Lockheed Martin F-22 Raptor: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
ort. |
Emptywords (dyskusja | edycje) WP:SK, lit. |
||
Linia 15:
|egzemplarze = 195 (w tym 8 prototypów)
|liczba wypadków =
|liczba katastrof =4
|napęd = 2 × [[Pratt & Whitney F119|F119-PW-100]], [[silnik turboodrzutowy dwuprzepływowy|dwuprzepływowy]]
|moc silnika =
Linia 43:
|prędkość dopuszczalna =
|prędkość holowania =
|prędkość wznoszenia =>300
|wznoszenie w locie poziomym =
|wznoszenie w locie pionowym =
|prędkość minimalna opadania =
|pułap = 20 000 m
|pułap praktyczny =19 300 m
|pułap zawisu z wpływem ziemi =
|pułap zawisu bez wpływu ziemi =
Linia 71:
W drugiej połowie lat 80. XX wieku sowieckie samoloty [[MiG-29]] i [[Su-27]] demonstrowały bardzo dobre właściwości manewrowe, a Su-27 również i osiągi. W połączeniu ze znacznym wzmocnieniem sowieckiej obrony powietrznej stwarzało to zagrożenie dla samolotów [[McDonnell Douglas F-15 Eagle|F-15]] w warunkach ewentualnego konfliktu. W ramach programu ''Advanced Tactical Fighter'' uwaga konstruktorów amerykańskich skupiona była na opracowaniu samolotu, mogącego skutecznie zastąpić samolot F-15.
W [[1981]] r. [[United States Air Force|Siły Powietrzne USA]] określiły wymagania dla nowego Zaawansowanego Myśliwca Taktycznego, jako nowego samolotu wywalczania przewagi powietrznej, który początkowo miał być maszyną wielozadaniową. Samolot ten powinien być zbudowany w oparciu o nowe technologie – [[materiał kompozytowy|materiały kompozytowe]], lekkie stopy, zaawansowane systemy sterowania lotem, technologię ''[[stealth]]'' oraz mieć większą siłę ciągu. We wrześniu [[1985]] r. siły powietrzne przesłały do: Boeinga, Farchilda, General Dynamics, Grummana, Lockheeda, McDonella Dauglasa, Northropa, Rockwella International i Voughta wymagania techniczne dla nowego samolotu, oraz do wykonawców silników: Allisona, Garreta, General Electric, Pratt & Whitney i Teledyne<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Gryzik|rozdział=Lockheed Martin F-22 Raptor|tytuł=Lotnictwo|data=maj 2016|issn=1732-5323|numer=5/2016|wydawca=Magnum-X|s=29}}</ref>.
Po przeglądzie wstępnych propozycji, 31 grudnia 1986 r., Siły Powietrzne USA zawarły dwa kontrakty na 691 milionów każdy, na budowę dwóch prototypów. Kontrakty przyznano zespołom [[Northrop Grumman Corporation|Northrop]]-[[McDonnell Douglas]]' [[Northrop YF-23|YF-23]] oraz [[Lockheed Martin|Lockheed]]-[[Boeing]]-[[General Dynamics]] YF-22. W przeciwieństwie do projektowanych od podstaw na właściwości ''stealth'' konstrukcji [[Lockheed F-117 Nighthawk|F-117A]] oraz [[Northrop B-2 Spirit|B-2]], prototypy nowych maszyn myśliwskich miały być skoncentrowane w pierwszej kolejności na zwrotności oraz łatwości osiągania [[Prędkość naddźwiękowa|prędkości naddźwiękowej]] bez użycia [[Dopalacz (lotnictwo)|dopalacza]]. Prototypy zgodnie z planem miały zostać zbudowane do końca 1989 roku, lecz przedłużono termin o następne 6 miesięcy.
=== YF-22 „Lightning II” ===
Linia 83:
23 kwietnia [[1991]] roku, YF-22 został zwycięzcą konkursu na zaawansowany myśliwiec taktyczny (ATF), gdzie konkurował z prototypem YF-23 Black Widow II zespołu Northrop/McDonnell-Douglas. Obie maszyny miały spełniać wymagania dla przeznaczonych zadań mimo posiadania gorszych właściwości stealth przez zwycięzcę. Samolot posiadał znacznie wyższe od oczekiwanych właściwości manewrowe, dzięki układowi sterów. Argumentami przemawiającymi za wyborem późniejszego Raptora były nieznacznie słabsze osiągi od konkurenta z niższą ceną i mniejszym ryzykiem rozwoju. Doszło mimo wszystko do krytyki wyboru ze względu na wyższe parametry samolotu YF-23. Pojawiły się zarzuty, które postulowały wynik wyboru jako polityczny i finansowy. Przeobrażenia polityczne na świecie w latach 90 XX wieku spowodowały osłabienie Układu Warszawskiego i spadek możliwości otwartego konfliktu. Pojawiające się lokalne konflikty, które odbywają się na krótkich dystansach w kwestii walk powietrznych co przeważyło nad wybraniem tańszego rozwiązania<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Gryzik|rozdział=Lockheed Martin F-22 Rpator|tytuł=Lotnictwo|data=Maj 2016|issn=1732-5323|s=34}}</ref>.
Umowa na rozpoczęcie produkcji seryjnej podpisana została 2 sierpnia 1991 roku. Z testowanych dwóch prototypów koniecznym był wybór ostatecznej wersji napędu. Do lipca 1995 roku planowane było zbudowanie prototypów produkcyjnych. Pierwsze seryjne F-22 miały zostać ukończone w 1999 roku<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Gryzik|rozdział=Lockheed Martin F-22 Raptor|tytuł=Lotnictwo|data=Maj 2016|issn=1732-5323|s=35}}</ref>.
W 1992 roku, podczas [[badania w locie|lotu doświadczalnego]], pierwszy prototyp rozbił się podczas lądowania w Bazie Sił Powietrznych w [[Kalifornia|Kalifornii]]. [[Pilot doświadczalny]] Tom Morgenfeld nie doznał żadnych obrażeń. Przyczyna wypadku została określona jako błąd oprogramowania sterującego lotem<ref>{{Cytuj|autor=Grupa Wirtualna Polska|tytuł=Liczne incydenty - Lockheed Martin F-22 Raptor, czyli jak USA radzą sobie z Rosją|czasopismo=tech.wp.pl|data=2016-05-09|data dostępu=2017-04-09|url=http://tech.wp.pl/lockheed-martin-f-22-raptor-czyli-jak-usa-radza-sobie-z-rosja-6035082665435777g/6|język=pl-PL}}</ref>.
=== Prototypy<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Gryzik|rozdział=Lockheed Martin F-22 Raptor|tytuł=Lotnictwo|data=maj 2016|issn=1732-5323|s=36-38}}</ref> ===
W maju 1993 roku podjęta została decyzja o niekonstruowaniu osobnej wersji myśliwsko-uderzeniowej, a jedynie przystosowaniu gotowych podzespołów. W 1995 roku zmniejszono planowane zamówienia do 442 egzemplarzy (z 648). Pierwszy samolot miał zostać wysłany do odbioru w 1997 roku i osiągnąć gotowość operacyjną w 2005. Przesunięcia skutkowały wzrostem ceny samolotu z 150 do 165 mln dolarów.
Podczas pierwszego pokazu seryjnie produkowanego modelu, który odbył się 9 kwietnia 1997 roku w [[Georgia|Georgii]], został on formalnie nazwany F-22 „Raptor”, z imieniem własnym "Spirit of America". Jego pierwszy lot odbył się 7 września 1997 roku. W
We wrześniu 2002 roku władze USAF zmieniły oznaczenie na F/A-22, naśladujące nazwę [[McDonnell Douglas F/A-18 Hornet|F/A-18 Hornet]], która podkreślałaby zdolność myśliwca do ataku naziemnego. Powrót do oznaczenia pierwotnego nastąpił 12 grudnia [[2005]] roku. Trzy dni później F-22A został włączony do służby czynnej.
=== Produkcja<ref>{{Cytuj|autor=Jacek Gryzik|rozdział=Lockheed Martin F-22 Raptor|tytuł=Lotnictwo|data=maj 2016|issn=1732-5323|s=39-43}}</ref> ===
Pierwszy wyprodukowany egzemplarz został dostarczony do Bazy Sił Powietrznych w Nellis w stanie Nevada 14 stycznia 2003 i również w tym samym roku zmniejszono liczbę zamówionych samolotów na 277. Do końca 2004 do służby zostało wcielonych 51 F-22, a zamówienie zostało po raz kolejny zmniejszone do 183 sztuk. Spowodowało to konflikt w USAF, które zgłaszało zapotrzebowanie na 381 samolotów.
Konstruowanie awioniki w postaci modułów komputerowych które zostały zintegrowane pozwala na wprowadzanie uaktualnionego oprogramowania. Dzięki temu rozwiązaniu zwiększały się możliwości bojowe.
W 2010 roku orzeczeniem Pentagonu produkcja ma się zakończyć w liczbie 187 egzemplarzy, ostatnia maszyna dostarczona została w maju 2012 roku.
{| class="wikitable"
!MDS (Mission Design Series)
Linia 234:
==== Koszt ====
W 1990 roku program wyceniony został szacunkowo na 26,2 mld dolarów przy założeniu produkcji 750 samolotów. W 2006 roku koszt ten wyniósł 62 mld dolarów przy produkcji 183 maszyn
W kwietniu 2006 roku koszt jednego Raptora oszacowano na 361 mln dolarów. Zwiększenie zamówienia o kolejne 100 samolotów spowodowałoby spadek ceny jednego samolotu do 117 mln dolarów, kwota ta malałaby wraz z kolejnymi zamówieniami. Jak dotąd, na badania, rozwój i testowanie zostało wydanych 28 mld dolarów.
Linia 246:
=== Użycie bojowe ===
Pierwsze bojowe zastosowanie uzbrojenia przez F-22 nastąpiło 23 września 2014 roku. Wykonano wtedy uderzenie na cele [[Państwo Islamskie|tak zwanego Państwa Islamskiego]] na terenie Syrii przy użyciu broni naprowadzanej za pomocą [[Global Positioning System|GPS-a]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Hunter | imię = Jamie | tytuł = First Fighters | czasopismo = Combat Aircraft | oznaczenie = | wolumin = 18 | wydanie = | strony = 34–49 | data = | rok = 2017 | miesiąc = styczeń | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn =2041-7489| doi = | doietykieta = | pmid = | pmc = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = en| data dostępu = | odn =
</ref>.
Linia 261 ⟶ 260:
== Wykonawcy ==
[[Plik:F-22 Raptor wytwórnie.png
* '''[[Lockheed Martin|Lockheed Martin Aeronautical Systems]]''': kierownictwo programem, sekcja nosowa oraz przednie poszycie kadłuba (włączając w to kokpit oraz wloty powietrza), główne krawędzie skrzydeł, stateczniki i stabilizatory, klapy, lotki, podwozie oraz finalny montaż.
* '''Lockheed Martin Tactical Aircraft Systems''': centralne poszycie, zintegrowane systemy nawigacji i wojny elektronicznej (INEWS), komunikacja, nawigacja oraz system identyfikacji (CNI).
Linia 322 ⟶ 321:
Obecnie prowadzone są badania nad podwieszanym zasobnikiem uzbrojenia wykonanym w technologii ''stealth''. To rozwiązanie pozwalałoby F-22 przenosić maksymalną ilość uzbrojenia przy zachowaniu niewidzialności całej konstrukcji, aczkolwiek przy jednoczesnym zmniejszeniu zdolności manewrowych. Istnieje jednak obawa, iż tak jak miało to miejsce przy mocowaniu dodatkowych zbiorników paliwa, powstające na skrzydłach naprężenia okażą się większe, niż się tego oczekuje.
=== Obniżenie wykrywalności (stealth) ===
Na wysoką niewykrywalność samolotu dla radarów składa się szereg czynników: ogólny kształt płatowca, zastosowanie technologii [[radar absorbent material]] (RAM), a także zwrócenie uwagi na takie detale jak zawiasy czy kask pilota, który mógłby spowodować odbicie wiązki radarowej. F-22 maskuje swoją emisję fal podczerwonych, tym samym zmniejsza ryzyko wykrycia przez rakiety na podczerwień typu [[Pocisk rakietowy ziemia–powietrze|ziemia-powietrze]] oraz [[Kierowany pocisk rakietowy powietrze-powietrze|powietrze-powietrze]].
| |||