Ołdrzychowice Kłodzkie: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:2016 Kościół św. Jana Chrzciciela w Ołdrzychowicach Kłodzkich 01.jpg|240px|thumb|[[Kościół św. Jana Chrzciciela w Ołdrzychowicach Kłodzkich]]]]

[[Plik:2016 Ośrodek zdrowia w Ołdrzychowicach Kłodzkich.jpg|240px|thumb|Ośrodek zdrowia w Ołdrzychowicach Kłodzkich]]

'''Ołdrzychowice Kłodzkie''' (niem. ''Ullersdorf'') – wieś [[sołectwo|sołecka]] w Polsce, położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat kłodzki|powiecie kłodzkim]], w [[Kłodzko (gmina wiejska)|gminie Kłodzko]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]].

 

=== Pod panowaniem czeskim ===

Średniowieczne dzieje wsi możemy analizować tylko i wyłącznie na podstawie zachowanych dokumentów kupna i sprzedaży oraz zachowanych do naszych czasów protokołów sądowych. Pierwszym znanym z imienia właścicielem wsi był [[Hanko Knoblauchsdorf]]<ref>J. Kögler, ''Historische Beschreibung des in der Grafschaft Glatz und zwar im Glatzer Kreise gelegenen Dorfes Ullersdorf'', [w:] „Die Chroniken der Grafschaft Glatz”, nowe wydanie pod red. Dietera Pohla, t. 5, s. 361.</ref>. Trzydzieści lat później jako właściciel wolnego sędziostwa wymieniany jest Nikolas Ulersdorf. Późniejsi jego posiadacze często używali nazwiska ''von Ullersdorf'' - od nazwy wsi. W 1384 pojawia się pierwsza wzmianka historyczna dotycząca kościoła parafialnego. Przez cały ten czas istniało dziedziczne, wolne sędziostwo, które obejmując w 1413 jeden łan gruntów, stało się przedmiotem transakcji Wano i jego matką Mertin Wankinne, a Casparem von Ullrichsdorffem<ref>K. Kuchta, ''op. cit.'', s. 27.</ref>. W 1420 sędziostwo posiadała Margaretha, córka Jürga von Zaucha. W 1466 istniał tu duży [[folwark]], którego właścicielem był w 1476 Petir Lauterbach. W 1481 wieś odwiedził [[Biskupi wrocławscy|biskup wrocławski]], który poświęcił nowy kościół i ołtarz<ref>J. Kögler, ''op. cit.'', s. 333.</ref>. W 1488 r. posiadaczem wolnego sędziostwa był Bertel Lischke. Pod koniec XV wieku posiadaczem lenna rycerskiego był przez pewien czas ród [[Haugwitz]]ów<ref name=autonazwa3 />.

 

=== W monarchii Habsburgów ===

 

=== Dziewiętnaste stulecie ===

U progu XIX wieku rezydencja ołdrzychowicka Magnisów była tak znana, że 22 sierpnia 1800 roku zatrzymała się w niej [[Luiza Pruska|królowa pruska Luiza]], odbywająca z mężem [[Fryderyk Wilhelm III Pruski|Fryderykiem Wilhelmem III Hohenzollernem]] podróż po Śląsku. Zmierzała w tym czasie na kuracje do Lądka-Zdroju. Według niektórych relacji miała nawet tutaj nocować. Specjalnie na ten przyjazd hr Magnis założył przypałacowy park ze sztuczną grotą nazwany jej imieniem wraz z fontanną. Na [[Klekotka (Kotlina Kłodzka)|Klekotce]] zbudowano altanę widokową,a jednym z punktów programu była asysta władczyni przy udoju krów, który odbywał się w sielankowo-ludowej atmosferze, co zrelacjonował jeden z towarzyszy podróży - ówczesny ambasador Stanów Zjednoczonych, [[John Quincy Adams]] (późniejszy prezydent)<ref> M. Perzyński, ''Gminy wiejskiej Kłodzko skarby i osobliwości. Przewodnik dla dociekliwych'', Wrocław 2002, s. 25.</ref>. Pobyt władczyni upamiętnił także hr von Magnis, ustawiając w 1802 żeliwną kolumnę przy szosie w centrum wsi, która została odlana w jego hucie w [[Ozimek|Małej Panwi]] i uchodziła za wybitne osiągnięcie techniczne (pierwszy tej wielkości odlew). Miała 22,5 m wysokości i ważyła 25 tysięcy funtów. Odsłonięcia dokonał [[Friedrich Wilhelm von Reden|hr. von Reden]], minister Śląska<ref>[[Franz Ludwig|F. Ludwig]], ''Grafschaft Glatz in Wort und Bild'', Glatz 1896-1897, s. 130-131.</ref>.

 

 

W okresie [[Wiosna Ludów|wiosny ludów]] dochodziło w dobrach hr. von Magnisa do rozruchów spowodowanych odrabianiem przez chłopów [[pańszczyzna|pańszczyzny]], a w 1885 w przędzalni wybuchł strajk, w którym uczestniczyło blisko 1000 robotników. Działała już wówczas organizacja związkowa. Wieś stale rozwijała się. W 1883 zbudowano kościół ewangelicki, a sześć lat później duże mauzoleum rodowe von Magnisów przy kościele parafialnym. Majątek von Magnisów obejmował 1895 morgów, a część hr. von Schlabrendorfa 554 morgi<ref>Dane na 1870 rok.</ref>. 28 lutego 1874 został utworzony obwód urzędowy Ołdrzychowice (''Amtsbezirk Ullersdorf''), w skład której weszły gmina wiejska Ołdrzychowice, [[Rogówek (powiat kłodzki)|Rogówek]] oraz dobra szlacheckie: Ołdrzychowice Dolne (Niederullersdorf) i Ołdrzychowice Górne (Oberullersdorf)<ref>[http://helmut-dinter.de/OSchlesien/Ullersdorf.htm Informacja wraz z kalendarium na stronie „Helmut-Dinter.de”, (dostęp: 1.11.2010)]</ref>.

 

=== W granicach Polski ===

Rezultatem drugiej wojny światowej było przyłączenie m.in. [[ziemia kłodzka|ziemi kłodzkiej]] do Polski. Na [[konferencja jałtańska|konferencji jałtańskiej]] mocarstwa zgodziły się także na przeprowadzenie masowych wysiedleń ludności w związku z podjętymi zmianami granic. Ullersdorf został włączony do Polski - początkowo jako ''Sułkowa''<ref>[http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/500K_post-WW2/MAPA_POLSKI_1_500_000_KATOWICE_10.jpg Mapa WIG z 1947 r., {dostęp: 1.11.2010)]</ref>, ostatecznie jednak przyjęto nazwę ''Ołdrzychowice''. Dotychczasowi mieszkańcy wsi zostali wysiedleni do Niemiec (do 1947), zaś na ich miejsce przybyła ludność polska. W tym czasie nowi mieszkańcy założyli jedną z [[Ochotnicza Straż Pożarna w Ołdrzychowicach Kłodzkich|pierwszych na ziemi kłodzkiej ochotniczych straży pożarnych]]<ref>''Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej'', pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 3, KTO, Kłodzko 2011, s. 63.</ref>.

 

 

== Zabytki ==

Ołdrzychowice Kłodzkie zachowały swój pierwotny układ rozbudowanej wsi łańcuchowej, lecz jest on obecnie mało czytelny, ze względu na to, że główna ulica (Kłodzka) została zabudowana równoległymi, połączonymi przecznicami. Zaburzenia tego układu wprowadziły także późniejsze obiekty przemysłowe. We wsi zachowało się wiele zabytków, które jednak uległy znacznej przebudowie<ref name=autonazwa2 />.

 

 

== Edukacja ==

W Ołdrzychowicach Kłodzkich od czasów nowożytnych działała szkoła katolicka znajdująca się w budynku położonym przy parafii, który jako murowany obiekt powstał w XVIII wieku<ref>F. A. Zimmermann, Beytrage zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 9, Breslau 1789.</ref>. W związku z rozwojem osady, wzrostem liczby mieszkańców w XIX wieku oraz zwiększeniem się społeczności protestanckiej we wsi powstała, z inicjatywy przemysłowca [[Hermann Dietrich Lindheim|Hermanna Dietricha Lindheima]], niewielka szkoła ewangelicka<ref>M. Perzyński, ''Gminy wiejskiej Kłodzko skarby i osobliwości, op cit.'', s. 31.</ref>. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Ołdrzychowicach Kłodzkich działały trzy szkoły elementarne, z czego dwie należały do katolików. Nauczali w nich: Sarmebe, Nowak oraz Ruprecht (ewangelik)<ref>F. Stein, ''op. cit.'', s. 153.</ref>.

 

 

== Kultura ==

Głównym animatorem życia kulturalnego we wsi jest mający tu swoją siedzibę Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji Gminy Kłodzko. Znany jest on z wielu znaczących inicjatyw i działań kulturalnych. Posiada dużą, ale wymagającą remontu salę widowiskową ze sceną, ekranem kinowym i balkonami. Organizuje koncerty i festyny w sezonie letnim<ref>{{Cytuj stronę | url = http://okgk.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=4 | tytuł = Ośrodek Kultury Gminy Kłodzko | data = 28 stycznia 2007 | opublikowany = okgk.pl | data dostępu = 2016-04-27 | archiwum = http://web.archive.org/web/20110823152817/http://okgk.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=4 | zarchiwizowano = 2011-08-23}}</ref>. W tym samym budynku znajduje się również Biblioteka Publiczną Gminy Kłodzko oraz Gminne Centrum Informacji.

 

 

== Administracja ==

Ołdrzychowice Kłodzkie ze względu na swoje rozmiary do 1945 stanowiły wieś gminną. Po zakończeniu II wojny światowej znalazły się w granicach Polski. Weszły w skład [[Województwo wrocławskie (1946–1975)|województwa wrocławskiego]], [[powiat kłodzki|powiatu kłodzkiego]] i [[gmina Krosnowice|gminy Krosnowice]]<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 Dz. U. z 1946 r. Nr 28, poz. 177]</ref>. Po likwidacji [[gmina|gmin]] w 1954 i powołaniu w ich miejsce [[gromada (podział administracyjny)|gromad]], Ołdrzychowice zostały wsią gromadzką. Po zmianach w administracji terenowej w latach 70. XX wieku osada weszła na krótko w skład [[Gmina Żelazno|gminy Żelazno]], a następnie [[Kłodzko (gmina wiejska)|gminy Kłodzko]] i [[województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]]<ref>''Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit.'', s. 318.</ref>.

 

| <u>100%</u>

|}

Powierzchnia wsi wynosi 1558 ha, będąc w ten sposób szóstą co do wielkości wsią w gminie Kłodzko, z czego większą część stanowią [[użytki rolne]], z których przeważają [[łąka|łąki]] i [[pastwisko|pastwiska]], natomiast lasy porastają tylko wzniesienia na północy i południu wsi<ref>Dane na styczeń 2008 r., przekazane przez Urząd Gminy Kłodzko do [[Główny Urząd Geodezji i Kartografii|Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii]]</ref>. Użytki rolne, położone na stosunkowo dobrych glebach zajmują szeroką i płaską dolinę Białej Lądeckiej<ref name=autonazwa1 /> Ołdrzychowice Kłodzkie są wsią o charakterze [[osiedle|osiedla]] rolniczo-przemysłowego. W 1978 znajdowały się tutaj 133 gospodarstwa rolne, ale pełnorolnych było tylko 75. Działał też SKR i [[Państwowe gospodarstwo rolne|PGR]] ulokowany w byłym pałacu Magnisów. Wyłącznie z pracy w rolnictwie utrzymywało się 17% ludności czynnej zawodowo. Dziesięć lat później łączna liczba gospodarstw wynosiła tylko 72, ale wyłącznie z pracy na roli utrzymywało się aż 87% mieszkańców. Miejscowość była liczącym się ośrodkiem przemysłowym ziemi kłodzkiej. Działały tu duże zakłady przemysłu lniarskiego „Lech” oraz mniejsze zakłady metalowe („Kłomet”) i elektrotechniczne oraz zakłady rzemieślnicze<ref name=autonazwa3 />.

 

 

== Infrastruktura ==

=== Transport ===

Przez środek wsi przechodzi bardzo ruchliwa [[droga wojewódzka nr 392]], biegnąca z [[Żelazno (województwo dolnośląskie)|Żelazna]] do [[Bystrzyca Kłodzka|Bystrzycy Kłodzkiej]] przez [[Stronie Śląskie|Stronia Śląskiego]], będąca szczególnie często uczęszczana w sezonie zimowym jak i letnim, ponieważ zapewnia ona doskonałe połączenie z kurortem w [[Lądek-Zdrój|Lądku-Zdroju]] oraz masywem Śnieżnika. We wsi znajdują się trzy [[przystanek autobusowy|przystanki autobusowe]]<ref>''Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna 1:100 000'', wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.</ref> Komunikację autobusową na obszarze Ołdrzychowic Kłodzkich obsługuje [[PKS Kłodzko]].

 

Przez wieś przechodzi [[linia kolejowa nr 322]] z [[Krosnowice Kłodzkie|Krosnowic]] do [[Stronie Śląskie (stacja kolejowa)|Stronia Śląskiego]]. Trasa ta została otwarta do użytku w 1897. W południowej części osady znajduje się [[Ołdrzychowice Kłodzkie (stacja kolejowa)|stacja kolejowa Ołdrzychowice Kłodzkie]]<ref>[http://www.kolej.one.pl/~halski/linie/stronie/stronie.html J. Kućmin, ''Sto lat kolei Doliny Białej Lądeckiej. Kolej żelazna w Sudetach, (w:) „Pielgrzymy” 1997.]</ref>. Ruch pasażerski wstrzymano w 2004<ref>[http://www.kolej.o-to.pl/stacje/oldrzychowice.htm Informacja na stronie „Koleje na Dolnym Śląsku”, (dostęp: 2.11.2010)]</ref>. Obecnie planuje się przywrócenie kursowania na tej trasie szynobusów należących do [[Koleje Dolnośląskie|Kolei Dolnośląskich]]<ref>''Strategia rozwoju powiatu kłodzkiego na lata 2008-2015'', Kłodzko 2007.</ref>.

 

=== Bezpieczeństwo ===

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Ołdrzychowice Kłodzkie podlegają pod rejon działania Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendzie Powiatowej Policji w Kłodzku. Działa też [[Ochotnicza Straż Pożarna w Ołdrzychowicach Kłodzkich]] powstała już w 1945, która dysponuje nową [[remiza strażacka|remizą]], mieszczącą się w jednym z budynków należących dawniej do zakładu lniarskiego „Lech”<ref>[http://www.osp-oldrzychowice.pl.tl/Historia.htm Informacje na oficjalnej stronie OSP w Ołdrzychowicach Kłodzkich, (dostęp: 1.11.2010)]</ref>.

 

Jeżeli idzie o służbę zdrowia, dawniej we wsi działał szpital<ref>[http://www.franciszkanki.pl/sf/sf.php?str=11#oldrzychowice Informacja na stronie zakonu franciszkanek szpitalnych, (dostęp: 1.11.2010)]</ref>, który obecnie pełni funkcję przychodni. Niedaleko znajduje się poradnia lekarza rodzinnego oraz budynek apteki i ośrodek zdrowia<ref>Dane Urzędu Gminy Kłodzko za rok 2010.</ref>.

 

== Sport i rekreacja ==