video/clip/smolensk/tag-danach-12163332.bild.html|tytuł=Smolensk und Warschau tragen Trauer|data=2010-04-11|data dostępu=2011-08-01|opublikowany=bild.de|język=de|data dostępu=2011-08-01}}</ref>; ''Zbrodnia smoleńska. Anatomia zamachu''<ref>''Zbrodnia smoleńska. Anatomia zamachu'', praca zbiorowa, Komorów 2011, {{ISBN|978-83-87809-52-9}}.</ref>; [[Aleksander Ścios]]: ''Zbrodnia smoleńska. Anatomia dezinformacji''<ref>A. Ścios: ''Zbrodnia smoleńska. Anatomia dezinformacji'', Komorów 2011, {{ISBN|978-83-87809-47-0}}.</ref>; [[Jacek Trznadel]]: ''Wokół zamachu smoleńskiego''<ref>[[Jacek Trznadel]]: ''Wokół zamachu smoleńskiego,'' Komorów 2011, {{ISBN|978-83-87809-26-8}}.</ref>).

Hipoteza zamachu była jednym z wątków śledczych badanych przez polską prokuraturę wojskową<ref name=Seremet2 />. We wrześniu 2011 roku opublikowano sprawozdanie Wojskowego Instytutu Chemii i Radiometrii w Warszawie, który na zlecenie Wojskowej Prokuratury Okręgowej w Warszawie (śledztwo o sygnaturze akt Po.Śl. 54/10) zbadał 8 przedmiotów należących do ofiar katastrofy i 18 czerwca 2010 roku wydał orzeczenie, że w próbkach tych nie stwierdzono [[Radioaktywność|radioaktywności]], [[Bojowy środek trujący|bojowych środków trujących]] ani [[Materiał wybuchowy|materiałów wybuchowych]] („[[dinitrotoluen]]u, [[nitroglikol]]u, [[nitrogliceryna|nitrogliceryny]], [[Trotyl|trinitrotoluenu]], [[heksogen]]u, ''[[Oktogen|oktogonu]]'' oraz [[pentryt]]u”)<ref>{{cytuj stronę| |url =http://mswia.datacenter-poland.pl/protokol/ZalacznikNr4-TechnikaLotniczaIJejEksploatacja.pdf| |tytuł = Raport KBWLLP. Załącznik nr 4.9.1. Sprawozdanie z badań Wojskowego Instytutu Chemii i Radiometrii nr CH1/17/2010 z dnia 18.06.2010 r., s. 298 |opublikowany = mswia.datacenter-poland.pl |data dostępu = 2012-06-05| opublikowany = mswia.datacenter-poland.pl}}</ref>. Mimo to polscy śledczy nie zrezygnowali z badania wersji o działaniu osób trzecich: analizowali między innymi możliwość tzw. [[meaconing]]u (wywołania zakłóceń w pracy samolotu przy użyciu nowoczesnych urządzeń technicznych)<ref>{{cytuj stronę| |url =http://www.rp.pl/artykul/517652-Prokurator-Andrzej-Seremet--Niepokoi-mnie-brak-akt-z-Rosji.html | tytuł = Niepokoi mnie brak akt z Rosji |opublikowany data= rp.pl dostępu|data = 2010-08-09|03 opublikowany = rp.pl|data datadostępu = 2010-08-0309}}</ref><ref>{{cytuj stronę| |url =http://debata.olsztyn.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1084:qto-by-zamachq-mowi-eksperci-gazecie-polskiej&catid=38:polska&Itemid=109| |tytuł = „To był zamach” – mówią eksperci Gazecie Polskiej|data dostępu = 2012-04-02| opublikowany = olsztyn.pl| |data = 2010-05-20|data dostępu = 2012-04-02}}</ref>. 1 kwietnia 2011 roku poinformowano, że polscy śledczy zakończyli badanie hipotezy zamachu, nie znajdując na niego dowodów<ref name=1kwietnia2011 />. 19 kwietnia 2011 rzecznik Naczelnej Prokuratury Wojskowej doprecyzował te informacje, podając, że 1 kwietnia 2011 „nie stwierdzono, że prokuratura wyklucza wątek zamachu, tylko że dotychczasowe efekty śledztwa wykluczają wątek zamachu”<ref name=naciski />.

[[Plik:Secretary Clinton Lays a Wreath at the Katyn Cross.jpg|thumb|Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych [[Hillary Clinton]] składająca kwiaty pod [[Krzyż Katyński w Krakowie|Krzyżem Katyńskim w Krakowie]], by w imieniu narodu amerykańskiego oddać hołd ofiarom katastrofy (3 lipca 2010)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://krakow.tvp.pl/2056683/hillary-clinton-w-krakowie | tytuł = Hillary Clinton w Krakowie |opublikowany data= tvp.pl dostępu|data = 2010-07-06|03 opublikowany = tvp.pl| data dostępu = 2010-07-0306}}</ref>]]

Po katastrofie rządowego samolotu wiele instytucji i urzędów państwowych pozostało bez obsady. Zgodnie z art. 131 pkt 2 [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej]] powstał wakat na stanowisku [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydentaprezydenta Rzeczypospolitej]]. Od 10 kwietnia 2010 roku do 6 sierpnia 2010 roku obowiązki Prezydentaprezydenta, do czasu wyboru i zaprzysiężenia nowej [[Głowa państwa|głowy państwa]], tymczasowo wykonywali kolejno [[Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Sejmu]] [[Bronisław Komorowski]], [[Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Senatu]] [[Bogdan Borusewicz]] i marszałek Sejmu [[Grzegorz Schetyna]]. Zgodnie z Konstytucją w czerwcu i lipcu 2010 roku odbyły się [[Wybory prezydenckie w Polsce w 2010 roku|wybory prezydenckie]]. Nowym Prezydentemprezydentem RP został Bronisław Komorowski.

Bezpośrednio po katastrofie we wszystkich dowództwach i najważniejszych sztabach [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Sił Zbrojnych RP]] zostały powołane zespoły kryzysowe; przedstawiciel Ministerstwa Obrony Narodowej oświadczył, że nie doszło do zagrożenia dla funkcjonowania armii i dla bezpieczeństwa państwa<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.dziennikwschodni.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100411/KATASTROFA_SAMOLOTU_PREZYDENTA/636892633 | tytuł = Płk. Wiesław Grzegorzewski: Bezpieczeństwo państwa nie jest zagrożone | data dostępu = 2010-05-15| opublikowany = dziennikwschodni.pl | data = 2010-04-11 |data dostępu = 2010-05-15}}</ref>.

13 maja 2010 roku w amerykańskim dzienniku „[[The Washington Times]]” ukazał się artykuł powołujący się na anonimowe źródła w strukturach [[NATO]], twierdzące, że w wyniku katastrofy rosyjskie służby specjalne uzyskały dostęp do wielu danych objętych klauzulą tajności i że istnieje podejrzenie, iż są wśród nich ściśle tajne [[Szyfr|kody]] stosowane przez armie NATO do bezpiecznej komunikacji satelitarnej<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.washingtontimes.com/news/2010/may/13/inside-the-ring-86422687/ | tytuł = NATO code compromise | data dostępu = 2010-05-15| autor = Bill Gertz | opublikowany = washingtontimes.com | data = 2010-05-13| |język = en |data dostępu = 2010-05-15}}</ref>. Tego samego dnia polska [[Służba Kontrwywiadu Wojskowego]] wydała komunikat, iż żaden z wyższych dowódców wojskowych, którzy zginęli w katastrofie samolotu TU-154M, nie posiadał przy sobie urządzeń umożliwiających gromadzenie bądź przetwarzanie informacji niejawnych; na pokładzie samolotu nie znajdowały się żadne wojskowe materiały [[kryptologia|kryptograficzne]]<ref>{{cytuj stronę| |url = http://finanse.wp.pl/kat,7070,title,Oswiadczenie-SKW-ws-katastrofy-samolotu-pod-Smolenskiem-komunikat,wid,12166851,wiadomosc.html | tytuł = Oświadczenie SKW ws. katastrofy samolotu pod Smoleńskiem (komunikat) |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-05-15| opublikowany = wp.pl13 | data dostępu = 2010-05-1315}}</ref>.

4 kwietnia 2011 roku Zespół Ekspertów Niezależnych (ZEN) w składzie dr hab. [[Krzysztof Rybiński]], Marcin Gomoła, dr Przemysław Guła, gen. [[Waldemar Skrzypczak]] i gen. [[Sławomir Petelicki]] opublikował raport zatytułowany „Dlaczego musiało dojść do katastrofy smoleńskiej”, w którym przedstawiono fakty i wskazania mające na celu odbudowę systemu bezpieczeństwa Polski, a także zażądano ukarania winnych zaniedbań, które spowodowały katastrofę<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/639855.html| |tytuł = Dlaczego musiało dojść do katastrofy smoleńskiej | data dostępu = 2012-06-17| opublikowany = rp.pl | data = 2010-04-09 |data dostępu = 2012-06-17}}</ref>.

Na [[Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu|Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu]] oczekiwano na przybycie polskiej delegacji z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim na czele. Po otrzymaniu wiadomości o katastrofie rozpoczęła się [[Msza|msza św.]] w intencji żołnierzy, ofiar [[Zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]], a także ofiar katastrofy, którą – w zastępstwie za biskupa polowego WP [[Tadeusz Płoski|Tadeusza Płoskiego]], który zginął w katastrofie – odprawił ks. inf. [[Julian Żołnierkiewicz]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ro.com.pl/aktualnosci/tresc/5922/Uczcza_pamiec_pomordowanych_w_Katyniu/|tytuł=Uczczą pamięć pomordowanych w Katyniu|data=2010-03-07|opublikowany=ro.com.pl|data dostępu=2010-04-10}}</ref>, a kazanie wygłosił o. Ptolemeusz Kuczmik [[Zakon Braci Mniejszych|OFM]]<ref>{{Cytuj stronę | url =http://www.panewniki.franciszkanie.pl/?q=node/105 | tytuł =Smoleńsk (Rosja) | data dostępu = 2014-11-30 | opublikowany =www.panewniki.franciszkanie.pl | język = pl |data dostępu = 2014-11-30}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.se.pl/archiwum/te-miejsca-czekay-na-nich_136114.html|tytuł=Te miejsca czekały na nich...|data=2010-04-12|opublikowany=se.pl|data dostępu=2012-03-30}}</ref>; kapelanów wojskowych reprezentował ks. mjr Józef Grecki<ref>{{cytuj stronę|url=http://sadeczanin.info/sadeczanin-teksty-28-74/art/11476|tytuł=Jedyny kapelan w Smoleńsku AD 2010|data=2010-03-07|opublikowany=sadeczanin.info|data dostępu=2012-03-30}}</ref>.

Oprócz amatorskiego filmu ''[[Samolot płonie]]'' z 10 kwietnia 2010 roku, powstało wiele filmów dokumentalnych poświęconych katastrofie<ref>Powstały również filmy o katastrofie nakręcone przez osoby prywatne, np. ''Pył na wietrze. Relacja ze Smoleńska'' (2010), por. {{cytuj stronę | url = http://www.wiadomosci24.pl/artykul/pyl_na_wietrze_moj_film_dokumentalny_o_katastrofie_w_153637.html | tytuł = „Pył na wietrze” – mój film dokumentalny o katastrofie w Smoleńsku | data dostępu = 2011-07-07| opublikowany = wiadomosci24.pl | data = 2010-08-10 |data dostępu = 2011-07-07}} oraz ''Pył na wietrze. Antologia'' (2011), por. {{cytuj stronę | url = http://kontakt24.tvn.pl/artykul,-quot-pyl-na-wietrze-antologia-quot-moj-film-dokumentalny-o-katastrofie-w-smolensku,93032.html| |tytuł = „Pył na wietrze. Antologia” – mój film dokumentalny o katastrofie w Smoleńsku | data dostępu = 2011-07-07 | opublikowany =kontakt24.tvn.pl | data = 2010-04-09 |data dostępu = 2011-07-07}}</ref>:

* ''Katynskij sindrom'' (''Катынский синдром'', ''Syndrom Katyński'') (2010)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,W-dniu-polskich-wyborow---w-Rosji-film-o-Smolensku,wid,12449571,wiadomosc.html| |tytuł = W dniu polskich wyborów – w Rosji film o Smoleńsku | data dostępu = 2011-09-14| opublikowany = wp.pl| |data = 2010-07-06 |data dostępu = 2011-09-14}}</ref>

* ''Modlitwa Smoleńska'' (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.tvp.pl/krakow/reportaz/kontrapunkt/wideo/modlitwa-smolenska/4227823| |tytuł = Modlitwa Smoleńska |opublikowany = tvp.pl |data dostępu = 2011-09-14| opublikowany = tvp.pl}}</ref>

* ''Smoleński lot'' (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.tvp.pl/publicystyka/polityka/katastrofa-w-smolensku/wideo/smolenski-lot/4271002| |tytuł = Smoleński Lot| data dostępu = 2011-06-20| opublikowany = tvp.pl| |data = 2011-04-10 |data dostępu = 2011-06-20}}</ref>

* ''[[Pogarda (film dokumentalny)|Pogarda]]'' (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.fronda.pl/news/czytaj/tytul/pogarda_w_drugim_obiegu_15723| |tytuł = „Pogarda” w drugim obiegu | data dostępu = 2012-01-06| opublikowany = fronda.pl|data = 2011-09-28 |data dostępu = 2012-01-06}}</ref>

* ''[[Przebudzenie (film dokumentalny)|Przebudzenie]]'' (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.fronda.pl/news/czytaj/tytul/lichocka:_film_przebudzenie_ma_pokazac_jak_wspolnota_domaga_sie_prawdy_17707| |tytuł = Lichocka: Film „Przebudzenie” ma pokazać jak wspólnota domaga się prawdy| data dostępu = 2012-01-06| opublikowany = fronda.pl|data = 2011-12-19 |data dostępu = 2012-01-06}}</ref>

* ''Zamach Smoleński'' (2015) -– mini-serial w reżyserii [[Grzegorz Braun|Grzegorza Brauna]]<ref>{{Cytuj|tytuł=„Zamach Smoleński” – przemilczany serial Grzegorza Brauna {{!}} proKapitalizm -– Portal zwolenników wolności|data dostępu=2016-04-10|opublikowany=prokapitalizm.pl|url=http://prokapitalizm.pl/zamach-smolenski-przemilczany-serial-grzegorza-brauna.html}}</ref>.

* ''[[Smoleńsk (film)|Smoleńsk]]'' (2016)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.filmweb.pl/film/Smole%C5%84sk-2016-650957| |tytuł = "Smoleńsk (2016)" |opublikowany = filmweb.pl |data dostępu = 2016-04-12| opublikowany = filmweb.pl}}</ref>

* ''Słodko-kwaśny'' – spektakl Katarzyny Krakowiak (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/118746.html| |tytuł = Stara Iwiczna. Premiera spektaklu „Słodko-kwaśny” |opublikowany = e-teatr.pl |data dostępu = 2011-09-10| opublikowany = e-teatr.pl}}</ref>

* ''10.04'' – spektakl wrocławskiego teatru [[Ad Spectatores]] i Теаtru.doc (Moskwa) (2011)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.adspectatores.art.pl/index.php?site=194| |tytuł = 10.04|opublikowany = adspectatores.art.pl |data dostępu = 2011-09-10|opublikowany = adspectatores.art.pl}}</ref>

* ''I będą święta'' – monodram w Teatrze Konsekwentnym w Warszawie (2012)<ref>{{cytuj stronę| |url = http://teatrdlawas.pl/teatr/tdw/index.php?option=com_content&task=view&id=23312&Itemid=72| |tytuł = „I będą święta” w Teatrze Konsekwentnym|opublikowany = teatrdlawas.pl |data dostępu = 2012-05-10|opublikowany = teatrdlawas.pl}}</ref>

W 2010 roku [[Gruzja|gruzińska]] kompozytorka [[Tamar Salukwadze]] skomponowała [[Symfonia|symfonię]] zatytułowaną ''Katin 2010'' („Katyń 2010”) poświęconą pamięci Lecha Kaczyńskiego, Marii Kaczyńskiej i pozostałych ofiar katastrofy w Smoleńsku<ref>{{cytuj stronę| |url = http://rustavi2.com/news/news_text.php?id_news=37050&pg=1&im=main&ct=3&wth=%20Rustavi%202%20not%20for%20sale| |tytuł = Memorial event of Smolensk tragedy | data dostępu = 2012-02-21|data=2010-05-21|opublikowany = rustavi2.com | język = en |data dostępu = 2012-02-21}} oraz {{cytuj stronę| |url = http://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=151279764892908&id=108085545895201| |tytuł = Tamar Salukvadze. Georgia’s Tribute to Lech Kaczynski| data dostępu = 2012-02-04|opublikowany = facebook.com| |język = en |data dostępu = 2012-02-04}}</ref>. Utwór ten został nagrany przez orkiestrę Państwowego Teatru Opery i Baletu w [[Tbilisi]] pod dyrekcją Dawita Mukerii i był nadawany przez Radio Muza w Tbilisi<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.muza.ge/page.aspx?lang=1&Id=6940| |tytuł = Radio Muza| data dostępu = 2011-11-27|opublikowany = muza.ge| |język = en |data dostępu = 2011-11-27}}</ref>.

Ukazały się książki na temat katastrofy (do kwietnia 2011 roku kilkanaście pozycji), o różnym charakterze: książki śledcze, wspomnieniowe i literackie<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.rp.pl/artykul/626152-Wysyp-ksiazek-o-katastrofie-smolenskiej.html| |tytuł = Wysyp książek o Smoleńsku |opublikowany = rp.pl |data dostępu = 2011-0904-10|14 opublikowany = rp.pl|data datadostępu = 2011-0409-1410}}</ref>; niektóre z tych publikacji wzbudziły kontrowersje<ref>Por. np. {{cytuj stronę| |url = http://stary.naszdziennik.pl/index.php?dat=20110122&typ=po&id=po12.txt| |tytuł = Szkodliwa publikacja |opublikowany = naszdziennik.pl |data dostępu = 2011-01-25|22 opublikowany = naszdziennik.pl| data dostępu = 2011-01-2225}}</ref><ref name="L. Szymowski" />.

* [https://web.archive.org/web/20151120091948/http://www.faktysmolensk.gov.pl/ Zarchiwizowana kopia oficjalnej strony internetowej rządowego zespołu do spraw wyjaśniania opinii publicznej treści informacji i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem] [dostęp 2015-11-29] (kopia znajduje się na serwerach niezależnych od rządu RP -– strona oficjalna od 24 listopada 2015 r. decyzją Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP przestała być dostępna)

[[Kategoria:Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku|! ]]