Giewont: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m Wycofano edycje użytkownika 95.40.63.144 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Pawmak. |
||
Linia 1:
{{Góra infobox
|nazwa = Giewont
|grafika = Giewont 58.3.jpg
Linia 29:
{{Wikicytaty|dopełniacz=o Giewoncie}}
{{Wikisłownik|Giewont}}
'''Giewont''' – [[masyw górski]] w [[Tatry Zachodnie|Tatrach Zachodnich]] o wysokości 1894 m [[n.p.m.]] i długości 2,7 km. Jego główny wierzchołek, [[Wielki Giewont]], jest często uznawany za najwyższy szczyt w Tatrach Zachodnich położony w całości na terenie Polski<ref name=wit>{{Cytuj książkę |tytuł= Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000 |miejsce=Piwniczna |rok=2006|wydawca= Agencja Wyd. „WiT” S.c. |isbn= 83-89580-00-4}}</ref>; wyższa jest jednak [[Twarda Kopa]] w pobliżu [[Czerwone Wierchy|Czerwonych Wierchów]], często przeoczana z uwagi na to, że ma bardzo niewielką [[Minimalna deniwelacja względna|minimalną deniwelację względną]]<ref>{{Cytuj|tytuł=Najwyższe szczyty Tatr {{!}} POCZUJ MAGIĘ GÓR!|data dostępu=2016-04-03|opublikowany=kamilfilipowski.blog.pl|url=http://kamilfilipowski.blog.pl/o-tatrach/najwyzsze-szczyty-tatr/}}</ref>.
== Topografia ==
Masyw Giewontu położony jest między [[Dolina Bystrej|Doliną Bystrej]], [[Dolina Kondratowa|Doliną Kondratową]], [[Dolina Małej Łąki|Doliną Małej Łąki]] i [[Dolina Strążyska|Doliną Strążyską]]. Góruje nad [[Zakopane]]m i jest z niego znakomicie widoczny. Od strony północnej Giewont jest stromy i trudno dostępny, zbocza południowe są łagodniejsze<ref name=wit/>.
Szczyt znajduje się w [[Północna grań Kopy Kondrackiej|północnej grani Kopy Kondrackiej]]. Złożony jest z trzech części: Wielkiego Giewontu (1894 m), [[Mały Giewont|Małego Giewontu]] (1728 m) i [[Długi Giewont|Długiego Giewontu]] (1867 m)<ref name=wit/>. Pomiędzy Wielkim i Małym Giewontem znajduje się [[Giewoncka Przełęcz]] (1680 m), z której opada cieszący się złą sławą (ponieważ zginęło w nim wielu turystów, którzy zboczyli ze szlaku celem skrócenia sobie drogi z Giewontu) [[Żleb Kirkora]]. Do roku 2003 zginęło w ten sposób ponad 20 turystów<ref name=Nyka> {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII |miejsce=Latchorzew |rok=2003 |strony=151|wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-1-3}}</ref>. Wielki Giewont ma północną ścianę o [[Wysokość względna|wysokości względnej]] około 600 m. W kierunku południowym zbocza Wielkiego Giewontu opadają do [[Kondracka Przełęcz|Kondrackiej Przełęczy]]. Długi Giewont ma ok. 1,3 km długości<ref name=wit/>.
Między Wielkim a Długim Giewontem położona jest głęboka przełęcz zwana [[Szczerba (Tatry)|Szczerbą]] (1823 m), z której opada [[Żleb Szczerby]]. Na Wielkim Giewoncie znajduje się 15-metrowy żelazny [[krzyż na Giewoncie]], obiekt pielgrzymek religijnych, ale również niezwykle niebezpieczne miejsce w czasie burzy.
== Geologia ==
Masyw Giewontu wchodzi w skład tzw. [[Seria wierchowa|serii wierchowej]] utworzonej głównie przez skały parautochtoniczne. Sam masyw tworzą dwie [[Płaszczowina|płaszczowiny]]: niższa [[płaszczowina Czerwonych Wierchów]] i leżąca na niej [[płaszczowina Giewontu]]. Utwory płaszczowiny Czerwonych Wierchów występują tylko w dolnej partii Małego Giewontu, resztę masywu tworzy płaszczowina Giewontu.
Masyw Giewontu budują [[skały osadowe]], przede wszystkim [[Wapień|wapienie]] i [[dolomit (skała)|dolomity]] [[trias]]u oraz wapienie [[Jura|jury]] i [[Kreda (okres)|kredy]], jedynie na Kondrackiej Przełęczy znajdują się [[skały metamorficzne]] – [[gnejs]]y i [[Łupek łyszczykowy|łupki biotytowe]], będące zakończeniem dużej [[Wyspa krystaliczna Goryczkowej|wyspy krystalicznej Goryczkowej]], ciągnącej się od [[Kasprowy Wierch|Kasprowego Wierchu]]. W kierunku od Kondrackiej Przełęczy odsłaniają się najpierw lądowe [[Piaskowiec|piaskowce]] z [[Ławica skalna|przeławiceniami]] [[Mułowiec|mułowców]] i [[Zlepieniec|zlepieńców]] dolnego triasu. Odsłaniają się one w rejonie wyniesienia szczytu<ref name=geologia>{{Cytuj książkę |nazwisko=Bac-Moszaszwilli |imię=M. |inni=M. Gąsienica Szostak |tytuł=Tatry Polskie. Przewodnik geologiczny dla turystów |rok=1990 |wydawca=Wyd. Geologiczne |miejsce=Warszawa}}</ref>.
Powyżej położone są płytkomorskie dolomity najwyższej części dolnego triasu oraz płytkomorskie dolomity z przeławiceniami wapieni środkowego triasu (wyłącznie [[anizyk]], bez wyższej części tego piętra). W porównaniu do dolomitów dolnotriasowych skały te cechują się grubszymi ławicami. Wierzchołkowe partie południowych stoków Giewontu budują wapienie środkowej jury, a sam wierzchołek i wyższą część północnych zboczy tworzą wapienie jury górnej. Niższe partie zboczy północnych budują wapienie kredy z licznymi [[Amonity|amonitami]] kredowymi. Podobną budowę ma Mały Giewont. Wszystkie warstwy osadowe zapadają pod kątem 80° na północ<ref name=geologia/>.
== Flora i fauna ==
Masyw Giewontu położony jest w obrębie [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzańskiego Parku Narodowego]]. Wapienne podłoże sprzyja występowaniu bogatej flory roślin wapieniolubnych. M.in. stwierdzono tutaj występowanie tak rzadkich w Polsce roślin, jak: [[ostrołódka polna]], [[rogownica szerokolistna]], [[starzec pomarańczowy]], [[szarota Hoppego]], [[wierzba oszczepowata]], [[jastrzębiec śląski]], [[przymiotno węgierskie]], [[podejźrzon rutolistny]], [[potrostek alpejski]] (wszystkie z wyjątkiem starca i podejźrzona występują w Polsce tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach)<ref name=K>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>. W ścianach Giewontu przebywają w zimie kozice i jest to jedno z niewielu w polskich Tatrach miejsc, w których mogą przetrwać zimę<ref name=przyrodnicy>{{Cytuj stronę |url= http://web.archive.org/web/20130925033117/http://wspinanie.pl/serwis/200405/13przyrodnicy_kontra_taternicy.php|tytuł= Przyrodnicy kontra taternicy. "Nie będziemy w jednym gnieździe spać"|data dostępu = 2010-01-27}}</ref>.
== Historia i znaczenie ==
Najstarsze dokumenty wspominają o istnieniu już w XVI wieku kopalni miedzi Gyewant w Giewoncie. Nie zostało jednak do tej pory wyjaśnione ostatecznie pochodzenie nazwy góry. Nazwa góry wywodzi się prawdopodobnie z języka niemieckiego, od słowa ''Wand'' (ściana, skała). Pierwotna forma brzmiała zapewne ''Gewand'' (grupa skał) bądź ''Gähwand'' (stroma skała)<ref>Malec Maria: ''Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski'', PWN, Warszawa 2003.</ref>. Jednak według [[Mariusz Zaruski|Mariusza Zaruskiego]] podobnie jak wiele innych nazw tatrzańskich, nazwa góry pochodzi od nazwiska góralskiego – żyje do tej pory ród Giewontów<ref name=A>{{Cytuj stronę |url=http://www.gory.info/ksiazki/tresc.php?id=27 |tytuł=Na bezdrożach tatrzańskich|data dostępu =10 maja 2008}}</ref>.
Giewont to góra-symbol, której zarys często kojarzony jest z sylwetką śpiącego rycerza. Jedna z wersji legendy o rycerzach śpiących pod Tatrami, którzy obudzą się, gdy Polska znajdzie się w wielkim zagrożeniu, umiejscawia ich właśnie pod Giewontem. Związane jest to z tym, że w ścianach Giewontu znajdują się liczne jaskinie, m.in. [[Jaskinia Zawaliskowa w Długim Giewoncie]], [[Studnia w Giewoncie]], [[Jaskinia Juhaska]], [[Jaskinia Śpiących Rycerzy]], [[Jaskinia Śpiących Rycerzy Wyżnia]], [[Kozia Grota]], [[Dziura w Szczerbie I|Dziura w Szczerbie]], [[Ruda Nyża]], [[Dziura nad Doliną Strążyską]]<ref name=A/><ref>{{Cytuj|tytuł=Jaskinie, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy|data dostępu=2016-06-25|opublikowany=jaskiniepolski.pgi.gov.pl|url=http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/}}</ref>.
Północne [[ściana (geomorfologia)|ściany]] Giewontu są bardzo atrakcyjnym celem wspinaczkowym dla [[taternictwo|taterników]]. Wytyczono w nich wiele [[droga wspinaczkowa|dróg wspinaczkowych]]. Jednakże znajdują się na [[obszar ochrony ścisłej|obszarze ochrony ścisłej]] Regle Zakopiańskie i TPN nie zezwala tutaj na [[wspinaczka|wspinaczkę]]<ref name=przyrodnicy/>.
[[Walery Eljasz-Radzikowski]] w 1880 r. pisał o Giewoncie: ''„Z każdej prawie chaty Giewonta widać, toteż słusznie mu się należy tytuł króla zakopiańskiego”.''
== Szlaki turystyczne ==
Na szczyt Wielkiego Giewontu dojść można trzema popularnymi [[szlak turystyczny|szlakami turystycznymi]] (czasy przejścia podane na podstawie mapy<ref>{{Cytuj książkę| tytuł= Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000 | data=2005 | wydawca=ExpressMap Polska | miejsce=Warszawa | isbn=83-88112-35-X}}</ref>):
: {{szlak|niebieski}} – niebieski z [[Kuźnice (Zakopane)|Kuźnic]] przez [[Kalatówki]], Dolinę Kondratową, obok [[schronisko PTTK na Hali Kondratowej|schroniska PTTK na Hali Kondratowej]] i przez Kondracką Przełęcz. Czas przejścia: 2:55 h, ↓ 2:15 h
: {{szlak|czerwony}} {{szlak|niebieski}} – czerwony z Doliny Strążyskiej przez [[Polana Strążyska|Polanę Strążyską]] i [[Przełęcz w Grzybowcu]] na [[Wyżnia Kondracka Przełęcz|Wyżnią Kondracką Przełęcz]], stamtąd dalej szlakiem niebieskim.
:* Czas przejścia od wylotu Doliny Strążyskiej na przełęcz: 3 h, ↓ 2:20 h
:* Czas przejścia z przełęczy na szczyt Giewontu: 15 min, ↓ 10 min
: {{szlak|żółty}} {{szlak|niebieski}} – żółty z [[Gronik (Kościelisko)|Gronika]] przez Dolinę Małej Łąki na Kondracką Przełęcz, stąd dalej szlakiem niebieskim.
:* Czas przejścia z Gronika na przełęcz: 2:45 h, ↓ 2:05 h
:* Czas przejścia z przełęczy na szczyt Giewontu: 30 min, ↓ 20 min.
Do Wyżniej Kondrackiej Przełęczy trasa jest bez większych trudności technicznych. Ostatni podwierzchołkowy odcinek (szlak niebieski) jest trudniejszy i ubezpieczony łańcuchami. Obowiązuje na nim ruch jednostronny – na szczyt prowadzi (patrząc z dołu) trasa z prawej strony. W sezonie przy dobrej pogodzie na odcinku tym tworzą się kolejki, czasami bardzo długie – Giewont należy do najbardziej popularnych szczytów<ref name=Nyka/>.
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|II|567}}
* [http://www.gory.info/ksiazki/tresc.php?id=27 Mariusz Zaruski o Giewoncie]
{{Grań Giewont Krokiew}}
[[Kategoria:Granie i grzbiety Tatr Zachodnich]]
| |||