Bitwa pod Manzikertem: Różnice pomiędzy wersjami

|terytorium =

Późniejszy cesarz bizantyjski Roman Diogenes był dowódcą wojskowym, którego w roku [[1068]] za radą możnych wdowa po [[Konstantyn X Dukas|Konstantynie X Dukasie]] [[Eudoksja Makrembolitissa]] wybrała na męża. Celem tego małżeństwa było postawienie na czele cesarstwa żołnierza, który będzie w stanie przeciwstawić się hordom [[Seldżukidzi|Turków Seldżuckich]] od kilkunastu lat pustoszących coraz większe obszary [[Anatolia|Anatolii]]. W celu przeciwstawienia się najeźdźcy Roman zamierzał odtworzyć armię opartą na systemie [[Tem (historia)|temów]], zapewniającym niegdyś stały dopływ żołnierzy rekrutujących się wprost z prowincji których mieli bronić. System temów uległ jednak rozkładowi po śmierci [[Bazyli II Bułgarobójca|Bazylego Bułgarobójcy]], a jego odtworzenie okazało się nie tak proste jak to Romanowi się wydawało. Z konieczności zatem musiał on w znacznym stopniu oprzeć swoją armię na najemnikach. W roku [[1069]] cesarz podjął wyprawę w celu odzyskania twierdzy Chleat nad [[Van (jezioro)|jeziorem Wan]], która stanowiła klucz do dróg wypadowych przez Armenię, biegnących na północ od jeziora. Roman wraz ze swoim sztabem uważał, że odzyskanie i obsadzenie Chleat wraz z przyległymi fortecami (w tym Manzikertem) zablokuje tureckie inwazje na Anatolię. Niestety, ogromna armia Romana miała kłopoty z poruszaniem się po trudnym terenie i niepokojona przez Turków nigdy nie dotarła do Chleat. W dodatku jeden z tureckich zagonów przedarł się do [[Konya|Ikonion]], które złupił. W następnym roku Roman nie wyruszył przeciwko Turkom, lecz pozostawił obronę Anatolii Manuelowi Komnenowi, bratankowi cesarza [[Izaak I Komnen|Izaaka Komnena]], który jednak został pobity i wzięty do niewoli. Po tym sukcesie Turcy splądrowali Chonai, wielki ośrodek pielgrzymkowy, w którym zbezcześcili kościół [[Michał Archanioł|Św. Michała Archanioła]], najbardziej czczone miejsce kultu religijnego w cesarstwie.

Manuel szybko powrócił z niewoli, nie zmieniało to jednak faktu, że dwie dotychczasowe kampanie cesarza skończyły się całkowitym fiaskiem, a [[Azja Mniejsza]] wydawała się jeszcze mniej bezpieczna niż przed jego wstąpieniem na tron. Władca Bizancjum chciał jak najszybciej zmienić ten stan rzeczy, tym bardziej, że rosła w siłę opozycja skierowana przeciwko jego panowaniu, skupiona wokół brata poprzedniego cesarza, [[Jan Dukas|Jana Dukasa]]. Roman został cesarzem jedynie dlatego, że najpotężniejsze arystokratyczne rody wyrzekły się swoich ambicji na rzecz dobra cesarstwa, a teraz to wyrzeczenie jawiło się jako całkowicie bezużyteczne - ich rozgoryczenie było więc wielkie. Cesarz postanowił powrócić do planu z roku [[1069]], który nadal wydawał się strategicznie słuszny, i zająć fortece wokół jeziora Wan. Zgromadził w tym celu olbrzymią armię, której wielkość trudno jednak oszacować. Liczby podawane przez średniowieczne źródła są śmiesznie duże i dochodzą nawet do miliona żołnierzy<ref>Michael Angold ''Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna'', Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1993, s. 31; Bogdan Składanek ''Historia Persji. Tom II'', Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2003, s. 235.</ref>. Biorąc jednak pod uwagę możliwości rekrutacyjne cesarstwa należy uznać, że mogła ona liczyċ nawet 40 tys. ludzi<ref name=autonazwa1>Michael Angold ''Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204'', Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1993, s. 31.</ref>. Trzon armii składał się z rodzimych oddziałów, ale były w niej też kontyngenty [[Pieczyngowie|Pieczyngów]], [[Uzowie|Uzów]], [[Normanowie|Normanów]] i [[Ormianie|Ormian]]. W lecie [[1071]] roku Roman wyruszył w kierunku jeziora Wan, tym razem od strony [[Erzurum|Teodosiopolis]], która to droga była nieco krótsza i zapewniała lepszą aprowizację niż ta z roku [[1069]]. Część armii została wysłana w celu zdobycia Chleat pod wodzą Józefa Tarchaniotesa, sam cesarz zaś przystąpił do oblężenia Manzikertu, które bardzo szybko zakończyło się sukcesem. Wprowadzono do twierdzy garnizon, pozostali zaś żołnierze obozowali na zewnątrz. W tym momencie furażerowie przynieśli cesarzowi wiadomość o pojawieniu się znacznych sił tureckich i bardzo szybko zrozumiano, że wojska bizantyjskie mają do czynienia z armią pod dowództwem samego sułtana [[Alp Arslan]]a. Roman wezwał Tarchaniotesa, odpowiedzi jednak nie było. Sułtan zaproponował układ pokojowy, cesarz jednak odrzucił go, słusznie sądząc, że czeka on na posiłki i jest to tylko gra na zwłokę. W roku [[1071]] Alp Arslan najechał [[Syria|Syrię]] z zamiarem podjęcia świętej wojny przeciwko [[Fatymidzi|Fatymidom]], lecz kiedy był już pod [[Aleppo]] dowiedział się, że cesarz bizantyjski wraz z wielką armią wyruszył na Armenię i zawrócił, obawiając się o tyły swoich wojsk. W tym momencie nie wszystkie oddziały zdążyły się jeszcze znaleźć na miejscu - wydaje się, że armia Seldżuków była mniejsza niż siły znajdujące się pod komendą Romana. Dodatkowym argumentem za szybkim wydaniem bitwy była dla cesarza postawa Uzów, którzy podobnie jak Seldżucy wywodzili się z [[Oguzowie|Oguzów]] - stąd niebezpieczeństwo ich przejścia na stronę wroga.

Bezpośrednie skutki bitwy pod Manzikertem nie były zbyt znaczące. Po ośmiu dniach Alp Arslan, dla którego głównym wrogiem byli Fatymidzi, wypuścił cesarza z niewoli, po zrzeczeniu się przez niego fortec wokół jeziora Wan, uznaniu Seldżuckiej władzy nad Armenią oraz zobowiązaniu się do uiszczenia rocznego trybutu, oddania tureckich jeńców, uiszczenia okupu za własną osobę i dostarczenia na żądanie sułtana oddziałów pomocniczych. Większość bizantyńskiej armii ocalała z klęski. Trzy czynniki zdecydowały o tym, że po bitwie pod Manzikertem Bizantyńczycy w przeciągu 10 lat utracili kontrolę nad niemal całą Anatolią.

* ByłyDrugim czynnikiem były wojny domowe trapiące cesarstwo w latach [[1071]] - [[1081]]. Powracający bowiem po bitwie pod Manzikertem Roman Diogenes został pokonany przez Dukasów, (którzy tymczasem osadzili na cesarskim tronie syna Konstantyna i Eudoksji, [[Michał VII Dukas|Michała]]), a następnie oślepiony w sposób tak okrutny, że zmarł. Władza Michała nie była jednak trwała i co chwila w Anatolii pojawiali się nowi pretendenci do tronu, którzy zamiast walczyć z Turkami dosłownie oddawali im kolejne terytoria w zamian za ich wojskowe usługi - podczas gdy rząd centralny wycofywał kolejne oddziały do [[Konstantynopol]]a w celu jego obrony.

Kiedy Bizancjum wspierane przez siły [[I wyprawa krzyżowa|I krucjaty]] podjęło wreszcie inicjatywę odzyskania Anatolii, mieszkańcy jej interioru nie czekali na cesarza jak na wyzwoliciela, ale byli gotowi walczyċ przeciwko niemu pod przywództwem nowo powstałego [[Sułtanat Rum|Sułtanatu Rum]]. W związku z powyższym Cesarstwo odzyskało jedynie greckie miasta na wybrzeżach i utraciło na zawsze swoją bazę rekrutacyjną wśród rolników Azji Mniejszej, co zmusiło je do polegania na niesolidnych i drogich najemnikach, na których w dodatku miało mniej pieniędzy. Militarna siła imperium znacznie osłabła i powoli lecz nieuchronnie zaczęło ono tracić swój mocarstwowy status.

{{DEFAULTSORTSORTUJ:Manzikertem, Bitwa pod}}