Fundusz Obrony Narodowej: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
dr
Linia 1:
'''Fundusz Obrony Narodowej '''(FON) – fundusz utworzony na mocy dekretu Prezydenta RP z 9 kwietnia 1936 roku <ref>Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 9 kwietnia 1936 r. o Funduszu Obrony Narodowej. {{Dziennik Ustaw|1936|28|225}}</ref> w celu uzyskania dodatkowych środków na dozbrojenie armii i wojskowy program inwestycyjny. Gromadził środki pochodzące ze sprzedaży nieruchomości i ruchomości stanowiących własność państwa, a pozostających pod zarządem wojska, dotacji skarbu państwa (głównie z pożyczki uzyskanej przez rząd we [[Francja|Francji]]) oraz darów i zapisów osób prywatnych i instytucji. Zbierano go w postaci gotówkowej i rzeczowej (nieruchomości, kosztowności, a nawet zboże).
 
== Zbiórki sportowców na FON ==
Ofiarodawcami Funduszu Obrony Narodowej były m.in przez związki sportowe i olimpijczycy. Z początkiem 1939 roku nasiliła się działalność środowiska sportowego na rzecz FON{{Odn|Wryk|2016|s=38}}. W końcu marca 1939 roku uchwały o opodatkowaniu na rzecz Funduszu Obrony Narodowej podjęły m In sejmik Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich a w dniach 2-3 kwietnia podobną uchwałę podjął Walny Zjazd Centrali Akademickich Związków Sportowych Organizowano zawody sportowe z których przekazywano wpłaty na FON m In mecz piłkarski Pogoń Lwów-Hansomea, zawody „Motockliści na FON”, Turniej tenisowy na kortach Legii i zawody Bokserskie w Warszawie i Łodzi . Poznański Okręgowy Związek Piłki Nożnej wezwał członków by przekazywali od 3 do 20 złotych{{odn|Wryk|2016|s=40-41}}.Na potrzeby FON rozgrywano min. mecze piłkarskie, boks, mityngi lekkoatletyczne{{Odn|Wryk|2016|s=42}} . Pieniądze oraz metale zbierały także związki sportowe m.in. Poznański Okręgowy Związek Piłki Nożnej, [[PZPN]]. W ramach zbiórki środków z inicjatywy Warszawskiego Oddziału Dziennikarzy Sportowych R.P miała miejsce na Stadionie Wojska Polskiego „Wielka Rewia Asów Sportu” {{Odn|Wryk|2016|s=44}}. Ofiarodawcami indywidualnymi FON byli m.in: [[Janusz Kusociński]], (przekazał Złoty sygnet o wadze 9,5 grama), i [[Jadwiga Kurkowska-Spychajłowa]] (przekazała 8 srebrnych pucharów) {{Odn|Wryk|2016|s=44}}.
 
 
== Szczegóły ==
Linia 11 ⟶ 10:
 
Funduszem zarządzał jako powiernicy tzw. '''Komitet Trzech''' (generał [[Stanisław Tatar]], pułkownik [[Stanisław Nowicki (pułkownik)|Stanisław Nowicki]], podpułkownik [[Marian Utnik]]), który w 1947 roku podjął decyzję o przekazaniu darów rzeczowych w złocie i srebrze oraz pozostałych środków finansowych [[Pierwszy rząd Józefa Cyrankiewicza|rządowi Józefa Cyrankiewicza]] w Warszawie. W lipcu 1948 roku [[Bolesław Bierut]] odznaczył generała Tatara [[Order Odrodzenia Polski|Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski]] IV klasy, pułkownika Nowickiego Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski V klasy, a podpułkownik Utnik rozkazem marszałka [[Michał Rola-Żymierski|Michała Roli-Żymierskiego]] został awansowany do stopnia pułkownika<ref>W lipcu 1947 w londyńskim hotelu „Rubens” Tatar przekazał protokolarnie 3 członkom komisji Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z Warszawy 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (''[[Fundusz Drawa]]''). Z przeprowadzonej w NBP inwentaryzacji wynikało natomiast, że trafiło do niego jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 r. kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 r. śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu NIK. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON wydał w 1971 gen. [[Włodzimierz Oliwa]], w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP.” – za:[http://www.wprost.pl/ar/94851/Skarb-tajniakow/ Tygodnik Wprost 37/2006]
* [http://archive.is/Lvuv Gazeta Wyborcza 29.01.2007].</ref>. Złoto przywieziono do Polski drogą lotniczą 12 lipca 1947 roku wraz z trumną gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]], natomiast srebro z Francji trafiło do kraju w 1976 (w konsekwencji osobistych uzgodnień [[Edward Gierek|Edwarda Gierka]] z [[Valéry Giscard d’Estaing|Valérym Giscardem d’Estaing]]). Do marca 1948 roku majątek FON pozostawał w depozycie Ministerstwa Skarbu, następnie został przekazany [[Narodowy Bank Polski|Narodowemu Bankowi Polskiemu]]. W 1951 roku część złotego skarbu (około 122 kg) przetopiono na sztaby, najcenniejszą biżuterię przekazano do Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP (przewodniczącego Rady Państwa), część sprzedano za pośrednictwem państwowych placówek „Desa”„[[Desa|Desa]]” i „Jubiler” lub nieodpłatnie przekazano [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowemu]]. „Bohaterowie” akcji przekazania majątku FON w ręce komunistycznych władz: wojskowi Tatar, Utnik i Nowicki zostali aresztowani i skazani również w roku 1951 w tzw. [[Proces Tatar-Utnik-Nowicki|procesie TUN]]. Srebrne dary FON znajdują się aktualnie na [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskim w Warszawie]].
 
== Zobacz też ==
* [[Fundusz Obrony Morskiej]]
 
{{Przypisy}}
Linia 22 ⟶ 24:
* [http://www.fon.com.pl/historia-fon/ Historia FON]
* [http://www.kronikarp.pl/szukaj,4236,strona-4 Wystawa „srebrnego FON-u” w Zamku Królewskim w Warszawie] w [[Polska_Kronika_Filmowa|PKF]] na stronie [http://www.kronikarp.pl/ KronikaRP]
 
== Zobacz też ==
* [[Fundusz Obrony Morskiej]]
 
{{Wojsko Polskie II RP}}