Jeżyna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków |
drobne redakcyjne |
||
Linia 16:
| autor = [[Karol Linneusz|L.]]
| cytat= [[Species Plantarum|Sp. Pl. 492.1753]]
| typowy = ''[[jeżyna krzewiasta|Rubus fruticosus]]'' L.<ref>{{Cytuj stronę |url=http://botany.si.edu/ing/ |tytuł=Index Nominum Genericorum|data dostępu =2009-02-25}}</ref>
| commons = Category:Rubus
}}
Linia 25 ⟶ 26:
'''Jeżyna''', ożyna a. ostrężyna<ref>"Ostrężyną nazywa się bowiem po krakowsku owoc do maliny podobny, a nie «jeżyną» czy nawet «ożyną», choć tak sam [[Adam Mickiewicz|Mickiewicz]] napisał";
{{Cytuj książkę|autor=[[Karol Estreicher (młodszy)|Karol Estreicher]]|tytuł=Nie od razu Kraków zbudowano|rok=1947|wydawca=[[Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”|Spółdzielnia Księgarska "Czytelnik"]]|miejsce=[[Kraków]] (tłoczono w krakowskiej drukarni Anczyca)|strony=33}}</ref> (''Rubus'' L.) – rodzaj [[rośliny|roślin]] z rodziny [[różowate|różowatych]]. Część przedstawicieli określana jest zwyczajowo w [[język polski|języku polskim]] [[malina (roślina)|malinami]] (gatunki o różnej przynależności w obrębie podrodzajów, które łączy czerwona barwa [[owoc]]ów i odpadanie ich od dna kwiatowego po dojrzeniu).
Z wyjątkiem nielicznych w naszej florze przedstawicieli rozmnażających się płciowo (np. [[malina moroszka]] i [[malina właściwa]]), pozostałe gatunki reprezentują podrodzaj ''Rubus'' reprezentowany w Europie Środkowej wyłącznie przez [[Apomiksja|apomikty]] pochodzenia mieszańcowego. Z powodu [[apomiksja|apomiksji]], [[Krzyżowanie|hybrydyzacji]] i rozszczepiania cech [[mieszaniec|mieszańców]] powstaje wielka różnorodność form jeżyn. Utrudnia to ich klasyfikację. W przypadku apomiktów kryterium wyodrębniania [[gatunek (biologia)|gatunku]] jest sztuczne i związane jest z rozległością zasięgu (krańcowe stanowiska powinny być oddalone o minimum 20 km). Wyodrębniające się morfologicznie jeżyny zajmujące mniejszy areał uważane są za biotypy lokalne.
Liczba gatunków jest różna w zależności od ujęcia systematycznego. Niektórzy autorzy podają 300-400 gatunków [[diplont|diploidalnych]]<ref>{{cytuj książkę| nazwisko=Seneta Włodzimierz, Dolatowski Jakub| tytuł= Dendrologia| wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| data= 1997| isbn = 83-01-12099-1}}</ref>. [[Index Kewensis]] podaje 72 gatunki. Z [[Polska|Polski]] podano od 50 do 90 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego). Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Mirek |imię=Zbigniew |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |imię3=Adam |nazwisko3=Zając |imię4=Maria |nazwisko4=Zając |tytuł=Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Biodiversity of Poland. Vol. 1 |rok=2002 |wydawca=W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences |miejsce=Kraków |isbn = 83-85444-83-1}}</ref> z 2002 roku zawiera wykaz 89 gatunków.
Złożona systematyka tego rodzaju wymaga często od zajmujących się nim taksonomów wąskiej specjalizacji. Specjalizację taką wyodrębnia się i określa mianem [[batologia|batologii]] – nauki o jeżynach.
==
; Pokrój: [[Krzew]]y lub rzadziej [[Roślina
; [[Liść|Liście]]: [[kształt liścia|Dłoniastodzielne]] (rzadziej, głównie w sekcji ''Idaeobatus'' liście są podzielone pierzasto), prawie zawsze z [[kolec|kolcami]] na ogonkach i głównych nerwach. Zwykle piłkowane i klapowane. Liście u różnych gatunków są zarówno sezonowe, półzimozielone jak i zimozielone.
; [[Kwiat]]y: Z reguły 5-krotne, obupłciowe (u [[malina moroszka|maliny moroszki]] dwupienne), zebrane w [[grono|grona]] lub [[wiecha|wiechy]]. W większości [[barwa biała|białe]] lub [[barwa różowa|różowe]] (u kilku [[gatunek (biologia)|gatunków]] amerykańskich [[barwa czerwona|czerwone]]). Pręciki i słupki są liczne, wolne.
; [[Owoc]]e: 1-nasienne [[pestkowiec|pestkowce]], połączone w nibyowoce, wewnątrz wypełnione rozrośniętym dnem kwiatowym. W sekcjach ''Anoplobatus, Chamaemorus, Cyclactis, Idaeobatus'' (w większości zaliczanych do [[Malina (roślina)|malin]]), owoce opadają bez dna kwiatowego. "Owoce" od kwaśnych do słodkich, zależnie od gatunku, wszystkie jadalne. Barwy czerwonej (u malin), ciemnofioletowej do czarnej, rzadko żółtej.
; [[Biotop]]: Rosną zarówno na stanowiskach zacienionych jak i słonecznych (na drugich znacznie lepiej kwitną i owocują). Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne, większość gatunków preferuje siedliska żyzne, zwykle związane z lasami, ich [[okrajek|okrajkami]] i zaroślami.▼
== Biologia i ekologia ==
▲
== Systematyka ==
Linia 54 ⟶ 55:
|
* '''Podrodzaj ''Anoplobatus'''''
** ''
** ''
** ''[[Rubus parviflorus]]''
** ''[[Rubus aliceae]]''
Linia 69 ⟶ 70:
* '''Podrodzaj ''Chamaemorus'''''
** ''
** ''[[Rubus pseudochamaemorus]]''
Linia 76 ⟶ 77:
* '''Podrodzaj ''Cyclactis'''''
** ''
** ''
** ''[[Rubus fockeanus]]''
** ''[[Rubus humulifolius]]''
** ''[[Rubus lasiococcus]]''
** ''[[Rubus pedatus]]''
** ''
* '''Podrodzaj ''Diemenicus'''''
Linia 121 ⟶ 122:
** ''[[Rubus hoffmeisterianus]]''
** ''[[Rubus hypargyrus]]''
** ''
** ''
** ''[[Rubus innominatus]]''
** ''[[Rubus inopertus]]''
Linia 137 ⟶ 138:
** ''[[Rubus minusculus]]''
** ''[[Rubus niveus]]''
** ''
** ''[[Rubus palmatus]]''
** ''[[Rubus parvifolius]]''
Linia 155 ⟶ 156:
** ''[[Rubus spectabilis]]''
** ''[[Rubus stans]]''
** ''
** ''[[Rubus suavissimus]]''
** ''[[Rubus subornatus]]''
Linia 248 ⟶ 249:
* '''Podrodzaj ''Rubus''''' ([[synonim (taksonomia)|syn.]] ''Eubatus'')
** Sekcja ''Allegheniensis''
*** ''
*** ''[[Rubus alumnus]]''
*** ''[[Rubus pennus]]''
Linia 261 ⟶ 262:
*** ''[[Rubus recurvans]]''
** Sekcja ''Caesii''
*** ''
** Sekcja ''Canadenses''
*** ''[[Rubus canadensis]]''
Linia 269 ⟶ 270:
*** ''[[Rubus tuberculatus]]''
*** ''[[Rubus wahlbergii]]''
*** ''
*** ''[[Rubus dissimulans]]''
*** ''[[Rubus dumetorum]]''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus adenoleucus]]''
*** ''[[Rubus aureolus]]''
Linia 281 ⟶ 282:
*** ''[[Rubus cyclomorphus]]''
*** ''[[Rubus eluxatus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus mortensenii]]''
*** ''
*** ''
*** ''
** Sekcja ''Cuneifolii''
*** ''[[Rubus cuneifolius]]''
Linia 297 ⟶ 298:
*** ''[[Rubus hispidus]]''
** Sekcja ''Rubus'' (nazwa zbiorowa: [[jeżyna krzewiasta]] ''R. fruticosus'')
*** ''
*** ''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus ulmifolius]]''
*** ''[[Rubus adornatus]]''
Linia 312 ⟶ 313:
*** ''[[Rubus braeuckeri]]''
*** ''[[Rubus bregutiensis]]''
*** ''
*** ''[[Rubus cardiophyllus]]''
*** ''[[Rubus chloocladus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus cimbricus]]''
*** ''[[Rubus clusii]]''
*** ''[[Rubus conothyrsoides]]''
*** ''[[Rubus dasyphyllus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus drejeri]]''
*** ''[[Rubus egregius]]''
Linia 328 ⟶ 329:
*** ''[[Rubus glandithyrsos]]''
*** ''[[Rubus godronii]]''
*** ''
*** ''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus infestus]]''
*** ''[[Rubus insularis]]''
*** ''
*** ''[[Rubus micans]]''
*** ''
*** ''[[Rubus mucronulatus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus polyanthemus]]''
*** ''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus rhamnifolius]]''
*** ''
*** ''[[Rubus rosaceus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus schlechtendalii]]''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus slesvicensis]]''
*** ''
*** ''
*** ''[[Rubus vestitus]]''
*** ''[[Rubus vigorosus]]''
Linia 376 ⟶ 377:
*** ''[[Rubus cordifolius]]''
*** ''[[Rubus cyri]]''
***
*** ''[[Rubus diversus]]''
*** ''[[Rubus dumnoniensis]]''
Linia 383 ⟶ 384:
*** ''[[Rubus errabundus]]''
*** ''[[Rubus erythrops]]''
*** ''
*** ''[[Rubus formidabilis]]''
*** ''[[Rubus furvicolor]]''
Linia 408 ⟶ 409:
*** ''[[Rubus promachonicus]]''
*** ''[[Rubus rubritinctus]]''
*** ''
*** ''[[Rubus scheutzii]]''
*** ''[[Rubus separinus]]''
|