Wikipedia

Wolna elekcja: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Czyz1 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
57 537 edycji
Wycofano ostatnie 2 zmiany treści (wprowadzone przez 80.48.210.100) i przywrócono wersję 49654230 autorstwa AndrzeiBOT
Linia 4:
[[Plik:Plan of the elective camp of Polish Kings in Wola near Warsaw.PNG|thumb|Plan pola elekcyjnego na Woli]]
 
'''Wolna elekcja''' – wybór [[monarcha|monarchy]] nieprzestrzegający zasad [[Sukcesja tronu|sukcesji dynastycznej]]. W [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] przybyła na pole elekcyjjneelekcyjne w trybie [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]], [[szlachta w Polsce|szlachta]]<ref>Kazimierz Hahn, Pospolite ruszenie wedle uchwał sejmikowych ruskich od XVI do XVIII wieku, Lwów 1928, s. 64.</ref> głosowała [[województwo|województwami]] w obecności posłów, którzy zanosili jej głosy do [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatu]]: wybór króla ogłaszał [[Marszałek wielki koronny|marszałek]], mianował natomiast [[prymas]]. [[Urzędy senatorskie|Senatorowie]] wiedli wiodącą rolę w ustalaniu ostatecznych wyników wolnej elekcji<ref>Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 313.</ref>. Pierwsza wolna elekcja w Polsce odbyła się w roku 1573 we wsi [[Kamionek (Warszawa)|Kamion]] pod Warszawą, rok po bezpotomnej śmierci ostatniego z Jagiellonów – [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]]. Później ustalono [[Pole Elekcyjne na Woli|stałe miejsce]], w którym odbywała się elekcja – była to wieś [[Wola (Warszawa)|Wola]] pod [[Warszawa|Warszawą]], aczkolwiek elekcja, w trakcie której na króla wybrano Augusta III Sasa, również miała miejsce w Kamionie.
 
Monarchia polska, elekcyjna od 1572 roku, za panowania królów z dynastii [[Wazowie|Wazów]] nabrała charakteru monarchii dziedziczno-elekcyjnej<ref>Antoni Walewski, Historya wyzwolenia Polski za panowania Jana Kaźmierza (1655-60), Kraków 1866, s. 11.</ref>.
Linia 12:
 
== Rys historyczny ==
kupkaPierwszaPierwsza udokumentowana elekcja na tron Polski odbyła się w roku 1386, a osobą która została wybrana na władcę ówczesnego państwa polskiego był [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]]. Król [[Zygmunt I Stary]] wydał dwa statuty w latach 1530 i 1538, którymi ustanowił raz na zawsze elekcję ''viritim''. Na elekcję mógł przybyć każdy kto by chciał (''unusquisque qui vellet'') a elekcja ma być wolna (''electio Regis libera'')<ref>[[Wacław Sobieski]], Trybun ludu szlacheckiego, Warszawa 1978, s. 60.</ref>. Ostatni król z [[dynastia|dynastii]] [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] – Zygmunt II August zmarł 7 lipca 1572 roku. Otwierało to nowy okres w dziejach [[monarchia|monarchii]] w Rzeczypospolitej – w Polsce nastało [[bezkrólewie]].
 
Wygaśnięcie rodu Jagiellonów i związany z tym kryzys dynastyczny stał się testem trwałości państwa szlacheckiego. Obawiano się, że przedłużający się okres braku monarchy może źle wpłynąć na całą Rzeczpospolitą, a może nawet doprowadzić do jej upadku. Choć wielu możnych liczyło się z możliwością wygaśnięcia [[dynastia|dynastii]], nie istniały żadne ustalone metody postępowania w takiej sytuacji. [[Bezkrólewie]] stało się jednak rzeczywistością. W tej sytuacji [[szlachta]] podjęła próbę rozwiązania problemu bezkrólewia. Chodziło nie tylko o rozważenie kandydatów na nowego władcę, ale też o ustalenie sposobu jego wyboru, a także stworzenie takich mechanizmów, które gwarantowałyby, że nowy król nie naruszy zasad „złotej wolności”. [[Szlachta]] musiała przygotować umowę, dzięki której nie utraciłaby swoich wielkich przywilejów, a przy okazji zdołałaby zyskać pewne dodatkowe korzyści. Chodziło także o ochronę osiągnięć [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], takich jak [[tolerancja wyznaniowa]], a także zabezpieczenie kraju na wypadek samowolnych decyzji króla czy konieczności prowadzenia wojny. W końcu jednak, pomimo lekkich sporów między szlachtą, magnatami i duchowieństwem, znaleziono porozumienie. Postanowiono, że do czasu wyboru następnego króla będą obowiązywać następujące ustalenia:
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolna_elekcja”